استانا قالاسىنداعى لەۆ گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە «ل.ن.گۋميلەۆ مۇرالارى جانە قازىرگى ەۋرازيالىق ىنتىماقتاستىق» دەگەن تاقىرىپتا ىح حالىقارالىق عىلىمي فورۋم بولىپ ءوتتى. بۇل فورۋم بەلگىلى عالىم, تاريحشى–ەتنولوگ, تاريح جانە گەوگرافيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, اقىن, اۋدارماشى لەۆ گۋميلەۆتىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالدى.
حالىقارالىق فورۋمعا الىس- جاقىن 15 ەلدەن الەمگە تانىمال عالىمدار – تاريحشىلار, ەتنولوگتار, فيلولوگتار, ەكونوميستەر, گەوگرافتار, ساياساتتانۋشىلار, سونىمەن قاتار بولگاريا, ۆەنگريا, گوللانديا, قازاقستان, قىتاي, قىرعىزستان, رەسەي, تۇركيا, وزبەكستان, ۋكراينا,فرانتسيا مەملەكەتتەرىنىڭ ساياسي جانە قوعامدىق ۇيىمدارى, ءبىلىم بەرۋ, عىلىمي-زەرتتەۋ جانە مادەني ورتالىقتارىنىڭ كورنەكتى وكىلدەرى بەلسەندى تۇردە قاتىستى. ولار ەۋرازيا حالىقتارىنىڭ مادەنيەتى مەن تاريحىن قايتا قاراستىرۋدا ل.ن.گۋميلەۆ مۇراسىنىڭ ماڭىزدىلىعىنا, ولاردىڭ جالپى مادەني-وركەنيەتتىك كەڭىستىكتەگى ورنىنا, سونداي-اق قازىرگى زامانعى تاريحي, الەۋمەتتىك-مادەني, ەكونوميكالىق جانە گەوساياسي فاكتورلاردى ساراپتاۋىنا كوپ كوڭىل ءبولدى.
فورۋمنىڭ نەگىزگى ماقساتى: ل.ن.گۋميلەۆ مۇرالارىنا جاڭاشىلدىق كوزقاراسپەن قاراپ, ينتەللەكتۋالدى تۇرعىدان باعا بەرۋ جانە ءارتۇرلى پىكىر تۋعىزىپ جۇرگەن ماسەلەلەردى اتاقتى عالىمداردىڭ تالقىسىنا سالىپ, پىكىرتالاس ارقىلى «ەۋرازيالىق يدەيا» – ەۋرازيا حالقىنىڭ ىقپالداستىق باسپالداقتارىنىڭ نەگىزى ەكەنىن بۇكىل الەمگە پاش ەتۋ. حالىقارالىق فورۋم جۇمىسىنا قاتىسۋشى عالىمدار 5 سەكتسياعا ءبولىنىپ, «ەۋرازياداعى كوشپەندىلەردىڭ دامۋى: تاريحى مەن مادەنيەتى», «ەۋرازيا حالقىنىڭ شىعۋ تەگى مەن تاريحىنىڭ پروبلەمالارى جانە عالىم مۇرالارىنىڭ عىلىمي زەرتتەلۋى», «لەۆ گۋميلەۆ مۇرالارى: پسيحولوگيالىق – پەداگوگيكالىق, الەۋمەتتىك – فيلوسوفيالىق اسپەكتىلەر; ەۋرازيالىق ىقپالداستىقتىڭ بولاشاعى مەن قازىرگى دەڭگەيى» دەگەن تاقىرىپتاردا جۇمىس جۇرگىزدى.
سونداي-اق, بەلگىلى عالىمداردىڭ قاتىسۋىمەن سەمينار–كەڭەستەر, «دوڭگەلەك ۇستەل», شەبەرلىك شىڭداۋ ساباقتارى ۇيىمداستىرىلىپ, «ل.ن.گۋميلەۆ مۇرالارى: اڭىز بەن اقيقات», «ەۋرازيالىق يدەيا جانە جاھاندانۋ جاڭعىرىعى» دەگەن تاقىرىپتار كەڭىنەن ءسوز بولدى.
فورۋم اياسىندا ەلباسىنىڭ ۇسىنىسىمەن اتاقتى عالىمنىڭ اتى بەرىلگەن ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى, تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ەرلان سىدىقوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن جارىق كورگەن «لەۆ گۋميلەۆ» ەنتسيكلوپەدياسىنىڭ, «نۇرسۇلتان نازارباەۆ جانە ەۋرازياشىلدىق», «ل.ن.گۋميلەۆ جانە تۇركى الەمىنىڭ قايتا تۇلەۋى», «ەۋرازيالىق لەۆ», «ل.ن.گۋميلەۆتىڭ عىلىمي مۇرالارى», «ەۋروازياشىلدىقتىڭ باستاۋى», «ل.ن.گۋميلەۆ شاكىرتتەرى», «ەۋرازياشىلدىق يدەيا: ەجەلگى قىتاي جانە تۇركى الەمى» اتتى جاڭا كىتاپتاردىڭ تۇساۋى كەسىلدى.
