ءاسيما بيمەندينا, استانا قالاسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باستىعى:
– ءاسيما تەمكەقىزى, ءمىنە, 2013 جىلعى سوڭعى قوڭىراۋدىڭ سىڭعىرىن ەستيتىن كۇن دە جەتتى. جالپى, بۇل وقۋ جىلىن استانا مەكتەپتەرىنىڭ تۇلەكتەرى قاي دەڭگەيدە اياقتادى؟
– جالپى, ءار وقۋ جىلىندا وزىندىك وزگەرىستەر بولىپ جاتادى. مىنە, بيىل تاعى دا كەزەكتى وقۋ جىلى اياقتالىپ وتىر. ءبىر ەرەكشەلىگى, استانا قالاسىنىڭ مەكتەپتەرى وقۋ جىلدارىن جاقسى ناتيجەمەن تۇيىندەپ كەلەدى. ءبىزدىڭ ەلوردا مەكتەپتەرى ارقاشان دا قالامىزدىڭ مارتەبەسىنە ساي بولۋعا مىندەتتى. سول سەنىم ۇدەسىنەن شىعىپ تا ءجۇر.
– جەرگىلىكتى بيلىك وقۋشىلاردىڭ ماماندىق تاڭداۋ جاعىنان قاتەلەسپەۋىن ەسكەرىپ, بىرنەشە يگى شارالاردى قولعا الدى عوي. قازىر سونىڭ ناتيجەسىندە نەگىزگى قاجەتتىلىكتەردىڭ وتەلەتىن ءتۇرى بايقالا ما؟
– ءيا, بۇگىندە مەكتەپ ءتۇلەكتەرىنىڭ ماماندىقتى دۇرىس تاڭداۋ جولىنا باعىتتالعان يگى جۇمىستار كوپتەپ جۇرگىزىلۋدە. مىسالى, مەكتەپ پسيحولوگتارى مەن مۇعالىمدەرى سىنىپ ساعاتتارىندا وقۋشىلارعا اقپاراتتىق ءتۇسىندىرۋ شارالارىن وتكىزۋمەن قاتار, ساۋالناما جۇرگىزەدى. سول ساۋالنامادا ءار وقۋشىنىڭ قابىلەتى, ىنتاسى, بەلگىلى ءبىر ماماندىققا دەگەن بەيىمدىلىگى ايقىندالادى. سونىمەن قاتار, قالا كوللەدجدەرىندە دە كاسىپكە باۋلۋ ماقساتىندا وتكىزىلگەن «اشىق ەسىك كۇندەرى» ءىس-شاراسىندا مەكتەپ ءتۇلەكتەرى بولاشاق ماماندىقتارىن يگەرىپ جاتقان ستۋدەنتتەرمەن كەزدەسىپ, ولاردان باعىت-باعدار الىپ ءجۇر.
– وسى ورايدا ەڭ الدىمەن مەكتەپتەگى وقۋلىق ساپاسى دا ماڭىزدى ءرول اتقارادى دەسەك, وسى ءبىر داۋلى ءماسەلەنىڭ شەشىلۋ جولدارى قالاي بولىپ جاتىر؟
– استانا قالاسىنىڭ ءبىلىم باسقارماسى جىل سايىن وقۋلىقتار, وقۋ-ادىستەمەلىك جانە كوركەم ادەبيەتتەر ساتىپ الۋدى جوسپارلاعان كەزدە, ەڭ الدىمەن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ بۇيرىعىمەن بەكىتىلگەن جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەرگە پايدالانۋعا ۇسىنىلاتىن تىزبەلەردى باسشىلىققا الادى. بارلىق وقۋشىلاردى كىتاپتارمەن جانە وقۋ-ادىستەمەلىك كەشەندەرمەن تەگىن 100 پايىز قامتاماسىز ەتۋ جەرگىلىكتى بيۋدجەت ارقىلى جۇرگىزىلۋدە.
