سكرينينگتىك تەكسەرۋ: ونىڭ ماڭىزى قانداي؟

ادامنىڭ دەنساۋلىعى – ءوز قولىندا دەگەن ءسوزدى ءجيى ەستىپ جاتامىز. دارىگەر ەرمەك ەسىمسەيىت ءوزىنىڭ وسى سوزبەن تولىق كەلىسەتىنىن ايتادى. «دۇرىس تاماقتانىپ, جاعىمسىز ادەتتەردەن اۋلاق بولىپ, مۇمكىندىگىنشە سپورتقا جاقىن بولساڭىز, اعزاڭىز اۋرۋعا كوپ شالدىقپايدى» دەيدى ول. ونىڭ ۇستىنە قازىر دەرتتى الدىن الا انىقتايتىن مۇمكىندىكتەر بارشىلىق. سونىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى – سكرينينگتىك ءتاسىل.

اۋرۋدى اسقىندىرىپ المايىق

ول – اۋرۋدى جانە ونىڭ تۋىنداۋىنا اسەر ەتەتىن فاكتورلاردى ەرتە انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن مەديتسينالىق زەرتتەۋلەر جيىنتىعى. اعزاسىن تەكسەرۋ كەزىندە پاتسيەنت سالالىق مامانداردىڭ كەڭەسىن تىڭداپ, زەرتحانالىق تالداۋلاردان وتكىزىلەدى. ەلورداداعى №4,5,6,7,8,9,10,11 ەمحانالاردىڭ بارلىعىندا دا سكرينينگتەن وتكىزەتىن ارناۋلى كابينەت بار.

№6 ەمحانانىڭ  سكرينينگتىك تەكسەرىستەن وتكىزەتىن كابينەتىندە دە ادامدار جىل سايىن جاسىنا قاراي دارىگەرلەردىڭ باقىلاۋىنان ءوتىپ تۇرۋى ءتيىس. الايدا كوپتەگەن پاتسيەنتتەر مۇندا بىرنەشە رەت ەسكەرتىپ, قايتا-قايتا تەلەفون شالعاندا عانا ارەڭ-ارەڭ كەلەتىن كورىنەدى.

– جاسىراتىنى جوق, جاسى بار, جاسامىسى بار سكرينينگتەن وتۋگە كەلگەندە كەيبىر ادامدار ات-توندارىن الا قاشىپ, «ۋاقىتىم از ەدى», «جۇمىستان جىبەرمەي جاتىر» دەگەن سياقتى سىلتاۋلار ايتىپ, كەلمەۋگە تىرىسادى. ال شىندىعىندا, بۇل ولاردىڭ وزدەرى ءۇشىن اسا قاجەت قوي, – دەيدى مامان-دارىگەر.

– كەز كەلگەن سىرقاتتى العاشقى ساتىسىندا انىقتاسا, ونى سوعۇرلىم ەمدەۋ وڭاي بولادى. سوندىقتان اعزانىڭ دامۋ ۇدەرىسىندە كەزدەسەتىن سىرقات قاۋپىنىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا 30 بەن 70 جاستىڭ اراسىنداعى ەرلەر مەن ايەلدەر ءتورت جىلدا ءبىر رەت باقىلاۋدان وتكىزىلىپ تۇرادى.

بۇل دارىگەرمەن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ نەمەسە دۇرىس تاماقتانۋ باعىتىنداعى اڭگىمە تۇرىندە دە ءوربۋى مۇمكىن. وسى نەگىزدە پاتسيەنتتىڭ تەمەكى شەگۋ, ىشىمدىك ءىشۋ, ناسىباي اتۋ  سياقتى جاعىمسىز ادەتتەرى بار ما, ارتىق سالماعى جوق پا, سپورتپەن اينالىسا ما دەگەن ساۋالدار قويىلادى. وسىعان بايلانىستى ول ادامعا ۇسىنىستار مەن اقىل-كەڭەستەر ايتىلادى. ەگەر تەكسەرۋشى دارىگەر ونىڭ بويىنان تەز ەم الۋدى قاجەت ەتەتىن ناۋقاس بەلگىلەرىن بايقاسا, مىندەتتى تۇردە سول سالانىڭ ارنايى دارىگەر-مامانىنا جولداما بەرەدى. ال وسىعان بولا سكرينينگتەن ءوتۋدى كەيىنگە قالدىرىپ نەمەسە وزىنە حابارلاسقان مەدبيكەنىڭ تەلەفونىن الماي, بوي تاسالاۋ­دىڭ قاجەتى جوق.

