وركەنيەتتى ەلدەردە مەيىرىمگە نەگە مۇقتاج؟ كۇندەلىكتى اقپاراتتان ءبىز ءارتۇرلى اپاتتار جانە وقىس وقيعالار جايىندا حابارلار ەستيمىز ءارى كورەمىز.
«اتاسىن اتىپتى», «اناسىنا قول جۇمساپتى», «باۋىرىن ءولتىرىپتى», «ايەلىن ۇرىپتى», «قىزىن قۇلدىققا ساتىپتى», «كەمپىر-شالدارىن قارتتار ۇيىنە اپارىپ تاستاپتى…» دەگەندەي جانتۇرشىگەرلىك سوزدەر وسىلاي جالعاسا بەرەدى. تىپتەن, بۇگىندە كوگىلدىر ەكران الدىندا كىشكەنتاي بالالارىمەن, نەمەرە-شوبەرەلەرىمەن بىرگە اقپارات تىڭداۋدان قالىپ بارامىز. قاتىگەزدىك اتاۋلىنىڭ جانىمىزعا دەندەگەنى سونشا, مەيىرىمنەن ايىرىلا تۇسكەندەيمىز. نەلىكتەن؟ نە سەبەپتى قاتىگەز بولدىق؟ نەگە ءبىز مەيىرىمسىز بولىپ ءجۇرمىز؟
وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن اقمولا وبلىسىنىڭ ءبىر اۋدانىندا بوتەلكەلەس سەرىگىن بالتالاپ ولتىرگەن ايەل تۋرالى اقپارات تارالدى. ىشكى ىستەر باسقارماسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ حابارىنا قاراعاندا, ايەل ىشىمدىك ءىشىپ وتىرىپ, كۇيەۋىمەن سوزگە كەلىپ قالادى دا, قولىنداعى بالتامەن مەرت قىلادى. بۇل وقيعانى جۇرەگىڭىز سەلت ەتپەي تىڭداۋىڭىز مۇمكىن ەمەس. سونداي-اق, كوكشەتاۋدا قىزعانشاق كۇيەۋى ايەلىن ۇرىپ-سوعىپ ولتىرەدى. اياۋسىز سوققىدان جاپ-جاس كەلىنشەك ءتىل تارتپاي كەتىپتى. ارتىندا شيەتتەي ەكى بالاسى جەتىم قالدى. كەلىنشەگىن قىزعانىشپەن ولتىرگەن كۇيەۋدىڭ ەندىگى قالعان ءومىرى تۇرمەدە وتەدى. جەتىم قالعان ەكى بالانىڭ كەلەشەك ءومىرى, تاعدىرى نە بولماق؟ وسىنى ويلاعان كىم بار؟
قازاقستاندا تاستاندى بالالار مەن قارتتار ۇيىنە جەتكىزىلگەن قاريالاردىڭ سانى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. بەزبۇيرەك انالار مەن تاسباۋىر اكەلەر باۋىر ەتى – بالاسىن ءتىرى جەتىم اتاندىرىپ, تاستاپ كەتىپ جاتىر. بالالارى, نەمەرەلەرى, شوبەرەلەرى بار قاريالار قارتتار ءۇيىن پانالاۋدا. ءتىپتى, كەيبىرى اكە-شەشەسىنىڭ زەينەتاقىسىن الۋ ءۇشىن اي سايىن ارتتارىنان ىزدەپ كەلىپ تۇراتىن كورىنەدى. قانداي ماقساتپەن كەلگەنىن بىلسە دە, قامكوڭىل جاندار «ىشتەن شىققان شۇبار جىلانىنىڭ» بەتىن قايتارماي, زەينەتاقىسىن ساناپ بەرىپ وتىراتىن كورىنەدى. بالالارى ءۇشىن عۇمىر كەشكەن اتا-اناسىنا ءوز ۇيىنەن ۇلتاراقتاي جەردىڭ بۇيىرماۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟ اكە-شەشە قاي جەردەن, نەدەن قاتەلىك جىبەردى؟!
مىناداي ءبىر مىسال بار. ەرتەرەكتە ءبىر جىگىت اكەسىن قاپقا سالىپ الىپ, بيىك تاۋدىڭ ۇشار شىڭىنا الىپ كەلىپتى دەسەدى. قاپتىڭ اۋزىن شەشىپ, اكەسىن شىعارسا, ول جىلامسىراپ كۇلەدى دەيدى. جىندانىپ كەتتى مە دەپ, بالاسى اڭ-تاڭ قالادى. سويتسە, اكەسى: «بالام, تۋرا وسى سەنىڭ جاسىڭدا مەن دە اكەمدى تاۋدىڭ باسىنا اكەلىپ تاستاپ ەدىم. «اتاڭا نە ىستەسەڭ, الدىڭا سول كەلەدى» دەگەن وسى بولسا كەرەك. جاس كەزىندە جىبەرگەن قاتەلىك ءتۇبى الدىڭنان شىقپاي قويمايدى ەكەن» دەپتى. وسى ورايدا اكەڭە جاساعان قيانات پەن اناعا جاساعان قاتىگەزدىك ءتۇبى اينالىپ وزىنە كەلەتىنىن اركىم تۇسىنسە دەيمىن.
كەڭەستىك ۋاقىتتا ءبىز بىرقاتار مورالدان اينالىپ كەتتىك. ۇلكەندەر ولە-ولگەنشە «تاسپەن اتقاندى اسپەن ات, مەيىرىمدى, كەشىرىمدى بول» دەۋشى ەدى. بۇگىندە بۇل قاعيداتتان دا الىستاپ بارا جاتقاندايمىز. ءبىر پەندەلىك قاتەلىك ءۇشىن ادامدى ازاپتاۋعا دەيىن باراتىن جاعدايلار كەزدەسەدى. ال, قاي ارەكەتكە بولسا دا مەيىرىممەن قاراعان جاعدايدا وكپە جازىلاتىن ەدى عوي. ءبىز ازعانتاي وكپەنىڭ كەسىرىنەن ۇياتتان بەتەر جاعدايلارعا باراتىن بولدىق. «اعايىندى وكپەگە قيساڭ دا, ولىمگە قيما» دەيدى مۇسىلمان باۋىرلار. ەندەشە, بالاڭىز الدەقانداي بۇزىقتىق جاساعان جاعداي بولسا, ونى ۇرىپ-سوعۋدىڭ, جەر-جەبىرىنە جەتىپ تىلدەۋدىڭ قاجەتى جوق. ويتكەنى, بولاتىن ءىس بولىپ كەتتى ەمەس پە؟! سوندىقتان, الداعى ۋاقىتتا قايتالانباۋ ءۇشىن اقىلمەن, ايلامەن, ماعىنالى سوزبەن تاربيەلەۋگە ۇمتىلىڭىز. بالا تاربيەسىندە, اعايىنشىلىق قارىم-قاتىناستا مەيلىنشە مەيىرىمدى بولىڭىز دەگىم كەلەدى.
ماعزۇم جابيگەنوۆ,
زەينەتكەر