– ال, ەلوردا جاستارىنىڭ حالىقارالىق كەڭىستىكتە تانىلۋىنا جىل بويى قانداي جاعدايلار جاسالدى؟
– 2012-2013 وقۋ جىلىندا بارلىق دەڭگەيدەگى رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق وليمپيادا, عىلىمي, ينتەللەكتۋالدىق جارىستارعا استانا قالاسىنىڭ 86 مىڭ 663 وقۋشىسى قاتارىنان 23 مىڭ 276-سى قاتىستى. جەكەلەپ ايتار بولساق, رەسپۋبليكالىق وليمپيادا قورىتىندىسى بويىنشا قالامىزدىڭ وقۋشىلارى بيىل دا جالپى كوماندالىق 1-ورىندى يەلەنىپ, بارلىعى 53 جۇلدەلى ورىندارعا (11 التىن, 17 كۇمىس, 25 قولا مەدالدار) يە بولدى. استانا قالاسىنىڭ وقۋشىلارىنان قۇرالعان كومانداعا «ەڭ ۇزدىك كوماندا – 2013» اتاعى بەرىلدى. بۇل جوعارى مارتەبەنى استانالىق وقۋشىلار كومانداسى 2006 جىلدان باستاپ يەلەنىپ كەلەدى. ال, حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ ماقساتىندا امەريكا, ازەربايجان, رۋمىنيا, رەسەي, ءتۇركيا, گرۋزيا, سول سياقتى تاعى باسقا الىس جانە جاقىن شەت ەلدەردە ۇيىمداستىرىلعان وليمپيادالار مەن عىلىمي بايقاۋلاردا ءبىزدىڭ وقۋشىلار 120 مەدالدى قورجىنىنا سالدى. ونىڭ 40-ى – التىن, 35-ءى – كۇمىس جانە 45-ءى – قولا مەدال.
– ءجون ەكەن. سونىمەن قاتار, مەملەكەت باسشىسىنىڭ «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى: قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» جولداۋىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قولعا الىنعان ەڭ ماڭىزدى جۇمىستارىڭىز قانداي؟
– پرەزيدەنت جولداۋىندا مەكتەپكە دەيiنگi بiلiم بەرۋدiڭ جاڭا ادiستەرiنە كوشۋ كەرەكتىگى ايتىلىپ, «باستى مiندەت – «بالاپان» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ» دەلىنگەن. ارينە, بۇل ماسەلە بويىنشا جاڭا بالاباقشالار اشىلدى. بۇرىنعى بالاباقشالار جانىنان قوسىمشا قۇرىلىس سالۋ جاعى دا ءوز جالعاسىن تابۋدا. بۇل تۇرعىدان العاندا, 14 بالاباقشا عيماراتى قايتارىلدى. تۇرعىن ۇيلەر مەن بالاباقشالار جانىنان 20 شاعىن ورتالىق اشىلىپ, جۇمىس جاساۋدا. سول سياقتى, جەكە بالاباقشالارعا مەملەكەتتىك تاپسىرىستار قابىلدانىپ, ءجۇزەگە اسىرىلدى. قازىر بالالاردىڭ بالاباقشامەن قامتىلۋ دەڭگەيى 61,9 پايىزدى قۇرايدى. مىسالى, 2006 جىلى مەملەكەتتىك بالاباقشالار سانى 37-اق بولسا, 2013 جىلى ول كورسەتكىش 73-كە دەيىن ءوسىپ وتىر.
وقۋشىلاردى تاربيەلەۋ باعىتىندا اتقارىلىپ جاتقان ءىس-شارالارعا قالامىزدىڭ ۇكiمەتتiك ەمەس ۇيىمدارىن تارتىپ, سولارمەن بىرلەسكەن جۇمىستار جۇزەگە اسىرىلۋدا.
