باستى اقپارات

سەن بە, الدە مەن بە؟

كەلەسءى ايدىڭ 6 جۇلدىزىنا الەمدەگى ەڭ تازا ءارى اشىق دەلىنەتىن سايلاۋ وتەدى. اقش-تا. باسكە تىگىلگەن پرەزيدەنت ورىنتاعىنا جانتالاس ءورشىپ تۇر. ەندى شە: الەمنىڭ ەڭ قۋاتتى مەملەكەتىنىڭ باسشىسى بەيفورمال تۇردە الەم بيلەۋشىسى دە بولماق. ەلدىڭ ىشىنە دە, سىرتىنا دا ماڭىزدى بوپ تۇرعان سايلاۋ. ەل ىشىندەگى بايلار مەن بايشىكەشتەر وباما ۇتپاسا ەكەن دەيدى; الەۋمەتتىك سالا وكىلدەرى بولسا, كەرىسىنشە, ارماندايدى. ەل سىرتىنداعىلار رومني ۇتپاسا ەكەن دەيدى: رەسپۋبليكاشىلدار سىرتقى ساياساتتا قاشان دا كۇش تۇرعىسىنان ارەكەت ەتكەن. ال بىزگە, قازاقستانعا قايسىسى كەرەك؟

«دەموكراتتاردى داۋعا قوي»

كوپپارتيالى جۇيەنى كۇيتتەيتىن اقش قۇقىقتانۋشىلارى ادەتتە, وزدەرىندە نەگە تەك ەكى پارتيا بار دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋدەن قاشقاقتايدى. جاۋاپ بەرمەسىنە قويماي, القىمىنان العانداي ەتسەڭ عانا: «تاريحي سولاي قالىپتاسىپ قالىپپىز, قولدان كەلەر قايران جوق» دەيدى دە قويادى. ەندەشە, سايلاۋعا جىبەرىلگەن پارتيالار تىزىمىندە وزگەرىس جوق: تاعى دا باياعى دەموكراتتار مەن رەسپۋبليكاشىلدار بەت جىرتىسپاق.

اتالمىش ەكى پارتيا دەگەنمەن اقش-تىڭ ساياسي بەينەسىن ايقىن كورسەتەدى. دەموكراتتار الىمساقتان بەرى الەۋمەتشىل كەلەدى. اقش ماقتانا الاتىن مەديتسينا مەن ءبىلىم بەرۋ, عىلىم مەن الەۋمەتتىك قورعاۋ باعدارلامالارىنىڭ كوبى دەرلىك دەموكرات-پرەزيدەنتتەردىڭ جەتىستىگى. ايتالىق, بيلل كلينتون تۇسىنداعى رەفورمالار ونىڭ ەكىنشى پرەزيدەنتتىك مەرزىمىندە-اق جەمىسىن بەرىپ, ەلدى 1,1 ترلن دوللار پروفيتسيتپەن تاستاپ كەتتى. اقش سياقتى الىپ ەلدە بيۋدجەتتە باسى ارتىق اقشا قالۋى – وتە-موتە سيرەك قۇبىلىس.

