قوعام

ءساتى تۇسپەگەن سۇحبات

قازاقستانداعى باسپا ءىسىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسقان جاستاردىڭ ءبىرى – ايدا سىزدىق. ونىڭ رەداكتورلىعىمەن نەبىر يگى جاقسىلاردىڭ كىتابى باسىلىپ شىقتى. الدان سمايىلدىڭ «استانا عاسىرلارى», ءادىل احمەتوۆتىڭ «بايىرعى امەريكالىقتاردىڭ التايلىق تەگى», ابدىۋاقاپ قارانىڭ «مۇستافا شوقايى». ايدا وسىنداي تۇلعالارمەن جۇمىس ىستەگەن جاۋاپكەرشىلىگى مول مىقتى مامان ەدى…

«100 جاڭا ەسىم» جوباسىنا ۇسىنىلعان جاستاردىڭ اراسىنان ايدانى ىزدەگەنىمىز راس.  ماقساتىمىز قازاقستاننىڭ اۋدارما, باسپا ىسىنە  قاتىستى تىڭ ويلارىن وقىرمانعا جەتكىزۋ ەدى. ايدا «استانا اقشامى» دايىنداعان ساۋالدارعا دەنساۋلىعىنا بايلانىستى كەشىرەك جاۋاپ بەرەتىنىن ايتتى. وكىنىشتىسى, تۋرا ەكى اپتا وتكەننەن كەيىن ايدانىڭ قايتىس بولعانى تۋرالى حاباردى الەۋمەتتىك جەلىدەن ەستىپ, ابدىراپ قالدىق. سۇحباتىمىزعا جاۋاپ الىپ ۇلگەرمەگەندىكتەن ايدا تۋرالى ءوزىمىز جازعاندى ءجون كوردىك.

ايدا سىزدىق – قازاق ادەبيەتىندەگى بولمىسى بولەك جازۋشى بۇقارا تىشقانباەۆتىڭ تىكەلەي ۇرپاعى. اناسى رايحان ماجەنقىزى جازۋشى, ەلگە تانىمال باسپا ءىسىنىڭ ۇزدىگى. ماماندىعىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا ايدا «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن ۇلىبريتانيانىڭ ستيرلينگ ۋنيۆەرسيتەتىندە باسپا ءىسى بويىنشا ماگيستراتۋرادا ءبىلىم الدى. ەلگە كەلگەننەن كەيىن باسپا ءىسىنىڭ دامۋىنا بار كۇشىن ارنادى. ونىڭ ىشىندە بالالار ادەبيەتىن دامىتۋعا قوسقان ۇلەسى ءوز الدىنا. بىرنەشە ءتىل بىلەتىن ايدا اتاقتى جازۋشى دەنيەل ەرگيننىڭ «The Quest» كىتابىن قازاقشا سويلەتۋگە اتسالىستى. الەمدىك بەستسەللەردى اۋدارۋ ءۇشىن اۋدارماشىعا قويىلاتىن بارلىق تالاپقا جاۋاپ بەرەتىن شىن مانىندەگى ساۋاتتى مامان ەدى…

ەلىمىزگە بەلگىلى جازۋشى روزا مۇقانوۆا ايدانىڭ ەرەكشە قىز بولعانىن ايتادى. جىپ-جىلى جىميىپ, جۇزىنەن مەيىرىم توگىلىپ تۇراتىن ايدا بالا كەزىندە ۇياڭ بولعانىمەن ەسەيە كەلە وجەتكە اينالعان ەكەن.

