بۇكىل قوعامدىق جۇيەمەن ۇيلەسىمدى قارىم-قاتىناس ورناتىپ, ۇلتتىق ساياساتتىڭ ينستيتۋتسيونالدىق دەڭگەيگە كوتەرىلۋىنە قول جەتكىزگەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى بۇگىندە ەل ىشىندە ۇلكەن بەدەلگە يە. ونىڭ جۇمىسى جىلدان-جىلعا جاندانىپ, قوعامنان عانا ەمەس, حالىقارالىق قاۋىمداستىقتاردان دا جوعارى باعا الا باستادى.
1990 جىلداردىڭ باسىندا قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ سارا ساياساتىمەن تاريحي تاعدىرى ورتاق ەتنوستاردى ءبىر قۇرىلىمنىڭ استىنا بىرىكتىرۋ بۇگىندە ۇلتارالىق قاتىناستىڭ قازاقستاندىق مودەلىنىڭ باستى وزەگىنە اينالىپ وتىر. ەلدە ءوزارا تۇسىنىستىك, تاتۋلىق, بەرەكە, بىرلىك سالتانات قۇردى. مىنە, بىزدەگى اۋىز تولتىرىپ ايتار بۇگىنگى وڭ جەتىستىكتەر وسى تاتۋلىقتىڭ تۇعىرعا نىق تۇرۋىنان باستاۋ الاتىنى راس. سوندىقتان, ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى: «مەنى نەبىر قيىن كۇندەرى دەمەپ جۇرەتىن – حالىقتىڭ قولداۋى, قازاقستانداعى ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ دوستىعى. ءبىز قوعامدا قالىپتاسقان ساياسي تۇراقتىلىقتى, ۇلتتار اراسىنداعى اۋىزبىرشىلىكتى, اعايىن اراسىنداعى سىيلاستىقتى, ادامداردىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن مەيىرىمدىلىگىن كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋدى بالالارىمىزدىڭ بالالارىنا امانات ەتىپ قالدىرۋعا ءتيىسپىز!» دەپ اتاپ كورسەتكەن بولاتىن. ءار قازاقستاندىق ءۇشىن «تاتۋلىق, دوستىق, ۇلتارالىق كەلىسىم» دەگەن سوزدەردىڭ ءمانى مەن ماڭىزى ايىرىقشا ەكەندىگى دالەلدەۋدى قاجەت ەتپەيتىنى وسىدان.
ايتۋ كەرەك, ەتنوسارالىق قارىم-قاتىناستار احۋالىنا بولجام جاساۋ مەن وسى سالاداعى كەز كەلگەن كەلەڭسىزدىكتەردىڭ الدىن الۋدا قازاقستان حالقى كىشى اسسامبلەيالارىنىڭ قوسىپ وتىرعان ۇلەسى زور. اسىرەسە, ولار ۇلتتىق مادەنيەتتى جاڭعىرتۋ مەن ساقتاۋدىڭ تاريحي تاجىريبەسىن جەتىلدىرىپ, ۇلتتىق مادەني ورتالىقتاردىڭ جۇمىسىن جۇيەلەۋدە قوعامدىق جانە مادەني ومىرگە ەتەنە ارالاسىپ, ەتنوبىرلەستىك مۇشەلەرىمەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتقان.
وسى نەگىزدە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى استانا قالالىق فيليالىنىڭ ناتيجەلى اتقارىلىپ وتىرعان جەمىستى جۇمىستارىن اتاپ كورسەتۋگە بولادى.
قالالىق اسسامبلەيا ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ جۇمىسىنا قولداۋ كورسەتىپ, ولاردىڭ ءتىلىن دامىتىپ, تاريحى مەن سالت-داستۇرلەرىن, ۇلتتىق مادەنيەتىن وركەندەتۋگە كەڭىنەن جول اشىپ كەلەدى.