جەرگىلىكتى جەردە اعزادا كەزدەسەتىن قاۋىپتى سىرقاتتى الدىن الا تەكسەرۋ 18 جاستان 29 جاس ارالىعىندا ەكى جىلدا ءبىر رەت وتكىزىلىپ تۇرادى. ال جۇرەك-قان تامىرى اۋرۋلارى مەن قان ديابەتى, قان قىسىمىنىڭ جوعارىلىعى, گلاۋ­كوما 18 بەن 39 جاس ارالىعىندا ەكى جىلدا ءبىر رەت جۇرگىزىلەدى. سونداي-اق اسقازان, ىشەك, بۇيرەك اۋرۋلارىنا 18 بەن 70 جاس ارالىعىنداعى ادامداردى جىل سايىن شاقىر­تىپ وتىرادى.

جالپى تاجىريبە دارىگەرى گۇلبانۋ ىسقاقوۆانىڭ ايتۋىنشا, گيپەرتونيالىق ارتەريالدى قان قىسىمىن, جۇرەك تالماسىن, قانت ديابەتىن, كوزدىڭ گلاۋكوما اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋدا سكرينينگتىڭ پايداسى وتە زور كورىنەدى. «ءبىز بۇل سىرقاتتارعا بايلانىستى 40 پەن 70 جاستىڭ اراسىنداعى ادامداردى ەكى جىلدا ءبىر رەت تەكسەرۋدەن وتكىزىپ تۇرامىز. سوندا بايقاعانىم: 2021 جىلى 30 ادامنان, 2022 جىلى 84 ادامنان جوعارى قان قىسىمى انىقتالسا, بيىل جىل باسىنان بەرى 28 جۇرەك تالماسىمەن, 14 قان ديابەتىمەن, 36 كوزىنىڭ اقاۋى بار ادام سكرينيگتىڭ ارقاسىندا انىقتالىپ, ەمدەلۋگە جىبەرىلدى. ءارى ولاردىڭ بارلىعى دا ءبىرىنشى, ەكىنشى ساتىسىنداعى سىرقات بولىپ, تەز جازىلىپ كەتۋگە مۇمكىندىگى بولدى.

استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى ءرامزيا سۇڭعاتوۆا ءوزىنىڭ باسىنان وتكەن وقيعاسىن ايتىپ, كوپشىلىككە سكرينينگتىڭ قانداي تۇرىنەن دە ەش قىسىلماي, ۋاقىتىندا وتۋگە شاقىرادى. «فگدس-تەن  (فيبروگاسترودۋو­دەنوسكوپيا – وڭەش, اسقازان جانە ون ەكى ەلى ىشەكتى شلانگ جۇتۋ ارقىلى تەكسەرۋ ءادىسى) وتۋگە قاتتى قوبالجىپ ءجۇردىم. ويتكەنى العاش رەت ون جەتى جاسىمدا شلانگ جۇتا الماي, قاتتى قينالعانمىن. بىراق دارىگەر مەنى جەكە قابىلداپ, «بۇل وزىڭىزگە جاقسى. ەش جۇرەكسىنبەڭىز, بۇل بىزگە ەندوسكوپتىڭ (كامەراسى بار يكەمدى تۇتىك) كومەگىمەن كومپيۋتەر ەكرانىندا اعزانىڭ جاعدايىن كورۋگە, قابىنۋدى, ەروزيانى, جارالاردى, قاتەرلى, قاتەرلى ەمەس تۇزىلىمدەردى جانە باسقا دا دەرتتەردى انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى» دەگەننەن كەيىن كەلىستىم.

ءسويتىپ, دياگنوستيكالىق تەكسەرۋ ناتيجەسىندە اسقازانىمنان سوزىلمالى گاستريت, ۇيقى بەزىنىڭ قابىنۋى سياقتى دەرت انىقتالىپ, كەيىن ەمدەلىپ شىقتىم» دەيدى.

ايەلدەر ءۇشىن اسىرەسە, سكرينينگتە جاتىر موينىنىڭ قاتەرلى ىسىگى مەن ءسۇت بەزىنىڭ قاتەرلى ىسىگىن دەر كەزىندە ياعني, ءبىرىنشى ساتىسىندا انىقتاۋ اسا ماڭىز­دى. سوندىقتان 30 بەن 70 جاس ارالىعىنداعى ايەلدەر وسى نەگىزدە سكرينينگتەن ەكى جىلدا ءبىر رەت مىندەتتى تۇردە ءوتىپ تۇرۋى كەرەك.

