قۇلپىرعان دالامەن كۇن شۋاعىنا راحاتتانىپ, جاياۋ, شارشاماي, شالدىقپاي كەلە جاتىرمىن. ماڭايىم – جەمىستەرى ابدەن ءپىسىپ, جەرگە ءتۇسىپ جاتقان يران باق. كوز ۇشىندا شىڭدارىن قار باسقان الىپ تاۋلار كورىنەدى. ول جاقتان جانىمدى جادىراتىپ, سامال ەسۋدە. قۇرما اعاشتارىنىڭ بۇتاقتارىن مەكەندەگەن سايراۋىق قۇستار تامىلجىتا ءان سالۋدا. جەردە شاشىلىپ جاتقان القورىلاردان ۋىسىمدى تولتىرا اساپ-اساپ الامىن. قارنىم توق, ۋايىمىم دا جوق سەكىلدى. بىراق, كوڭىلىم نەگە ەكەنى بەيمالىم, الاڭداۋلى. قورقىنىش سەكىلدى سۋىق ءبىر سەزىم ءىشىمدى قالتىراتىپ قويادى. جان-جاعىما الاڭداپ, الدەنەنى ىزدەيتىن سەكىلدىمىن. اڭدار ماعان تيىسكەن جوق. الگىندە جولىققان جولبارىستىڭ ءوزى ازۋ تىستەرىن اقسيتىپ, ەسىنەگەنى بولماسا, مەنى جان ەكەن دەپ ەلەمەدى. ارباڭداعان اناۋ ايۋ دا قونجىقتارىنا الدەنەنى كورسەتىپ, قاسىمنان ءوتىپ كەتكەن… مىنە, ادامدار كورىندى. مانادان ىزدەگەنىم سولار ەكەن. قۋانىپ, الدارىنا قاراي قۇراق ۇشتىم. نەگە ەكەنى بەلگىسىز, ولار سالەمىمدى المادى. ءبارى ءبىرتۇرلى جانسىز, سەزىمسىز سىندى… بىرەۋىمەن سويلەسپەككە تالاپتانىپ كوردىم… قولىن الىپ ەدىم, سۇپ-سۋىق, جان جوق.
– بىزدەر ادام ەمەسپىز, روبوتتارمىز, – دەدى الگىم, داۋىسى قىرىلداپ.
– سوندا ادامدار قايدا كەتكەن دەدىم, شوشىنا ايقايلاپ… جاۋاپ ورنىنا روبوت سىقىرلاي باسىپ, مەنەن الىستاپ كەتتى.
– بىزدەگى باعدارلاماعا بۇل ساۋالىڭىزعا جاۋاپ جازىلماعان, – دەگەن تەمىردەي شىڭىلداعان مەحانيكالىق ءۇندى ەستىدىم الىستان.
– روبوتتاردان جاقسىلىق كۇتپە. ولاردا سەزىم بولمايدى. سوندىقتان, اياۋشىلىق, مەيىرىم, قايىرىم سەكىلدى ادامدارعا عانا ءتان قاسيەتتەردەن ولار ادا, – دەدى ساناما جوعارىدان قۇيىلعان ويلار…
ەندى ءبىر ۋاقىتتا قالا ىشىندە اۆتوبۋستا كەلە جاتىر ەكەنمىن… جولاۋشىلار ادەتتەگىدەي ءبىر-بىرىمەن سويلەسىپ تە وتىرعان جوق. تۇستەرى سۋىق. ءبارى دە قىمبات كيىنگەن. ساۋساقتارىندا التىن, گاۋھار, اسىل تاستار…
– سەندەر دە روبوتسىڭدار ما؟ – دەيمىن, قاسىمدا وتىرعان بالاعا بۇرىلىپ…
– جوق, بىزدەر روبوتقا ءالى اينالىپ ۇلگەرگەن جوقپىز. روبوت بولۋ ءۇشىن بويىمىزداعى بۇكىل ادامي سەزىمدەردەن, كىسىلىك قاسيەتتەردەن ابدەن ارىلۋىمىز كەرەك, – دەدى ول ماعان تۇنەرە قاراپ…
…قىستىعىپ, جىلاپ جاتىپ ويانىپ كەتتىم…
– ادامدار, قايداسىڭدار! روبوتقا اينالماڭدار, ءبىر-بىرىڭە دەگەن سەزىمدەرىڭدى, قايىرىم, جاقسىلىقتارىڭدى جوعالتپاڭدار, – دەدىم كۇبىرلەپ, اتىپ كەلە جاتقان تاڭ ارايىنا تابىنا قاراپ…
…بايلىق دەگەن كەيدە ادامنىڭ باسىن اينالدىرىپ, كىسىلىكتەن جاڭىلدىرادى. ايتپاقشى, بايلىق دەگەندە, روبينزوننان باي ادام بولماعان عوي. مۇحيتتاعى بۇتىندەي ءبىر ارال مەنشىگىندە. ارالدىڭ اڭ-قۇستارى, جەمىستەرى, قوينىنداعى بارشا قازىنالارى, مۇحيتتاعى مارجان, بالىقتارى – ءبارى روبينزوندىكى بولدى ەمەس پە؟ تەك, جەتپەگەنى ادامدار عوي, روبينزونعا! ەستەرىڭىزدە بولار, العاش پياتنيتسا-جۇما قاسىنا سەرىك بولعاندا, روبينزون قالاي قۋانىپ ەدى…
ومىردە بايلىعىڭ دا, بيىك مانسابىڭ دا اينالاڭدا ادامدار بولماسا, تۇككە كەرەك ەمەس. داڭقىڭ دا, دارىنىڭ دا سولاي. ادامدار قوعامى عانا ادامدى باقىتتى ەتەتىن… ولاي بولسا, باي بول, پاتشا بول, الدىمەن ماڭىڭداعى ادامداردى سىيلا. ارمان, ماقساتتارىڭدى, ءتىپتى, ءومىرىڭدى دە سولارعا ارنا!
مەن دانيەل دەفونى ادامزاتتىڭ ەڭ ۇلى دا دانىشپان جازۋشىسى دەپ ويلايمىن… «روبينزون كرۋزو» اتتى تاعىلىمى زور رومان جازعانى ءۇشىن وعان مىڭ دا ءبىر راحمەت!
…ادامدارسىز باقىت جوق! .. ءتىرشىلىگىڭنىڭ تىنىسى ۇزىلەدى… ەي, ادامدار, ءبىر-ءبىرىمىزدى شىنداپ قادىرلەيىكشى!..
سماعۇل راحىمبەك,
جازۋشى
