قالادان قىرىق قادام شىقپاي جاتىپ, جىلقىلى اۋىلعا تاپ بولعانىڭىز بار ما؟! اۋىل دەپ ايتۋ ارتىق شىعار, دۇرىسى, شارۋاجاي. ءجاي ەمەس, قۇيرىق-جالى توگىلگەن, ەسىك پەن توردەي ماما بيەلەرى جۋساپ, قۇلىندارى شۇرقىراعان, بۇيىرلەرى بۇلتيعان قوزىلارى جامىراپ, ارقار ءمۇيىزدى سەمىز قوشقارلارى ەرىنە كۇيىس قايىرعان بەرەكەلى جاي. الا تاڭنان تىرلىگى قىزعان, ىرىسى تاسىعان بەرەكەلى شارۋاشىلىق.
وسىنداي ۇلكەن شارۋا قوجالىعىنىڭ جايىن جاساپ جۇرگەندەردىڭ ءبىرى قورا تازالاپ, ءبىرى مال سۋارىپ, ەندى ءبىرى جاڭا عانا باۋىزدالعان جىلقىنىڭ ەتىن مۇشەلەپ دەگەندەي, ءوز ىستەرىمەن اۋرە. استانانىڭ ىرگەسىندەگى «شاۋشەن» شارۋا قوجالىعىنىڭ يەسى سايرامباي دونەنباەۆ باياعىنىڭ بايلارىنداي, داۋىسىن كوتەرىپ, قاراماعىنداعىلارعا جۇمىستىڭ ءجونىن ايتىپ قويادى. بار داۋىسىمەن زىركىلدەپ تۇرسا دا, ارتىندا ءزىلى جوق. سودان با, ساكەڭنىڭ ءسوزىن ەلەپ جاتقاندار دا شامالى. اركىم ءوز شارۋاسىمەن اينالىسىپ جاتىر.
تۇسكى ساۋىنعا جاقىنداي بەرە قالا جاقتان جەڭىل ماشينەلەر اعىلىپ كەلە باستادى. قاز-قاتار ءتىزىلىپ توقتاعان كولىككە قاراپ, قوناقتار ما دەپ ويلادىق. سۇراستىرا كەلگەندە, ولاردىڭ جاڭا ساۋىلعان بيە ءسۇتىن ىشۋگە كەلگەندەرىن بىلدىك. جۇرتتىڭ جينالعانىن كۇتكەندەي, ساۋىن ماشينەسىن ىرعالا كوتەرىپ ساۋىنشى كەلىنشەك قوراعا بەتتەدى. قاس-قاعىم ساتتە ماما بيەلەر ساۋىلىپ ءبىتىپ, جىپ-جىلى ءسۇت ىدىستارعا قۇيىلىپ, جولاۋشىلاردىڭ الدى قاسيەتتى سۋسىندى ءسىمىرىپ ىشە باستادى. بۇلار – اۋرۋعا شيپا, دەرتكە داۋا ساۋمال ءىشۋ ءۇشىن ارنايى كەلگەندەر ەكەن.
شارۋانىڭ جايىن رەتتەپ بولىپ, سۋىت كەلگەن قوناقتاردىڭ دا بۇيىمتايىن بىتىرگەن سوڭ بارىپ, ساكەڭمەن سۇحباتتاسۋدىڭ ءساتى زورعا ءتۇستى.
«مالدى جاڭىڭدى جەپ باعاسىڭ. بەس جاسىمدا اكەم وتارداعى قويدى ساناپ ۇيرەتتى. ءبىرىنشى كۇنى ونعا دەيىن سانادىم. ودان كەيىن ءتىلىم سىندى ما, جۇزگە دەيىن جاڭىلماي ساناپ ۇيرەندىم. ءبىر ايدىڭ ىشىندە ءبىر-بىرىنەن اينىمايتىن ءبىر وتار قويدى جۇپتاپ ساناپ, ەسەبىمنەن جاڭىلمايتىن بولدىم. سودان بەرى 45 جىل ءوتىپتى. كەزىندە مەملەكەتتىڭ قويىن باعىپ, ءجۇز قويدان 150-دەن قوزى الىپ, العا شىقتىم. ۋاقىت وتە كەلە ءوز شارۋامدى اينالدىردىم. قۇدايعا شۇكىر, قويدىڭ سانى 25 مىڭعا, جىلقىنىڭ باسى ەكى جارىم مىڭعا جەتتى. نەگىزگى شارۋاشىلىق جامبىل وبلىسىندا, ون جىلدىڭ كولەمى بولدى, وسى جەردە استانالىقتاردى جىلقى ونىمدەرىمەن قامتاماسىز ەتىپ جاتقان جايىمىز بار» دەيدى سايرامباي الىقۇلۇلى.