دەموكراتتار كەز كەلگەن ماسەلەنى ابدەن قاۋزاۋعا دايىن. سوندىقتان با, ولاردىڭ ۇسىنىستارى كونگرەستە ۇزاق تالقىلانادى. وسىلايشا, دەموكراتتار ءوز زاڭدارىن قوعامنىڭ بارلىق تابىنىڭ سۇزگىسىنەن وتكىزىپ الۋعا تىرىسادى. بۇل جاعدايدا ارينە, «سوعىس» تاقىرىبى ونشا قولداۋ تاپپايدى. سوندىقتان با, دەموكراتتار كوبىنە ەلدىڭ ىشكى احۋالىمەن اينالىسادى, سىرتقى الەمدى ونشا مازالاي بەرمەيدى. وزدەرى «ۇنەمى رەسپۋبليكاشىلار قيراتىپ كەتكەن قاتىناستاردى تۇزەۋگە ءماجبۇر پارتيامىز» دەپ قالجىڭدايدى. مىسالى, دجوردج بۋش-اكە (رەسپۋبليكاشىل) باستاعان «دالاداعى داۋىل» وپەراتسياسىنىڭ سالدارىمەن دەموكرات بيلل كلينتوننىڭ كۇرەسۋىنە تۋرا كەلدى. ودان كەيىن كەلگەن دجوردج بۋش-ۇل يراكققا قايتا كيلىگىپ, ەندى مىنە, وبامانىڭ تۇسىندا اسكەرلەردى ەلگە قايتارۋ جونىندە قانداي دا ءبىر تۇسىنىكتىلەۋ نوبايى بار باعدارلاما دۇنيەگە كەلىپ وتىر. الەمدى جايپاپ كەتە جازداعان يپوتەكالىق داعدارىستىڭ دا «ارتىن تازارتقان» دەموكراتتار. ايتپاقشى, 10 ايدان بەرى جۇمىسسىزدىق كورسەتكىشى تەك كەمىپ كەلە جاتىر. بۇدان قور بيرجالارىنىڭ كوڭىلى كوتەرىلىپ, ەكونوميكالىق «دەنساۋلىقتىڭ» كورسەتكىشتەرى – بيرجالىق يندەكستەر بولجاۋعا كەلەتىن شەكتە عانا اۋىتقىپ ءجۇر.

«رەسپۋبليكاشىلداردى جاۋعا قوي»

«دەموكراتتاردى پوتوماك وزەنىنە اعىزىپ جىبەرۋدى ارماندايتىن» رەسپۋبليكاشىلداردىڭ بەت-بەينەسى بولسا, تۇنعان قاراما-قايشىلىق. امەريكالىق ءۇشىن ماڭىزدى قۇندىلىقتاردى ەسكەرە وتىرىپ, «كەيدە امالسىزدان» شەكتەۋلەرگە بارۋى مۇمكىن. سۇيەنەتىن الەۋمەتتىك قورى: بايلار مەن بايشىكەشتەر (سوۆەت كەزەڭىندە «بۋرجۋا» دەگەن بولار ەدىك), اسكەريلەر, مۇنايشىلار, قورعانىس سالاسىنىڭ كومپانيالارى, قويشى ايتەۋىر – اعىل-تەگىل بايلىققا قاتىسى بارلاردىڭ بارلىعى رەسپۋبليكاشىلداردى قولدايدى. سىرتقى ساياساتتا قاتال ۇستانىمدارىمەن بەلگىلى. كوبىنە ءساتسىز, اينالىپ كەلگەندە – بيلىكتەن مۇرتتاي ۇشىراتىن حالىقارالىق سوعىستاردىڭ اۆتورلارى. كسرو كەيىن رەسەي,قىتاي مەن يران, كورەي شىعاناعى – رەسپۋبليكاشىلدار قۇبىجىقتىڭ سۋرەتىن سالعاندا پايدالاناتىن گەوساياسي بوياۋلار.

سايلاۋالدى دايىندىقتار كەزىندە-اق رەسپۋبليكاشىلاردىڭ الەۋمەتتىك تابى ەل ىشىندە بەدەلى قۇلدىراي باستادى دەسەك بولادى. حالىق الدەقاشان مەگاكورپوراتسيالاردى, الپاۋىت بانكتەردى, ونسىز دا ءدال زەڭبىرەكتى دالدەي تۇسەتىن, بىرەۋلەر ءشيتى زىمىران كەشەنىمەن اتىپ الاتىن «كورىنبەيتىن» ۇشاق جاساپ, ول ءۇشىن سالىقتى سورا بەرەتىن اسكەريلەردى جەك كورىپ كەتكەن.

دەگەنمەن, ىسكەرلەر مەن اسكەريلەردىڭ پارتياسى سايكەسىنشە قارجى جاعىنان مىقتى. ونىڭ ۇستىنە – كاليفورنيا, تەحاس سياقتى سايلاۋدىڭ بەينەسىن انىقتايتىن ءىرى شتاتتار رەسپۋبليكاشىلداردىڭ قۇزىرىندا. «بايلارعا سالىق سالام دەگەنى ءۇشىن عانا وباماعا قارسى داۋىس بەرەمىن!» دەيدى كاسىپكەرلەر. «ۇرلىقپەن ەمەس, وگىز قارا كۇشىمىزبەن بايىدىق قوي» دەيدى ولار.

