قالالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى جەتىستىكتەردىڭ ءبىرى – يننوۆاتسيالىق تاسىلدەرمەن جۇمىس ىستەيتىن وقۋ-كلينيكالىق ورتالىعى. وسى ورتالىقتا ەلوردانىڭ عانا ەمەس, رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى كلينيكالاردا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن دارىگەرلەر مەن مەدبيكەلەر بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرەدى. ءتىپتى قاراپايىم ادام دا وسى مەكەمەگە كەلىپ, العاشقى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ ادىستەرىن يگەرە الادى.
«وقۋ-كلينيكالىق ورتالىعى» جشس ديرەكتورى رايحان مۋسينا «ءبىز دارىگەرلەردى عانا ەمەس, قاراپايىم مامانداردى دا وقىتامىز. ادامنىڭ ومىرىندە نەبىر جاعدايلار بولادى عوي. مىسالى, ادام سۋعا كەتكەندە, اياق استىنان ينسۋلت العان جاعدايدا جانىنداعى ادامى العاشقى مەديتسينالىق جاردەمدى قالاي كورسەتۋ كەرەكتىگىن ءبىلۋى كەرەك. مەديتسينالىق كومەك نەعۇرلىم جىلدام كورسەتىلسە, سوعۇرلىم ناۋقاستىڭ ءومىرىن امان ساقتاپ قالۋعا بولادى» دەيدى.
مۇندا سپورتشىلار, قۇرىلىسشىلار, مۇعالىمدەر, مۇنايشىلار, ينجەنەرلەر, كەڭسە قىزمەتكەرلەرى دە وقيدى ەكەن. دەگەنمەن دە وقۋ-ورتالىعىندا باسقا سالا ماماندارىنىڭ كەلۋى اسا كوپ ەمەس. شاماسى, جۇرتشىلىق بۇل – تەك اقحالاتتىلاردى وقىتاتىن ورتالىق دەپ ويلاسا كەرەك. ايتپەسە, العاشقى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ داعدىسىن يگەرۋ اسا قىمبات ەمەس. 5 مىڭ تەڭگەدەن باستالادى. ارى كەتسە ءۇش كۇننىڭ ىشىندە ءبىراز دارىگەرلىك ماشىقتى يگەرىپ الاسىز. ومىرىڭىزگە كەرەك-اق دۇنيە. ال ەلوردانىڭ دارىگەرلەرى مۇندا تەگىن وقىتىلادى. شەتەلدەن كاسىبي مامانداردى شاقىرۋ, سىرت ەلدەرگە وزىمىزدەن دارىگەرلەر جىبەرىپ, بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرۋ سىندى جۇمىستارمەن دە وسى ورتالىق اينالىسادى. وتكەن ءۇش جىلدىڭ ىشىندە 7700-دەن استام مامان قايتادان وقىتىلىپ, بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرىپ كەلگەن ەكەن.
وقۋ-كلينيكالىق ورتالىق دارىگەرلەر مەن مەدبيكەلەردى ارنايى سيمۋلياتسيالىق تەحنولوگيالار ارقىلى وقىتادى. بۇل – كۇللى الەم بويىنشا مەديتسينالىق كادرلاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋدا تاپتىرمايتىن ءادىس بولىپ سانالادى. اقش, كانادا, نورۆەگيا, شۆەتسيا ەلدەرى مامانداردىڭ ءبىلىمىن سيمۋلياتسيالىق تەحنولوگيامەن شىڭداۋدى مەديتسينالىق وقۋ باعدارلاماسىنا ارنايى ەنگىزگەن ەكەن. اقحالاتتىلاردىڭ بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرىپ,تاجىريبە جۇزىندەگى ماشىعىن قالىپتاستىرۋعا ارنالعان مۇنداي وقىتۋ ءادىسىن ەلوردا دا قولعا الىپ, استانا قالاسى اكىمىنىڭ قاۋلىسىمەن 2007 جىلدىڭ قازان ايىندا وسى ورتالىق اشىلعان بولاتىن. العاشىندا گارۆارد مەديتسينالىق مەكتەبىنىڭ كلينيكالىق بازاسى بولىپ تابىلاتىن «پارتنەرس حەلس كەار سيستەم» (اقش, بوستون) مەديتسينالىق كورپوراتسياسىمەن ىنتىماقتاسا وتىرىپ, ورتالىقتا امەريكا كارديولوگتار اسسوتسياتسياسىنىڭ باعدارلاماسى بويىنشا سيمۋلياتسيالىق وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ترانسفەرتى جاسالىپتى. بۇل باعدارلاما قازاق جانە ورىس تىلدەرىنە اۋدارىلىپ, قازىر ءساتتى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر.
