جەكە كولىكتىڭ بولماعانى دا جاقسى كەيدە. قوعامدىق كولىكتەرگە جارماسىپ, الەۋمەتتىڭ اراسىندا بولاسىڭ. جۇرتتىڭ باسى قوسىلاتىن جەر بولعان سوڭ دا اۆتوبۋستىڭ ءىشى قايناعان ءومىر, قايشالىسقان تىرشىلىك.
جازىلعان ستسەناري بويىنشا اڭگىمە وربىتەتىن توك-شوۋلار سەكىلدى ەمەس, اۆتوبۋستاعى اڭگىمەنىڭ اۋانى دا ارقيلى, ءارى شىنايى. بىرەۋى كۇندەلىكتى تولەپ جۇرگەن جولاقىسىنىڭ مولشەرىن بىلە تۇرسا دا «وسىنشا نەگە قىمبات؟» دەپ ءبىر قىرسىعىپ بارىپ باقىر اقشاسىن كوندۋكتوردىڭ الاقانىنا توگەدى. بىرەۋى ۇلكەن كىسىلەرگە, بالالى ايەلدەرگە ورىن بەرمەي, ساز بەتتەنىپ جايعاسقان جاستار تۋرالى اڭگىمە قوزعايدى. اڭگىمەنىڭ كىم تۋرالى بولىپ جاتقانىن قۋ ءىشى سەزسە دە, ەستىمەگەنسىپ وتىرا بەرەتىن انا پاقىردىڭ ءمىز باقپايتىنى جۇيكەڭدى جۇندەي ءتۇتىپ, دىتتەگەن ايالاداماڭا تەزىرەك جەتۋگە اسىعاسىڭ. ءومىردىڭ قايناعان ورتاسىندا تاپ بولىپ جاتاتىن سونداي ىستەردىڭ ءبىر-ەكەۋىن قاعازعا ءتۇرتىپ قويعان دا جامان ەمەس.
«پەنسياسىن بەرمەي قويامىز…»
استانا جۇرتىنا اسا تانىس №41 باعىتتاعى اۆتوبۋستىڭ ءىشى. كۇن جەكسەنبى بولعان سوڭ با, ادام قاراسى ازداۋ. بوس ورىندار كوپ ەكەن, بىرەۋىنە بارىپ جايعاستىم. مەنەن ءسال ارىرەكتە نەمەرەسىن ەرتكەن اپا, ونىڭ ءدال قارسىسىندا ءساندى كيىنگەن, جاس شاماسى الپىستىڭ جۋان ورتاسىنا جاقىنداعان ورىس ۇلتىنىڭ ازاماتى جايعاسىپتى. بالا تىنىش وتىرسىن با, بىرەسە اپاسىنىڭ قاسىنا, بىرەسە انا ورىستىڭ جانىنداعى بوس ورىنعا الما-كەزەك اۋىسادى. اپاسىنىڭ ءبىر-ەكى ەسكەرتپەسىن شىبىن شاققان قۇرلى كورمەگەن بالاعا ءبىر كەزدە جاڭاعى جىگىت اعاسى: «ەي, بالا, اپاڭنىڭ ايتقانىن تىڭداساڭشى. اقىلدى بالا اپاسىن تىڭدايدى» دەپ تۇنىق قازاق تىلىندە سويلەي جونەلمەسى بار ما؟! بالا بۇل كىسىنىڭ قازاقشانى جاتىق سويلەگەنىنە تاڭ قالىپ (بالا تاڭ قالاتىن قوعام جاساپ بەرگەنبىز عوي ءوزىمىز دە), اپاسىنا قاراپ: «اپا, مىنا كىسى قازاقشا بىلەدى ەكەن» دەدى. اپاسى دا ءسوزدى ءىلىپ اكەتتى. «ەگەر بۇل كىسىلەر ەندى قازاقشا سويلەمەسە, پەنسيالارىن بەرمەي قويامىز». بۇل ءازىلدى ەستىپ ءجۇزى جايراڭ قاققان جىگىت اعاسى دا: «ءيا, ءيا. ەندى قازاقشا سويلەمەسەك, پەنسيامىزدان ايىرىلامىز» دەپ بالاعا مەيىرلەنە قاراپ قويدى. بالا دا ءماز. اۆتوبۋستىڭ ءىشىن ءبىرتۇرلى جىلىلىق كەرنەپ كەتتى…