ال ەندى رەسپۋبليكاشىلاردىڭ سىرتقى ساياساتى دا ۇرەيلى. ولاردىڭ سەركەسى ءرومنيدىڭ مالىمدەمەلەرى الەم ءۇشىن جايسىزداۋ. مىسالى, سيريا ماسەلەسىندە رەسەيمەن سالعىلاسىپ وتىرماي, ۇستەلدى ءبىر قويىپ شەشكەن بولار ەدىم دەيدى ول. بۇدان بىزگە دە زالال بولۋى عاجاپ ەمەس. سەبەبى اقش-تا تەك قانا مەتاللۋرگيا شيكىزاتى سالاسىنداعى انتيدەمپينگتىك زاڭدار قايتا جاندانعاننىڭ وزىندە ەكونوميكامىز ءبىراز ابدىراپ قالۋى كادىك.

بۇعان قوسا, پارسى شىعاناعى قايتا ورتكە ورانۋى مۇمكىن. رومني تاپ قازىر-اق قولىنا مىلتىق الىپ, يران ماسەلەسىن ماڭگىگە شەشىپ تاستاۋعا اتتانىپ كەتۋگە دايىن تۇرعانداي اسەر قالدىرادى. ال شىعانقتاعى بۇل ەل باياعىداي ەمەس, ورتا قاشىقتىقتاعى زىمىراندارى بار. بولجالدى بولسا دا باعىتىنان اۋىتقۋ مۇمكىندىگى الاڭداتپاي قويمايدى.

قايىم ايتىس ناتيجەسى

تاپ كەشە عانا رومني مەن وبامانىڭ سايلاۋالدى دەباتىنىڭ كەزەكتى كەزەڭى اياقتالدى. ومىرگە ءتۇرلى «قاناتتى سوزدەر» مەن ەپيتەتتەر, تەڭەۋلەر مەن مەتافورالار كەلدى. ەرتەرەكتە بيلل كلينتون دجوردج بۋشتى «ساياساتتى مەنىڭ ءيتىم عۇرلى تۇسىنبەيد» دەگەن بولاتىن. سونىڭ قارىمىن قايتارىپ ءجۇر مە, رومني شىمشىما سوزدەردەن ايانىپ جۇرگەن جوق. بىراق سونىسى وزىنە بالە بوپ تا ءجۇر. كەشەگى دەباتتا: «گۋبەرناتور كەزىمدە مەنىمەن جۇمىس ىستەگىسى كەلەتىن ايەلدەردىڭ وتىنىشتەرى قورابىمەن جاتاتىن» دەگەنى از ۋاقىتتا-اق كەرى اسەرىن بەرىپ, ستاتيستيكا بويىنشا ەندى وباما از عانا ايىرماشىلىقپەن بولسا دا وزىپ تۇر. بىراق اقش-تا مۇنداي «ءسال-ءپال ايىرماشىلىق» قوعامنىڭ كوڭىل-كۇيىن بىلدىرە المايدى. بۇرىنىراقتاعى پرەزيدەنت سايلاۋىنداعى البەرت گور مەن كىشى دجوردج بۋشتىڭ اراسىنداعى بولماشى ايىرماشىلىق بيۋللەتەندەردى اقىرى اپتالاپ ساناتىپ, ءتىپتى ازاماتتىق سوعىس ءيىسى شىعا باستان كەزدە, گوردىڭ ءوز ەركىمەن باس تارتۋىنان سوڭ عانا قوعام تەرەڭ ءبىر تىنىستاعان ەدى.

نە دەيمىز, ءىش تارتىپ كۇتەمىز. «45-ءىنشى پرەزيدەنت كىم؟» دەگەن سۇراققا 3 اپتادان سوڭ جاۋابىن الامىز. قايسىسى جەڭسە دە, الەمدى دۇرلىكتىرەتىن شارالارعا بارماسا بولعانى. ايتپەسە, بەيبىتشىلىكتىڭ ءتىنى ءدال بۇگىنگىدەي ەشقاشان جۇقا بولماعان سياقتى.

ەرلان وسپان

تاعىدا

admin

«استانا اقشامى» گازەتى

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button