«شەتەلدە ءبىلىم الدى. ەلىنە قىزمەت ەتۋدى باستى ماقسات تۇتتى. اسقارداي ازاماتتى جار ەتتى, دۇنيەگە التىن اسىقتاي ءۇش ۇل, ءبىر قىز اكەلدى. بالالارىنا عاجاپ ءتالىم-تاربيە بەردى. ادەتتە ادام بالاسى ءمىنسىز بولمايدى دەيمىز عوي, ال ايداجان ءمىنسىز ەدى. كەسكىن-كەلبەتىندە دە, مىنەزى مەن جاراتىلىسىندا دا ەرەكشە كوركەمدىك بايقالاتىن. ونىڭ جاپ-جاس بولىپ ۇيلەسىمدى وتباسىن قۇرىپ, اعايىن-تۋىستىڭ بەرەكە, ۇيتقىسى بولا ءبىلۋى دە قاسيەتتىلىكتىڭ كورىنىسى بولاتىن. ءومىرىنىڭ سوڭىندا اناسىنا ايتقان اماناتى, اتا-ەنەسىنە دەگەن قۇرمەتى, سۇيىكتى جارى اسقارعا دەگەن ماحابباتى جان تەبىرەنتەدى. بار-جوعى وتىز بەس جاس قانا جاسادى. سول ارالىقتا ءوزىن قانداي مادەنيەتتى ۇستادى. قانداي سابىرلى جان ەدى. ايدا دۇنيەدەن وتكەندە دارىگەرى ءبىر وقيعانى بايان ەتتى. ايدا ءۇشىنشى بالاسىنا تولعاتىپ وتىرىپ, نامازىن قازا جىبەرمەي وقىپ وتىردى دەيدى. ونىڭ بويىندا قازاق قىزدارىنىڭ قايسارلىعى, ۇلى انالاردىڭ سابىرلىعى بىردەي ۇيلەسىم تاۋىپ تۇراتىن. اققۋداي يىلگەن ايدانىڭ بەينەسىندە سۇلۋلىقپەن بىرگە ۇلى انالارىمىزدىڭ جاستىق شاعى بىرگە كەتكەندەي كورىندى», – دەيدى روزا مۇقانوۆا.

كۋرستاس ءارى سىرلاس دوسى گۇلشەكەر حۋانباي بىزبەن اڭگىمەلەسكەندە سوناۋ 1999-2004 جىلدار ارالىعىندا ايدامەن بىرگە وتكىزگەن جىلداردى ساعىنىشپەن ەسكە الدى.

«از با, كوپ پە… جيىرما جىلدىق عۇمىرىم ايدامەن بىرگە ءوتىپتى. بىزدە الەم ادەبيەتى دەگەن ءپان بار ەدى. سول پاننەن كەيىن دجەك لوندوننىڭ شىعارمالارىنا قاتتى قىزىقتىم. ونى ەستىگەن ايدا مەنى ۇيىنە قويماي ەرتىپ كەلدى. ءسويتىپ, جازۋشىنىڭ شىعارمالارىن اعىلشىن تىلىندەگى تۇپنۇسقادان ەركىن اۋدارىپ بەردى. شىنىمدى ايتسام, ەكەۋمىز ادام بالاسىنىڭ عۇمىرىنداعى ەڭ ءبىر التىن كەزەڭى جاستىق شاعىمىزدى بىرگە وتكىزدىك. بىرگە عاشىق بولدىق, ءبىر كەزەڭدە تۇرمىس قۇرىپ, ءبىر كەزەڭدە انا اتاندىق… ارامىزداعى دوستىق پەن سىيلاستىق ەش ۇزىلمەدى. العاش رەت اۋىرىپ قالعانىن ەستىگەن كەزدە, شەتەلدە وقۋدا ەدىم. تەلەفون سوعىپ, كەلەتىنىمدى ايتقاندا, «قوي, قازىر ءولىپ قالمايتىن شىعارمىن ەندى, اسىقپاي وقۋىڭدى ءبىتىرىپ كەل, «بولاشاققا» قويعان كەپىلدىگىڭ بار ەمەس پە؟» دەپ كۇلگەن ەدى.  اتتەڭ, قانشا ۇزاق بولسا دا وقۋ مەرزىمىم اياقتالىپ, ەلگە ورالدىم عوي. ال, ول ءبىزدى تاستاپ كەتە باردى», – دەيدى قۇربىسى گۇلشەكەر حۋانباي.

تاعىدا

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button