سونىمەن سيمۋلياتسيا دەگەنىمىز نە؟ بۇل – اۋرۋدى جانە ونىڭ بەلگىلەرىن جاساندى جولمەن ۇيىمداستىرۋ. ول ءۇشىن ارنايى مانەكەندەر مەن مۋللياجدار پايدالانىلادى. بۇل مانەكەندەردىڭ سىرتقى ءتۇر-ءپىشىنى مەن «تەرىسى» ادامعا ۇقساس جاسالعان. جانسىز بەينەلەردىڭ ىشىنە ارنايى پۋلتپەن باسقارۋعا بولاتىن كومپيۋتەرلىك باعدارلاما ەنگىزىلگەن. دارىگەر-نۇسقاۋشى سول پۋلت ارقىلى كلينيكالىق ستسەناري قۇرادى. مىسالى, ادامنىڭ جۇرەگى كەنەت توقتاعاندا, جۇرەك-قان تامىرلارى قىزمەتىنىڭ ءجىتى بۇزىلىستارىندا قانداي جەدەل كومەك كورسەتىلۋ كەرەكتىگى وقىتىلادى.
سيمۋلياتسيالىق تەحنولوگيامەن قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن ءبىز دە ءوز كوزىمىزبەن كوردىك. ءبىز بارعاندا دارىگەر-نۇسقاۋشى ءمادينا ابدراحمانوۆا مەن رەانيماتولوگ-دارىگەر قارلىعاش ورمانبەتوۆا ەكەۋى اقحالاتتىلارعا جۇرەك توقتاعاندا قانداي مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتىپ جاتىر ەكەن. توسەكتە تاڭىلىپ جاتقان مانەكەن قۇددى ادام سياقتى. كادىمگىدەي تىنىس الادى. تامىرى سوعادى. ءبىر كەزدە ءمادينا ابدراحمانوۆاپ ءپۋلتتىڭ ءبىر پەرنەسىن باسىپ قالىپ ەدى, الگى تىنىس الىپ جاتقان مانەكەننىڭ جۇرەگى توقتادى دا قالدى. ەندى ۇيرەنۋشى جاس دارىگەرلەردىڭ مىندەتى – ومىرىنە قاۋىپ تونگەن ناۋقاستى قايتا ءتىرىلتۋى كەرەك. ءبىر دارىگەر قولدارىن مانەكەننىڭ جۇرەك تۇسىنا قويىپ, تىكەلەي ماسساج جاساي باستادى. ەگەر ماسساج دۇرىس جاسالماسا, مانەكەنىڭ تىرىلمەيدى. ونىڭ جۇرەگىنىڭ جاعدايى ناۋقاستىڭ تۇسىنداعى كارديومونيتوردان باقىلانادى. جۇرەككە ماسساج جاساۋدىڭ ەڭ باستى مىندەتى — ورگانيزمدە قاننىڭ ءجۇرۋىن قامتاماسىز ەتىپ, ادامنىڭ ەڭ ماڭىزدى تىرشىلىك ورگاندارىنا وتتەگىن جەتكىزۋ, سونىڭ ناتيجەسىندە دەربەس جۇرەك قىزمەتى مەن تىنىس جولدارىن قالپىنا كەلتىرۋ ەكەن. ەگەر بۇدان دا پايدا بولماسا, وندا اقحالاتتىلار دەفيبريللياتور اپپاراتى ارقىلى جۇرەككە ەلەكترلى يمپۋلس جىبەرەدى. مۇنداي ادىستەن كەيىن الگى ماناكەنىمىزگە جان ءبىتىپ, اۋىرىپ جاتقانىن ءبىلدىرىپ, ىڭىرسي باستادى. بۇل داۋىستى سىرتتان ەستىگەندەر شىنىمەن ادام اۋىرىپ جاتىر دەپ ويلاۋى كادىك.
