استانادا پەداگوگتاردى قايتا دايارلىقتان وتكىزىپ, ولارعا پسيحولوگيالىق اسپەكتىلەردى تەرەڭدەتىپ ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن ارنايى وقىتۋ كۋرستارى ۇيىمداستىرىلعان. وسى باستامانى جۇزەگە اسىرىپ جۇرگەن وتباسىلىق تاربيەلەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ليۋبوۆ نابيتوۆسكايانىڭ ايتۋىنشا, ءبىر جىلدىڭ ىشىندە رەسپۋبليكانىڭ ءار ايماعىنان 200 پەداگوگ پسيحولوگيالىق ءبىلىمىن جەتىلدىرۋگە مۇمكىندىك العان ەكەن. قازىرگى تاڭدا استانانىڭ 70 پەداگوگىنا ماسكەۋدەن ات تەرلەتىپ كەلگەن عالىم, پەداگوگيكا جانە الەۋمەتتىك عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت مۇشەسى ناتاليا تسۆەتكوۆا لەكتسيا وقۋعا ارنايى شاقىرتىلعان. ماسكەۋلىك عالىمنىڭ ۇبت حاقىندا پىكىرىن ءبىلۋدى ءجون كوردىك.
– كۇنى كەشە ەلىمىزدە ۇبت ءوتتى. بىلۋىمىزشە, استانا بويىنشا جوعارى بالل العاندار سانى 23 پايىز عانا. قازىر كوپشىلىك تۇلەكتەردىڭ كوڭىل-كۇيى جوق. مۇنداي جاعدايدا نە ىستەۋ كەرەك؟ قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟
– مۇنداي جاعدايدا پەداگوگتاردان گورى, ارينە, ءار بالانىڭ وتباسى ماڭىزدى ءرول وينايدى. ويتكەنى, بالاسىنا قولداۋ كورسەتۋ – ەڭ الدىمەن اتا-انانىڭ مىندەتى. ۇبت-دان قۇلاعان, مەجەلەگەن باعاعا قولى جەتپەگەن جەتكىنشەك كۇيزەلىسكە ۇشىرايدى. ءتىپتى, دايارلىق بارىسىندا كوپ ۋايىمداۋدىڭ سالدارىنان تەست كەزىندە كوبىرەك قوبالجيدى, قوبالجۋ دۇرىس باعا الۋعا كەدەرگى كەلتىرەدى. سوندىقتان, بالانىڭ باعاسىنا قاراي اتا-انا ونى تۇقىرتىپ, جانجال شىعارماعانى ءجون. ويتكەنى, ەمتيحان وتەتىن كەز – بالانى تارتىپكە شاقىراتىن مەزگىل ەمەس. بالاعا مەيلىنشە ناقتى ءۋاج ايتىپ, قولدان كەلگەنشە قولداۋ كورسەتۋگە تالپىنۋ كەرەك. سەبەبى, وسى جاستاعى وقۋشىلاردىڭ ەموتسيونالدىق احۋالىنا جالپى تۇراقتىلىق ءتان ەمەس.
– ءتىپتى, كەيدە سۋيتسيدكە اپارعان جاعدايلار كەزدەستى عوي…
– سۋيتسيدكە سەبەپ بولعان ۇبت ەمەس. ول – بالانىڭ ەموتسيونالدىق تۇراقسىزدىعى. ونىڭ بارلىعى قانداي ناتيجە كۇتكەندىگىنە بايلانىستى دا شىعار. ويتكەنى, تىم ارتىق تالاپشىلدىق بالا پسيحيكاسىنا سالماق تۇسىرەدى.
– دەگەنمەن, ۇبت ناتيجەلەرىن كوپشىلىك اۋىر قابىلدايدى. وسىعان كەلىسەسىز بە؟
– وتباسىندا اتا-انا دۇرىس سويلەپ, بالاعا ءجون سىلتەۋى كەرەك. سوندىقتان, قاتتى كۇيزەلگەن وقۋشىلاردى پەداگوگتار ۇستامسىزدىقتان ادا اۋانعا ءتۇسىرىپ وتىرۋى ءتيىس. ۇبت – ءومىرباياننىڭ نۇكتەسى ەمەس, العاشقى سويلەمى عانا. وسىنى ۇعىندىرۋ كەرەك.