جولداۋدا اتاپ كورسەتىلگەن قاشىقتان وقىتۋدى جانە ون-لاين رەجيمiندە وقىتۋدى قوسقاندا, استاناداعى وتاندىق بiلiم بەرۋ جۇيەسiنە يننوۆاتسيالىق ادiستەردi, شەشiمدەردi جانە قۇرالداردى قارقىندى ەنگiزۋ بويىنشا بىرقاتار اۋقىمدى ىستەر اتقارىلدى. 2009 جىلدان بەرى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ جانىنداعى جەرگىلىكتى ينتەراكتيۆتىك ستۋديا جۇمىس جاسايدى. وسى ارقىلى ون-لاين رەجيمىندە ادىستەمەلىك كومەك كورسەتۋ ماقساتىندا پاندىك ساباقتار, سەمينارلار مەن جينالىستار جۇرگىزىلىپ, كوپتەگەن جەرگىلىكتى ورگانداردىڭ قاتىسۋىمەن تاقىرىپتىق ءىس-شارالار ءوتكىزىلەدى.
– ءوزىڭىز كاسىبي پەداگوگ رەتىندە ەلوردالىق مەكتەپ ۇجىمدارىمەن جۇزدەسىپ تۇراتىن شىعارسىز؟ سوندايدا ۇستازدار قاۋىمى مەن وقۋشىلار تاراپىنان ءسىزدى تاڭقالدىرعان ساتتەردى ەسكە ءتۇسىرىپ كورىڭىزشى!
– ارينە, ءبىلىم سالاسىن باسقارىپ وتىرعاندىقتان, بۇل – باستى مىندەت. ءسىز ايتقانداي, ءوزىم پەداگوگ بولعاندىقتان, مەكتەپ ۇجىمدارىنداعى يننوۆاتسيالىق, تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەر مەنى دە قىزىقتىرادى. پەداگوگيكالىق ۇجىمدارمەن جانە مەكتەپ تۇلەكتەرىمەن ءجيى كەزدەسۋ وتكىزىپ تۇرامىن. سوندا, وقۋشىلاردىڭ: «ەلوردامىز – استانامەن بىرگە ءوسىپ, قالانىڭ جىلدان-جىلعا گۇلدەنىپ, وركەندەۋىنە ءوز ۇلەستەرىمىزدى قوسىپ جاتىرمىز» دەگەن سوزدەرى قاتتى قۋانتتى. مەنى بالالاردىڭ وتانىنا دەگەن پاتريوتتىق سەزىمدەرىنىڭ جوعارى بولۋى, ارقايسىسىنىڭ ماماندىقتار بويىنشا ماقساتتى تاڭداۋىن جاساي ءبىلۋى دە قىزىقتىرا ءتۇستى. سونىمەن ءبىرگە, بيىل مەكتەپ بىتىرگەلى وتىرعان وقۋشىلاردىڭ 90 پايىزى جوعارى وقۋ ورىندارىنا تۇسۋگە تالاپ تانىتىپ وتىر. ولاردىڭ «قازاقستاندا مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى بولعاندىقتان, ونىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋگە باعىتتالعان ءىس-شارالار كوپ ءجۇرگىزىلسە», «ءتىل ۇيرەنۋ وتباسىنداعى ءتاربيەدەن باستالاتىندىقتان, ناسيحاتتاۋ جۇمىستارى, كورنەكى اقپاراتتىق جارنامالار ءجيى كورسەتىلىپ تۇرسا» دەگەن وي-نيەتتەرى ءجاندۇنيەمە وتە كەرەمەت اسەر قالدىردى.