بۇدان كەيىن كۋرسانتتار رەانيماتسيا كابينەتىنە جالعاس جاتقان بولمەگە كەلىپ, كومپيۋتەردە الدىن الا جازىلعان بەينەجازبادان وزدەرىنىڭ ناۋقاسقا قالاي كومەكتەسە العانىن, قاي جەردە قاتەلەسكەنىن قاراي باستادى. دەمەك, كەلەسى جولى وسى قاتەلىكتەرىن قايتالامايدى دەگەن ءسوز. دارىگەرلىك داعدىعا ماشىقتاندىرۋ دەگەنىمىز وسى بولسا كەرەك.
سيمۋلياتسيالىق تەحنولوگيا ارقىلى اقحالاتتىلار كۇرە تامىرعا, جامباسقا ەكپە سالۋ, سيستەما قويۋ جانە ايەلدەردى بوساندىرۋ, سابيلەردىڭ ومىرىنە قاۋىپ تونگەن كەزدە جەدەل جاردەم كورسەتۋ داعدىلارىنا, ءتىپتى لاپارسكوپيالىق وپەراتسيالاردى جاساۋعا دا ماشىعىپ شىعادى.
مۇندا وقىتۋدىڭ جەتى تسيكلى بار. وقۋدىڭ باعدارلاماسىنا بايلانىستى ءبىر كۇندىك, جەتى كۇندىك, ەكى اپتالىق, تاعى باسقا دا كۋرستارى بار.
وقۋ-كلينيكالىق ورتالىقتىڭ وقىتۋ ساپاسىن, يننوۆاتسيالىق تاسىلدەرىن تىڭداۋشى-كۋرسانتتار عانا ەمەس, قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى دە جوعارى باعالاپتى. ورتالىق بىلتىر تاۋەلسىز بيزنەس رەيتينگىسىندە رەسپۋبليكا بويىنشا ءۇشىنشى ورىن الىپ, سالانىڭ ۇزدىك كوشباسشىسى اتانعان.
بۇگىندە وقۋ-كلينيكالىق ورتالىعىندا 22 دارىگەر مەن جوعارى ءبىلىمدى مەدبيكە-نۇسقاۋشى جۇمىس ىستەيدى. ال وقۋدا پايدالانىلاتىن مانەكەندەردىڭ سانى 80-نەن اسادى ەكەن. بۇلار امەريكا, كانادا, نورۆەگيا, جاپونيانىڭ ساپالى ونىمدەرى كورىنەدى.
وسىناۋ سيمۋلياتسيالىق تەحنولوگيانىڭ ارقاسىندا بۇرىن تەك رەسپۋبليكالىق ايگىلى كلينيكالاردا كورسەتىلەتىن جوعارى مەديتسينالىق كومەك ەندى استانا قالالىق اۋرۋحانالارىندا دا كورسەتىلەتىن بولدى. ەلوردالىق ءساتتى تاجىريبەدەن كەيىن مۇنداي وقۋ-كلينيكالىق ورتالىعىن «سالاماتتى قازاقستان» باعدارلاماسى بويىنشا ەلىمىزدىڭ 16 وڭىرىندە دە اشۋ جوسپارلانىپ وتىر ەكەن.
قىمبات توقتامۇرات