جىل باسىندا ەتنوسارالىق تاتۋلىق پەن كەلىسىمدى ودان ءارى نىعايتۋ جونىندەگى ءىس-شارالار جوسپارى بەكىتىلدى. وسى جوسپارعا سايكەس سەمينارلار مەن ءتۇرلى باسقوسۋلار, «دوڭگەلەك ۇستەلدەر» وتكىزىلىپ تۇرادى. ماسەلەن, جىل سايىن ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى «ناۋرىز» مەيرامى مەن 1 مامىر – بىرلىك مەرەكەسىنە وراي ۇلتتىق بىرلىك پەن قوعامدىق كەلىسىم, ەتنوسارالىق, كونفەسسياارالىق قارىم-قاتىناستار ءسوز بولعان باسقوسۋعا قالاداعى جيىرما ءتورت مادەني ورتالىقتىڭ جەتەكشىلەرى قاتىسىپ, ءوز پىكىرلەرىن ورتاعا سالادى. كىشى اسسامبلەيا مۇشەلەرى كوپشىلىككە ۇلتتىق تاعامدارى مەن سالت-داستۇرلەرىن ۇسىنادى. سونداي-اق, 2008 جىلى قابىلدانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تۋرالى» زاڭىنىڭ ورىندالۋى, اسسامبلەيانىڭ دامۋ ستراتەگياسى مەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ون توعىز جىلدىق قىزمەتىندەگى سەسسيالارىنىڭ شەشىمدەرىنەن تۋىندايتىن مىندەتتەر, قازاقستاننىڭ ەل بىرلىگى دوكتريناسى دا ەتنومادەني ورتالىق جۇمىسىنىڭ باستى باعدارى بولىپ كەلەدى.
بەدەلسوز
نۇرسۇلتان نازارباەۆ:
مەنى نەبىر قيىن كۇندەرى دەمەپ جۇرەتىن – حالىقتىڭ قولداۋى, قازاقستانداعى ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ دوستىعى. ءبىز قوعامدا قالىپتاسقان ساياسي تۇراقتىلىقتى, ۇلتتار اراسىنداعى اۋىزبىرشىلىكتى, اعايىن اراسىنداعى سىيلاستىقتى, ادامداردىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن مەيىرىمدىلىگىن كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋدى بالالارىمىزدىڭ بالالارىنا امانات ەتىپ قالدىرۋعا ءتيىسپىز!
جالپى العاندا, تاتۋلىقتىڭ قازاقستاندىق ۇلگىسىنىڭ نەگىزىندە ەلدى ۇيىستىرۋدى كوزدەيتىن «ءار الۋاندىقتىڭ بىرلىگى» قاعيداسى جاتىر. مادەني ءار الۋاندىقتى ساقتاۋ مەن دامىتۋعا ەتنوستاردىڭ تىلدەرى مەن مادەنيەتىن دامىتۋعا قالا اكىمدىگى ۇلكەن قامقورلىق جاسايدى. سونىڭ ءبىر ايعاعى, ەتنوسارالىق قاتىناستار جۇيەسىندە مەملەكەتتىك ءتىل, ياعني, قازاق ءتىلى – ەل بىرلىگىن قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزدى فاكتورى رەتىندە تانىلۋدا. سونىمەن بىرگە, باس قالادا تۇرىپ جاتقان بارشا ۇلتتاردىڭ تىلدەرىن دامىتۋعا قاجەتتى مۇمكىندىكتەر تۋعىزىلىپ, ىنتالىلار ءۇشىن مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىتۋدىڭ تەتىكتەرى بەلگىلەنگەن.
2014-2015 وقۋ جىلىندا ون ءبىر جەكسەنبىلىك مەكتەپتىڭ جۇمىسى ودان ءارى جاندانا ءتۇستى. ال, مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىتۋدا مادەني بىرلەستىك باسشىلارى مەن ولاردىڭ مۇشەلەرىنە «رۋحانيات» ورتالىعى بازاسىندا 8 وقىتۋ توبى ۇيىمداستىرىلىپ, وعان قازىر 90 تىڭداۋشى قاتىسۋدا.
قالالىق اسسامبلەيا جۇمىسىنىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى باعىتى – شەكاراارالىق ارىپتەستىك, ياعني, مەملەكەتىمىزدە تۇرىپ جاتقان ەتنوستىق توپتاردىڭ تاريحي وتاندارى بولىپ تابىلاتىن مەملەكەتتەرمەن قارىم-قاتىناس ورناتۋ. بۇل باعىتتا كىشى اسسامبلەيا تاتارستان حالىق اسسامبلەياسىمەن قارىم-قاتىناستى ءتيىمدى دامىتۋ ۇستىندە بولسا, قىرعىزستان حالىق اسسامبلەياسىمەن قول قويىلعان كەلىسىم ورتالىق ازيا ايماعىنداعى ارىپتەستىكتىڭ جاڭا باعىتىن ايقىنداپ بەرگەنى دە انىق.
قورىتا ايتقاندا, قالاداعى سان ۇلت پەن ۇلىستىڭ باسىن بىرىكتىرىپ, ولاردى ءبىر مۇددە, ءبىر ماقساتقا جۇمىلدىرىپ كەلە جاتقان كىشى اسسامبلەيا بىزدەگى ۇلتارالىق تاتۋلىقتىڭ ءتۇپقازىعىنا اينالۋدا.
ساعي ورال