دونەنباەۆتار اۋلەتىندە اتاسىنان قالعان ەر-توقىم ساقتاۋلى تۇر. اتاسى جىلقىلى باي بولعان ەكەن. ەلدى اشارشىلىق جايلاعان كەزدە بار مالىن حالىققا ازىق ەتىپ, تاراتىپ بەرىپتى. ال استىنداعى جالعىز اتىن سويىپ بەرگەن سوڭ ءوزى دە دۇنيەدەن وتكەن ەكەن. اۋلەتكە قونعان ىرىس دونەنبايدىڭ ون ءۇش بالاسىنان امان قالعان جالعىز تۇياق, «شاۋشەن» اتانعان الىقۇلعا جەتىپتى. الىقۇلدان جەتى بالا تاراپ, ولار اتا-ءداستۇرىن جالعاستىرىپ, بۇگىندە وسىنشاما بايلىققا كەنەلىپتى. ەرتەگىدەي ەستىلەتىن وسى جايتتىڭ استارىندا اۋىر ەڭبەك, تىنىمسىز تىرلىك پەن مال باعۋدىڭ مەحناتى جاتىر. «شاۋشەن» دەپ اتالاتىن الىقۇل ۇلدارىنىڭ جەكە شارۋاشىلىعى اياعىنان تىك تۇرىپ, ارتىق ءوسىم بولعاندا ەڭ الدىمەن 1932-1933 جىلدارداعى اشارشىلىق قۇرباندارى جانە 1941-1945 جىلدارداعى ۇلى وتان سوعىسى جاۋىنگەرلەرىنە ارنالعان ەسكەرتكىش اشادى.
يسلامدا «مال-مۇلىكتەرىڭدى زەكەتپەن قورعاڭدار» دەيدى. قىرىق ءۇي تۇرعىزىپ جۇمىسشىلارىنا بەرگەن, اۋىل ورتالىعىنان بالالار جاتىپ وقيتىن ينتەرنات اشىپ, اعاش وتىرعىزىپ, ساياباق سالدىرعان سايرامباي ەكەن. مەشىت سالدىرىپ, يمامنىڭ جالاقىسىن دا ايىرىپ وتىرۋ زەكەت ەسەبىنەن بەرىلەدى. ودان بولەك مۇقتاج جاندارعا كورسەتكەن قىرۋار كومەگىن ءسوز ەتىپ وتىرعان جوقپىز.
مال باعۋدىڭ بەينەتىن ءبىر ادامداي بىلەتىن سايرامباي الىقۇلۇلى جىلقىنى اسىلداندىرۋدى دا جولعا قويعان. «ورلوۆ» پەن «دون» جىلقىسىن بۋدانداستىرىپ, ەت باعىتىنداعى ىستىق-سۋىققا ءتوزىمدى, تەز قوڭ بايلايتىن جىلقى تۇلىگىن ءوسىرىپ شىعاردى. قوي مالىن اسىلداندىرۋ جۇمىسى دا جۇرگىزىلۋدە.
«ارينە, مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ كورسەتىلەدى. وتكىزىلگەن ەتتىڭ ءار كيلوگرامىنا 100 تەڭگە دەمەۋ قارجى (دوتاتسيا) الامىز. جىلقى ۇيىرلەرىن ءالى دە كوبەيتۋگە بولار ەدى, بىراق دايىن ءونىمدى الىپ تۇراتىن كەپىلدى مۇمكىندىك قاراستىرىلماعان. ءوز ونىمدەرىمىزدى ءوزىمىز بازارعا اپارىپ ساتىپ جاتقان جايىمىز بار. بۇل دا جاقسى. الايدا, بازاردىڭ نارقىنا, حالىقتىڭ سۇرانىسىنا قاراپ قانا جوسپارلاي الامىز. مال باسىن كوبەيتۋگە وسى دا كەدەرگى كەلتىرىپ تۇر. تەندەرگە قاتىسىڭدار دەپ جاتادى, سوعان قولىمىز ءبىر جەتپەي قويدى. ەسىگىنىڭ الدىندا «تىشقاق لاعى جوق» ادامداردىڭ تەندەر ۇتىپ الىپ, شارۋاسىن «دوڭگەلەتىپ» جۇرگەنىن ەستىپ, تاڭ قالامىن. ودان بولەك, كورىپ وتىرسىزدار, شارۋاشىلىعىمىز قالادان اسا قاشىق بولماعان سوڭ, جەلى باسىنان جاڭا ساۋىلعان بيەنىڭ ءسۇتىن ىشۋگە كەلۋشىلەر كوپ. كوزىن تاپقانعا مالدىڭ بەرەكەسى جەتىپ ارتىلادى. ونىڭ ونىمدەرىن ساتاتىن وسى جەردەن شاعىن دۇكەن اشايىن دەسەم, رۇقسات قاعازدارىن الۋدىڭ ماشاقاتى كوپ ەكەن. ايتا بەرسەڭىز, ماسەلە جەتەدى» دەيدى سايرامباي دونەنباەۆ.
