قىمىز ساۋداسى­ قىزىپ تۇر

قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارى قۋاتتى بولىپ كەلەدى.

وتكەن جىلى لوندون وليمپياداسىندا وتانداستارىمىزدىڭ قانجىعاسى مايلانىپ­ جاتقاندا, ءبارىمىزدىڭ باسىمىزعا ءبىر وي كەلگەن:­ «قازى-قارتا جەپ, قىمىز ىشكەن قازاقستاندىقتار!»
راسىندا دا, سپورتشىلارىمىز وزدەرىمەن بىرگە قازى-قارتا الا كەتكەنىن ايتقان. وزگە ەلدىڭ قۇنارسىز تاعامىنا تويمايتىنىن بىلگەن سوڭ, قامدانعاندارى ەدى…

جالپى قازاقتىڭ كەڭ داستارحانىن قازىسىز ەلەستەتۋ قيىن. قانشا جەردەن باي بولساڭ دا, ىشەر اسىڭدا قازى بولماسا – تىرلىگىڭنىڭ قۋاتسىزدانعانى.

قازىر, اللاعا شۇكىر, قازى-قارتا, جال-جايا سەكىلدى قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارىن زەرتتەگەن تاعام­تانۋ­شى­لارعا «ۇلتشىلسىڭ» دەپ, ايىپ تاعاتىن كەڭەستىك كەزەڭ ەمەس. تاۋەلسىزدىك الىسىمەن ءبارىمىز ءتىلىمىز بەن ءدىلىمىزدى, سالت-داستۇرلەرىمىزدى تۇگەندەي وتىرىپ, ۇلتتىق تاعامدارىمىزعا دا دەن قويعانىمىز راس.

باۋىرساعىمىزدى – قىرعىزدار, قىمىزىمىزدى نەمىستەر مەنشىكتەپ, ساۋدا سورەلەرىنە شىعارا باستاسا دا, قازاق ۇلتتىق تاعامدارىنان باس تارتۋعا قۇلىقتى ەمەس. ىرىمشىك, قۇرت, ماي, قازى-قارتا, جال-جايا, ىركىت, قىمىز, قىمىران, بوزا سەكىلدى ەرتەدە اتا-بابالارى تۇتىنعان سۋسىندار مەن اس-اۋقاتقا اڭسارى اۋعان ەل قايتسىن ەندى؟! ەسكپورتتاپ, ازىرگە سىرتقا شىعارماسا دا, ءوزى ءوندىرىپ, تۇتىنۋعا تالپىنا باستادى.

ۇلتتىق تاعامداردىڭ داستارحانىمىزعا تولاتىن كەزى نەگىزىنەن – ۇلتتىق مەرەكە كۇندەرى. ال, ناۋرىزدا تىپتەن مۇنداي ونىمدەرگە سۇرانىس شارىقتاۋ شەگىنە جەتەدى.

كەشە عانا قالامىزداعى بىرنەشە ساۋدا ورتالىعىن ارالاپ كوردىك. كادىمگى قايناتىلعان ىرىمشىكتىڭ ءبىر كيلوسى 1800 بەن 2000 تەڭگە ارالىعىندا, قۇرت – 1500-2000 تەڭگە, شۇبات – 650-800, قىمىز 600-700 تەڭگە شاماسىندا ساتىلىپ جاتىر. قازى-قارتانىڭ باعاسى قاشاننان قىمبات. ءسۇت ونىمدەرى ساتىلاتىن پاۆيلونعا بارىپ, انشەيىندە بوس تۇراتىن سورەلەرگە كوز سالدىق. قازاقتىڭ عاسىرلاردان جەتكەن عاجاپ تاعامدارى تولىپ كەتىپتى. ساۋ­دا­گەرلەر قانداي جوعارى باعا قويسا دا, تاپسىرىس بەرىپ وتىرىپ, قالتالىلار ۇلتتىق تاعامدارىمىزدى الىپ جاتاتىنىن ايتادى. ال ناۋرىز مەرەكەسى تاياعاندا, ولاردىڭ قاتارىنا تۇرمىسى تومەن ازاماتتار دا قوسىلادى ەكەن.

ءيا, جۇرتتىڭ ءبارى ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىن تويلاعاندا اتا داستۇردەن ۇيالسا دا, ايتەۋىر داستارحانىن ۇلتتىق اس مازىرىمەن كومكەرۋگە تىرىسادى.

ەشقانداي قوسپاسى جوق, تابيعي ءونىم الدەقايدا پايدالىراق. وسىندايدا بىرەر كۇن بولسا دا, ءنارلى اسپەن اۋقاتتانعان بالا-شاعا ءۇشىن قۋاناسىڭ. ايتپەسە, بۇگىن شايعا قاتار ءسۇتىمىزدىڭ دە قوسپاسى كوپ, جاساندى ءونىم ەكەنىن كىم جاسىرىپ جاتىر؟

سونىمەن, بازاردا بابالار سارقىتىنداي ءتول تاعام تۇرلەرىنىڭ ساۋداسى تىپتەن قىزىپ تۇر.

سومكەسىن اققا تولتىرعان زامانداستارعا قاراپ تۇرىپ قۋاناسىڭ. «شىركىن-اي, ناۋرىز سەكىلدى توي كۇندە بولسا عوي» دەپ تىلەگىڭ كەلەدى.

ءنازيرا بايىربەك,
n.bairbek@astana-akshamy.kz