– الگىندە عانا بيىل بالاباقشالاردىڭ سانى 73-كە جەتكەندىگىن تىلگە تيەك ەتە كەتتىڭىز عوي. ەندى, مەملەكەتتىك جانە پاتەر ءىشىنەن اشىلىپ جاتقان جەكەمەنشىك بالاباقشالاردىڭ ارتۋى ماسەلەسى ءجونىندە نە ايتار ەدىڭىز؟
– شىنىمەن دە مەملەكەتتىك بالاباقشالارمەن قاتار, پاتەر ىشىنەن اشىلىپ جاتقان جەكەمەنشىك بالاباقشالاردىڭ سانى دا جىل سايىن ارتۋدا. ونىڭ ءبىر ءتيىمدى تۇسى – مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدارعا ورىن تاپشىلىق ماسەلەسىن شەشۋگە وڭ ىقپالىن تيگىزىپ, كادرلار دا جاڭا جۇمىس ورىندارىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى. بۇل ءجونىندە ايتارىم – وسى.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
قىسقا-نۇسقا
– 63 جاسقا دەيىن قىزمەت اتقارۋعا دايىنسىز با؟
– بۇل ساۋالىڭىزعا بىلاي جاۋاپ بەرەر ەدىم: الدىمەن ادام بالاسىنا تىنباي ەڭبەك ەتۋ ءۇشىن دەنساۋلىق كەرەك. دەنساۋلىعىم جاقسى بولىپ جاتسا, ءوزىمنىڭ ماڭداي تەرىممەن جيناعان ەڭبەكتەگى بار تاجىريبەم مەن ءبىلىم-بىلىگىمدى وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ يگىلىگى ءۇشىن ءارى قاراي پايدالانسام دەيمىن.
– باسىڭىزدان وتكەن ءبىر قىزىقتى وقيعاڭىز…
– باسىمنان وتكەن قىزىقتى وقيعام… ول كەزدە ءبىز وتباسىمىزبەن رەسەيدە تۇراتىنبىز. سوندا, ياعني 14 جاسىمدا كورشى بالالارمەن «ءجۇزىك سالۋ» ويىنىن وينايتىنبىز. ويىننىڭ ەرەجەسى بويىنشا ىشىڭنەن ءبىر تىلەك تىلەۋىڭ كەرەك. ال, مەنىڭ سول كەزدە ويلاعانىم – قازاقستاننىڭ استاناسىندا ءومىر ءسۇرۋ ەدى. سول ارمانىم 30 جىلدان كەيىن ءبىر-اق ورىندالىپ, بۇگىندە ەلوردادا باقىتتى عۇمىر كەشىپ جاتقان جايىمىز بار.
– رەتى كەلگەندە بۇكپەسىز شىندىقتى ايتا الاسىز با؟
– ادام بالاسى ارقاشان شىندىقپەن ءومىر ءسۇرۋ كەرەك! سوندىقتان مەنىڭ ومىردەگى ەڭ ءبىرىنشى ۇستانىمىم – تەك قانا شىندىقتى ايتۋ.
– وتىرىكتى شە؟
– جوق, وتىرىك ايتۋ دۇرىس ەمەس دەپ سانايمىن.
– ءسىزدىڭ حوببيىڭىز نە؟
– مەنىڭ ءحوببيىم – كىتاپ وقۋ. ونىڭ ىشىندە قازاق, ورىس جانە شەتەل جازۋشىلارىنىڭ, اتاپ ايتقاندا, ا.قۇنانباەۆ, ف.وڭعارسىنوۆا, ا.چەحوۆ, ش.ايتماتوۆ, د.گولسۋورسي ەڭبەكتەرىن ءسۇيىپ وقيمىن. ال ارقاشان جانىمنان تابىلاتىن كىتاپ – ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ «حالىقتىڭ ويىمەن بولىسەمىن» اتتى ەڭبەگى.
– ەڭ ەرەكشە قۋانعان ءساتىڭىز؟..
– مەن ءۇشىن ەڭ قۋانىشتى ءسات – نەمەرەلەرىمنىڭ دۇنيەگە كەلۋى. ودان اسقان باقىت جوق-اۋ, ءسىرا؟!.
– وكىنىشىڭىز بار ما؟
– وكىنىش دەگەنىمىز – مىنا سىناپتاي سىرعىعان ۋاقىتتىڭ زىمىراۋى دەر ەدىم. ءبىراق, ءالى دە بولسا وتباسىم ءۇشىن, ەلىمىز ءۇشىن كوپتەگەن ءىستەردى جۇزەگە اسىرا بەرگىم كەلەدى.
ەركەعالي بەيسەنوۆ