«ءيا, ول كەزدە ءبارى ارزان بولدى…»
بۇل جولعى اڭگىمەنىڭ قاي باعىتتاعى اۆتوبۋستا بولعانىن ۇمىتتىم, ايتەۋىر, قىزىقتى ديالوگتارىمەن ەسىمدە قالىپتى. ۆوكزالدى بەتكە الىپ, جۇيتكىپ كەلە جاتقان اۆتوبۋس ايالداماعا كەلىپ ايالداعاندا, شالداۋىت كىسى ءمىندى. ەسىكتىڭ جانىندا وتىرعان جاس ايەل تۇرىپ, ورىن بەردى. زەينەتكەر بولسا كەرەك, كوندۋكتورمەن شارۋاسى بىتكەن سوڭ اڭگىمەنى باستادى اقساقال.
– وسى سەندەردىڭ جۇرتتان الاتىن جولاقىلارىڭ قانشا؟
– 90 تەڭگە, – دەدى كوندۋكتور جىگىت.
– نە دەگەن قىمباتشىلىق بۇل. ەلدى قاناپ بىتەتىن بولدىڭدار عوي, تەگى, – دەدى شال داۋىسىن كوتەرە.
– جۇرتتى قاناپ جاتقان ءبىز ەمەس قوي, اقساقال. بىزگە اكىمشىلىك باعانى قالاي بەكىتىپ بەرەدى, ءبىز سولاي جۇمىس جاسايمىز, – دەدى كوندۋكتور.
– ءيا, سەندەردىڭ جۇرتتىڭ ولگەن-تىرىلگەنىمەن جۇمىستارىڭ بولسىن با, ءبىر-بىرلەرىڭە سىلتەيسىڭدەر دە جۇرەسىڭدەر! باياعىدا ءبىزدىڭ زاماندا ءومىر ءسۇرۋ راحات ەدى, ءبارى تەگىن, ءبارى ارزان. شىركىن, كەڭەس ۇكىمەتى…, – دەپ شال تەبىرەنىپ اڭگىمەسىن ۇزاق ايتتى. شالدىڭ جانىندا رەتتى كيىنگەن, يەگىندە شوقشا ساقالى بار جاس جىگىت تۇر ەدى, اڭگىمەنى ەندى سول ءىلىپ اكەتتى.
– ءيا, اقساقال, سىزدەردىڭ كەزدەرىڭىزدە ءبارى ارزان بولدى عوي. ءومىر ءسۇرۋ عانا ەمەس, ءومىردى قيۋ دا ارزان ەدى عوي. ءاليحاننىڭ, احمەتتىڭ, مىرجاقىپتىڭ, ماعجاننىڭ باسى دا ارزان بولدى. ولاردى اباقتىعا تىقتى دا, تەكتەۋسىز, سۇراۋسىز تارس ەتكىزدى. ارزان ەدى…, – دەپ تىنعاندا اۆتوبۋستىڭ ءىشىن زىلدەي تىنىشتىق بيلەپ الدى. دىتتەگەن جەرىنە جەتتى مە, جەتپەدى مە كىم ءبىلسىن, كەلەسى ايالدامادان شال دا اۆتوبۋستان ءتۇسىپ قالدى. اۆتوبۋسقا ءبارىبىر, مىنگەن جولاۋشىلارىن سىقاپ اپ, قايتا جۇيتكي جونەلدى.
ىرىسبەك دابەي