ورايى كەلگەندە ايتا كەتكەن ءجون, مەرەيتوي قارساڭىندا ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمى «گۋميلەۆ الەمى» جانە «ەۋرازيا ماسەلەلەرى» سەرياسى نەگىزىندە 20 كىتاپ جانە «گۋميلەۆ» ەنتسيكلوپەدياسى مەن ستۋدەنتتەرگە ارنالعان بىرنەشە وقۋ قۇرالدارىن شىعاردى. «ەۋرازيا ديالوگى» جۋرنالى مەن «ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتى» گازەتىنىڭ ارنايى ساندارى جارىق كورىپ, قازاقستاننىڭ ۇلتتىق مۇراعاتىندا ۇلى عالىمنىڭ جەكە قورى اشىلدى. سونداي-اق, «پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆتىڭ ەۋرازيالىق باستامالارى» سايتى قۇرىلدى (www.eurasianism.enu.kz), ل.ن.گۋميلەۆتىڭ عىلىمي ەڭبەكتەرىن تانۋ تۋراسىنان عالىمنىڭ مۇرالارىن ناسيحاتتايتىن قوعامدىق قور وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەر اراسىندا رەسپۋبليكالىق وليمپيادا وتكىزسە, اعىمداعى جىلدىڭ شىلدە ايىندا ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتى لەۆ گۋميلەۆ شىڭى ورنالاسقان تاۋلى التايعا (شقو, ريددەر قالاسى) عىلىمي ەكسپەديتسيا ۇيىمداستىردى.سونىمەن قاتار, مەرەيتوي يەگەرىنىڭ اتىمەن پوشتا ماركالارى جانە توسبەلگىلەر دايىندالدى. مۇنىڭ ءبارى ايتۋعا وڭاي بولعانىمەن, ۇلى عالىمنىڭ ەسىمىن ۇلىقتاۋعا ارنالعان ءىس ەكەنىن مويىنداۋىمىز كەرەك.
الەم عالىمدارى جيىلعان باسقوسۋدا عالىمنىڭ ەڭبەكتەرىندەگى ەۋرازيالىق حالىقتاردىڭ ءوزارا دوستىق, ىقپالداستىق, سىيلاستىق, يگى جاقىنداستىق يدەيالارىنىڭ تاريحي تالداۋلارى اتاپ ءوتىلدى. بەلگىلى ەۋرازياشىنىڭ يدەيالارى مەملەكەتتەردىڭ ۇلتتىق قىزىعۋشىلىقتارى مەن ەگەمەندىگىن ساقتاپ قالۋ جولىندا قازىرگى زامانداعى الەمدىك ىقپالداستىق پروتسەسىن تەرەڭ تۇسىنۋگە مۇمكىندىك جاسايتىنى كەڭىنەن ءسوز بولدى.
ل.ن.گۋميلەۆتىڭ ەڭبەكتەرى قازاقستان مەن شەتەلدەردىڭ وزىندە دە ازاماتتىق بىرلىك پەن ەتنيكاارالىق كەلىسىمدى بەكىتۋ ءۇشىن ماڭىزدى بولىپ تابىلاتىن تولەرانتتىق رۋحىن ساقتايدى. الەم ەلدەرىنىڭ كوبىندە ونىڭ ەڭبەكتەرىنە دەگەن عىلىمي جانە قوعامدىق-ساياسي قىزىعۋشىلىق ارتىپ وتىر. بۇل ونىڭ ينتەللەكتۋالدىق مۇراسىنىڭ كەڭىنەن, جان-جاقتى جانە وبەكتيۆتى زەرتتەلۋىنەن كورىنەدى.
فورۋمعا قاتىسۋشىلار عالىمنىڭ شىعارماشىلىق مۇراسىن كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ مەن زەرتتەۋ مەملەكەتارالىق قىزمەتتەستىك جاساۋعا, حالىقتار اراسىندا ءوزارا تۇسىنىستىكتىڭ تەرەڭدەۋىنە, سونىمەن قاتار ەۋرازيالىق كونتينەنت ەلدەرىنىڭ ىقپالداستىعىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك تۋدىراتىنىن ءبىراۋىزدان مويىندادى.
ل.ن.گۋميلەۆتىڭ عىلىمي مۇراسىنىڭ زەرتتەۋ باعىتتارىنا ديناميكالىق جانە شىعارماشىلىق تالداۋ جاساي وتىرىپ, ەۋرازيالىق كەڭىستىك مەملەكەتتەرىنىڭ ەتنومادەني, گەوساياسي, ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك-مادەني دامۋىنا بولجاۋ جاساۋ ماقساتىندا, ەۋرازياشىلداردىڭ ماڭىزدى ستراتەگيالىق پرينتسيپتەرىن قاراستىرا وتىرىپ, تومەندەگىدەي شەشىم قابىلدادى.
«ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى تولەرانتتىلىق كافەدراسىن اشۋ تۋرالى يۋنەسكو-عا ۇسىنىس جاساۋ»; «ەۋرازيالىق پروبلەماتيكاعا نەگىزدەلگەن لەۆ گۋميلەۆ اتىنداعى ارنايى سىيلىق پەن كونكۋرس ۇيىمداستىرۋ تۋرالى تمد مەملەكەتتەرى مپا باسشىلارىنا ۇسىنىس جاساۋ»; بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا «مير» مەملەكەتارالىق ترك جانە باسقا دا باق قۇرالدارىن پايدالانا وتىرىپ, «ل.ن.گۋميلەۆتىڭ عىلىمي مۇراسى مەن ەۋرازياشىلدىق يدەياسىن ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا جوبالار قۇرۋعا مۇمكىندىكتەر تۋعىزۋ», «ل.ن.گۋميلەۆتىڭ عىلىمي زەرتتەۋلەرى مەن شىعارماشىلىعىن ناسيحاتتاۋعا كەڭىنەن مۇمكىڭدىكتەر تۋعىزا وتىرىپ, قازىرگى ەۋرازياشىلدىقتىڭ يدەيالىق-تەوريالىق نەگىزى مەن قاينار كوزدەرىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا حالىقارالىق عىلىمي قوعامداستىققا ۇسىنىس جانە جوعارى وقۋ ورنى ستۋدەنتتەرى ءۇشىن «گۋميلەۆتانۋ» وقۋ كۋرسىن دايىنداۋ; بارلىق 61 ماماندىقتاردا «ەۋرازياشىلدىق: تەوريا جانە تاجىريبە» كۋرسىن جۇرگىزىپ وتىرعان ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداى ەۇۋ-دە قۇرىلعان «ەۋرازياشىلدىق: تەوريا جانە پراكتيكا» كافەدراسىنىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ, الەمنىڭ ءتۇرلى جوعارعى وقۋ ورىندارىندا وسى اتتاس كافەدرالار قۇرۋعا ۇسىنىس جاساۋ جانە ەۋرازيا حالىقتارىنىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىنە ارنالعان مۋلتيمەديالىق وقۋ كەشەنىن جاساپ شىعارۋ; «ل.ن.گۋميلەۆتىڭ مۇراسىن زەرتتەۋ ماقساتىندا بىرىككەن پانارالىق جوبالار جاساپ, ولاردى جۇزەگە اسىرۋ»; «ل.ن.گۋميلەۆتىڭ قولجازبالارى مەن ءتيىستى تۇسىنىكتەمەلەردىڭ نەگىزىندە ونىڭ ەۋرازيا حالىقتارىنىڭ تىلدەرىنە اۋدارىلعان ەڭبەكتەرىن باسپاعا بەرۋ جوسپارىن جاساۋ»; «ل.ن.گۋميلەۆكە ارنالعان حالىقارالىق ەۋرازيالىق عىلىمي اكادەميالىق موبيلدى «Eurasica» باعدارلاماسىن جاساۋعا مۇمكىندىك تۋعىزۋ (عىلىمي تاجىريبەلەردەن ءوتۋ, وقىتۋشىلارمەن, زەرتتەۋشىلەرمەن, ستۋدەنتتەرمەن, اسپيرانتتارمەن, ماگيسترانتتارمەن, دوكتورانتتارمەن ءوزارا الماسۋ جانە ت.ب.).
سونداي-اق, الەم عالىمدارى قابىلداعان قاراردا تۇراقتى تۇردە جۇمىس جاسايتىن عىلىمي ەۋرازيالىق الاڭ ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن «ءۇش جىلدا ءبىر رەت وتكىزىلەتىن ل.ن.گۋميلەۆتىڭ عىلىمي مۇراسىن زەرتتەۋدى دامىتۋ مەن قازىرگى الەمدىك ىقپالداستىق پروتسەستەردى زەرتتەۋگە ارنالعان حالىقارالىق عىلىمي كونگرەسستەر شاقىرۋ مۇمكىندىگىن ايقىنداۋ»; «ل.ن.گۋميلەۆتىڭ ەسىمىن ماڭگىلىككە قالدىرۋعا تۇراقتى تۇردە قولداۋ كورسەتۋ, ونىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا قاتىستى ەستە قالارلىق ورىندار مەن ەسكەرتكىشتەردى ساقتاۋ» سەكىلدى ماسەلەلەر بار.
جيىن سوڭىندا فورۋمعا قاتىسۋشىلار ءىح حالىقارالىق فورۋمنىڭ جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعانىن ايرىقشا اتاي كەلىپ, ونىڭ جوعارى دارەجەدە وتۋىنە كۇش سالعان ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ باسشىلىعى مەن قوسالقى ۇيىمداردىڭ جۇمىستارىنا العىس سەزىمدەرىن جەتكىزدى.
بازاربەك تۇكىباي
