رىمجان سەيفۋللينا:
– بيىل ساكەن سەيفۋللين مۇراجايىنىڭ اشىلعانىنا 25 جىل تولىپ وتىر ەكەن. مۋزەيدىڭ قىزمەتى تۋرالى نە ويلايسىز؟ ءجادىگەرلەر قورى ءسىزدى قاناعاتتاندىرا ما؟
– ءيا, وسى مۋزەيدىڭ قالاي اشىلعانى كوز الدىمدا. ەڭ باسىندا مىنا سەيفۋللين كوشەسىنە جاقىن تۇرعان ءبىر عيمارات قانا بەرىلگەن بولاتىن. كەيىن مەكەمەنىڭ قىزمەت اۋقىمى كەڭەيگەننەن كەيىن, كەلەسى عيمارات تا قوسىپ بەرىلدى.
ساكەن 1937 جىلى ۇستالىپ كەتتى. ودان كەيىن «حالىق جاۋى» دەپ ايىپتالدى. اتىلىپ كەتتى. ءسويتىپ ءجۇرىپ بۇكىل مۇرالارى شاشىلىپ قالدى عوي. ساكەننىڭ اتى جيىرما جىل بويى اتاۋسىز قالدى. كەيىن عانا اقتالدى. اقتالعانىنا دا قازىر ەلۋ بەس جىلداي بولىپ قالىپتى. بۇل – از ۋاقىت ەمەس. سوعان قاراماي, 1988 جىلى وسى مۋزەي اشىلدى. ەلدىڭ كومەگىمەن جادىگەرلەر تىرناقتاپ جينالىپ, قورى قالىپتاستى. قازىر, شۇكىر, جامان ەمەس. جان-جاقتان ساكەنگە قاتىستى دۇنيەلەردىڭ ءبارى وسىندا اكەلىنىپ, تابىستالىپ جاتىر. مۋزەي قىزمەتكەرلەرى دە ىزدەستىرۋ, زەرتتەۋ جۇمىستارىن جاساپ ءجۇر. مۇنىڭ ءبارى – وسى مۇراجاي قىزمەتكەرلەرىنىڭ ارقاسى. سوندىقتان, ءوزىم, شىن كوڭىلدەن ولارعا راحمەتىمدى ايتقىم كەلەدى.
– ءوزىڭىز ساكەن سەيفۋلليننىڭ كوزىن كورگەن, قانى ءبىر ۇرپاعى رەتىندە ءالى دە وسى مۇراجايعا جەتپەي جاتقان, ءالى قولعا تيمەگەن جادىگەرلەر بار دەپ ويلايسىز با؟
– ارينە, ونداي جاعدايلار بولۋى مۇمكىن. ءالى دە ساكەننىڭ تۇتىنعان دۇنيەلەرى, ساكەنگە قاتىستى مۇرالار تابىلۋى عاجاپ ەمەس. بىراق, ول قيىن. نەگە دەسەڭىز, تالاي ۋاقىت ءوتىپ كەتتى. رەپرەسسياعا ۇشىراپ, اتىلعانىنا بيىل سەكسەن بەس جىل تولادى. ال ساكەندى اقتاپ, ول تۋرالى مالىمەتتەردى جارىققا شىعارا باستاعالى دا, مىنە, ەلۋ بەس جىل بولدى. بۇنىڭ سىرتىندا زامان وزگەردى. ءبىز ەندى جاڭا عاسىرعا اياق باسىپ كەتتىك. بىراق سوندا دا, بويىندا نامىسى بار, ەلىم دەيتىن, ەلىنىڭ تاريحىنا, ونىڭ ءاربىر بەتىنە سەلقوس قاراي المايتىن ازاماتتار ءبىر جەردەن بىردەڭە كورىپ قالىپ, ونى ساكەنگە قاتىسى بار دەپ ەستىسە بولدى, وسى مۇراجايعا اكەلىپ, وتكىزىپ جاتىر. بۇنىڭ ءوزى – ۇلكەن جەتىستىك, اينالايىن.
– الاش ارىستارىنىڭ ۇرپاقتارىنا قاتىستى مالىمەتتەر بۇگىنگى تاۋەلسىز ەلدىڭ جاستارىن قاشاننان قىزىقتىرىپ كەلەدى. ساكەننىڭ سوڭىندا قالعاندار تۋرالى نە ايتاسىز؟
– ساكەن سەيفۋلليننىڭ نەگىزى التى اعايىنى بولعان عوي. ءۇيدىڭ تۇڭعىشى – ساكەن, سوسىن مالىك, ابەن, ءماجيت دەگەن ءۇش ۇل مەن راحيما, قاليما, ءساليما دەگەن ءۇش قىز بولعان. ءۇش قىزدىڭ ۇشەۋى دە ون ءبىر – ون ەكى جاستارىندا قايتىس بولىپ كەتكەن. جالپى ساكەننىڭ ءوزى ءبىر ۇل, ءبىر قىز سۇيگەن ەدى. ولاردى دا وسى كۇنگە جەتكىزبەدى. قازىر, شىنىن ايتقاندا, ساكەننەن ۇرپاق قالعان جوق. كوزىن كورگەن مەن عانامىن. ويتكەنى, ساكەننىڭ قولىندا وسكەن ەدىم. قالاي قولىنا كىسەن سالىپ, الىپ كەتكەنى دە كوز الدىمدا.
– ءسىز ول كەزدە نەشە جاستا ەدىڭىز؟
– التى جاستا عانا بولاتىنمىن. ءيا, ساكەننىڭ قوينىندا جاتقان, ءيىسىن يىسكەگەن اداممىن, اينالايىن. ول ءوزى وتە بالاجان بولاتىن. ساكەندى ىزدەپ ۇيگە كىسىلەر كوپ كەلۋشى ەدى. جينالىپ وتىرىپ, ەلدىڭ جايىن اقىلداساتىن. اسىرەسە, دەمالىس كۇندەرى ۇيدەن كىسى ۇزىلمەيتىن ەدى. ءالى ەسىمدە, 24 قىركۇيەك دەمالىس بولاتىن. تاڭعى شايىن ءىشىپ الىپ, ساكەن ءجايلانىپ وتىرعان ەدى. اياق استى ءۇش-ءتورت كىسى كىرىپ كەلدى. قولدارىندا قاعازدارى بار. ساكەن «مەنىڭ وندايعا قاتىسىم جوق» دەپ, اشىعىن ايتسا دا, الگىلەر بولمادى. اقىرى قولىنا كىسەن سالدى دا, الىپ كەتتى… مۇنىڭ ءبارىن ايتىپ وتىرعانىم, ساكەننىڭ سوڭىندا ۇرپاق قالماسا دا, قازىر بۇكىل قازاق جاستارى, ەلى ساكەننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا, ونىڭ قايراتكەرلىك بولمىسىنا اسقان قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر. ساكەننىڭ وسىدان ءبىر عاسىرداي ۋاقىت بۇرىن جازعان ماقالالارىنىڭ ءالى دە ءمانىن جويماعانىن ايتىپ, جاڭعىرتىپ جاتىر. بۇل مەنى قۋانتادى.
نازيرا بايىربەك