اۋىلدا قالاي وتەدى؟

سكرينينگتەن اۋىلدىق جەرلەردە دە وتكىزەدى. الايدا ول جاقتا بۇل ماسەلەگە ءسال باسقاشا تۇرعىدان كەلەدى. اۋىل تۇرعىندارىن مۇنداي تەكسەرىسكە جۇيە­لى تۇردە سىرقاتتار ءتىزىمىن كەڭىنەن قامتىپ بارىپ, ارنايى ۇجىم-ۇجىمدا ۇيىمداستىرا وتكىزەدى. قازىر كەيىنگى كەزدە, دالىرەك ايتقاندا, 2022 جىلدىڭ قازان ايىنان باستاپ جاڭا جوبا قولعا الىنا باستادى. ەگەر بۇل قولعا الىنىپ وتىرعان باستاما ءوز ناتيجەسىن بەرسە, وندا ونى بۇكىل ەلىمىز بويىنشا قولدانۋعا ۇسىنىس جاسالماق.

جەرگىلىكتى جەردە اعزادا كەزدەسەتىن قاۋىپتى سىرقاتتى الدىن الا تەكسەرۋ  18 جاستان 29 جاس ارالىعىندا ەكى جىلدا ءبىر رەت وتكىزىلىپ تۇرادى. ال جۇرەك-قان تامىرى اۋرۋلارى مەن قان ديابەتى, قان قىسىمىنىڭ جوعارىلىعى, گلاۋكوما 18 بەن 39 جاس ارالىعىندا ەكى جىلدا ءبىر رەت جۇرگىزىلەدى. سونداي-اق اسقازان, ىشەك, بۇيرەك  اۋرۋلارىنا 18 بەن 70 جاس ارالىعىنداعى ادامداردى جىل سايىن شاقىرتىپ وتىرادى.

بالالاردى بالاباقشادا, مەكتەپتە, كوللەدجدە وفتالمولوگ, لور, نەۆرولوگ, ءتىس دارىگەرى كوشپەلى بريگادامەن ارنايى بارىپ, جىل سايىن تەكسەرىپ تۇرۋى ءتيىس.

اقىلى بولسا دا تەكسەرىلگەن ءجون

كوپتەگەن پاتسيەنتتەر  «سكرينينگتەن وتۋگە اقى تولەۋ كەدەرگى كەلتىرەدى» دەپ شاعىمدانىپ جاتادى. راس, مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋى  جوق ادامدار بار. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ «سكرينينگتىك زەرتتەۋلەرگە جاتاتىن ارناۋلى توپتاردى بەكىتۋ تۋرالى» بۇيرىعىندا تەگىن مەديتسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن كولەمىنەن (تمككك) قانداي راسىمدەرگە تولەنەتىنى, ال قايسىسى ءمامس ەسەبىنەن تولەنەتىنى ناقتى كورسەتىلگەن. سوندىقتان پروفيلاكتيكالىق تەكسەرۋلەردىڭ بولىگى رەتىندە بارلىعىنا قولجەتىمدى ءارى تەك ساقتانۋشى الاتىن مانيپۋلياتسيالار تىزىمدەلەدى.  مىسالى, ارتەريالىق قان قىسىمىن, جۇرەك قان تامىرلارى اۋرۋىن, قانت ديابەتىن, گلاۋكومانى ەرتە انىقتاۋ ءۇشىن پروفيلاكتيكالىق تەكسەرۋ مەديتسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن كولەمىنە كىرەدى. كەز كەلگەن ەمدەلۋشى ونىڭ ماسق جۇيەسىندە ساقتاندىرىلعان-ساقتاندىرىلماعانىنا قاراماستان, قان قىسىمىن, قانداعى گليۋكوزا دەڭگەيىن جانە دەنە سالماعىن انىقتاۋ ءۇشىن ۋچاسكەلىك دارىگەرگە نەمەسە مەدبيكەگە تەگىن تەكسەرىلە الادى. ال كارديولوگتىڭ, ەندوكرينولوگتىڭ, وفتالمولوگتىڭ كەڭەسى كەرەك بولاتىن بولسا, وعان تەك ساقتاندىرىلعان پاتسيەنتتەر عانا بارا الادى. سوندىقتان قورعا الدىن الا جارنا تولەپ قويعان دۇرىس.

تاعى ءبىر ايتا كەتەتىنى, 2020 جىلى قازاقستاننىڭ ەڭبەك كودەكسىنە وزگەرىس ەنگىزىلدى. ەندى, ەگەر قاجەت بولسا سكرينينگتەن ءوتۋ ءۇشىن جۇمىس بەرۋشى قىزمەتكەرىنە ەڭبەكاقىسى ساقتالاتىن ءۇش كۇننەن اسپايتىن دەمالىس بەرۋگە دە مىندەتتى. بۇل – ونىڭ ماڭىزدىلىعىنا مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ماڭىز بەرىلىپ وتىرعانىنىڭ ءبىر ايعاعى. سوندىقتان ءوزىڭىز تىركەلگەن ەمحاناعا بارىپ, ەكى جىلدا ءبىر رەت سكرينينگتىك تەكسەرىستەن ءوتۋدى ۇمىتپاڭىز.