– سوندا وقۋشىلار جازعىرۋدان قورقا ما؟
– ءيا. ولار ەكى ءتۇرلى قورقىنىشتى باستان كەشىرەدى. بىرىنشىدەن, بىتىرۋشىلەر دامۋدىڭ جاعىمدى جولدارىن انىق كورە المايدى. ويتكەنى, ءبىزدىڭ اتا-انالار نە دەيدى؟ «وسىدان ەمتيحاننان قۇلاساڭ, وقۋعا تۇسپەي, اۋلا سىپىرۋشى بولاسىڭ» دەپ ۇركىتۋمەن ساباق وقىتادى. ومىردە بار قۇبىلىس, سولاي ەمەس پە؟! ەكىنشىدەن, اشىق ايىپتاۋدان سەسكەنەدى. «تايازسىڭ, دۇرىس دايىندالمادىڭ, پالەنشەنىڭ بالاسى سياقتى بولمادىڭ» دەگەن سالىستىرۋلاردى كەلتىرۋگە مۇلدە بولمايدى.
– وندا ەمتيحاننىڭ ناتيجەسىن ەستۋگە وقۋشىدان بۇرىن اتا-اناسىن ازىرلەۋ قاجەتتىرەك پە؟
– ارينە. بىزدە دە, سىزدەردە دە ۇبت تاپسىرىپ كورگەن اتا-انالار جوق. ۇبت – كەيىن شىققان ەمتيحان ءتاسىلى. ولاردىڭ كەزىندە قاراپايىم ەمتيحاندار بولدى. سوندىقتان, ولار باسىنان كەشىرمەگەن قۇبىلىستى تولىق تۇسىنە بەرمەيدى. بالاسىنىڭ ەكى جىل بويى ينەنىڭ ۇشىندا جۇرەتىندىگىن ەسەپتەمەيدى. تۇسپەي قالسا, جۇمىس ىستەۋى مۇمكىن دەگەندى قاپەرگە دە المايدى.
– مەكتەپ ۇجىمى, ۇستازدار ۇبت كەزىندە قانداي رولگە يە بولادى؟
– مۇعالىمدەر اتا-انالارعا ءتيىستى دەڭگەيدە كوڭىل بولگەنى ءجون. سوندا عانا اتا-انانىڭ بالاسىنىڭ ناتيجەسىنە دەگەن تەپە-تەڭ كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋعا بولادى. بالاعا دۇرسە قويا بەرمەس بۇرىن, ءوزىن ەسكە ءتۇسىرسىن. ءبىتىرۋشى بىرنەشە جوو قۇجات تاپسىرۋعا قۇقىلى. ۇبت – بۇل تەك قانا دامۋدىڭ ءبىر كەزەڭى عانا, ول نۇكتە ەمەس. قازىرگى تاڭداعى ۇلكەن جەتىستىك – بۇل دا مەملەكەتتىڭ جاساپ وتىرعان ىزگى باستاماسى دەر ەدىم.
– اتا-انالار دا, وقۋشىلار دا ۇبت-دان ۇرەيلەنىپ وتىرادى…
– ءيا, پسيحولوگيالىق قورقىنىش بار. بىرىنشىدەن, بۇل – جاڭاشىل ءۇردىس. وعان ۇيرەنىپ كەتۋگە ءالى دە ۋاقىت كەرەك. ەكىنشىدەن, باياعىنىڭ اتا-اناسىنداي ەمەس, قازىرگىلەردىڭ موينىنا ىلىنگەن جاۋاپكەرشىلىك الدەقايدا سالماقتى. ويتكەنى, ولار بالاسىنىڭ وقۋ دەڭگەيىن كۇنبە-كۇن قاداعالايدى. ءسال ۇلگەرمەسە, رەپەتيتور جالدايدى. وزدەرى وقۋ ۇدەرىسىنە تولىقتاي كىرىگىپ وتىرادى دەسەك تە بولادى. سودان دا ولاردىڭ تالابى ەكى ەسە. ءۇمىت ارتۋ – ول تاماشا. كوبىرەك ۇلەس قوسقان سايىن, ناتيجەسىنىڭ دە سوعۇرلىم سالماقتى, زور بولعانىن قالايدى. ينۆەستيتسيا سالا وتىرىپ, ديۆيدەندىن ءبىر-اق كۇندە الا سالعىسى كەلەدى. ولاي بولمايدى عوي… بىراق سول ءۇمىت ءاپ-ساتتە جۇزەگە اسا قالادى دەۋ اسىلىق. بۇل تەست جۇيەسىن سىبايلاستىققا, جەمقورلىققا يتەرمەلەيدى. ەمتيحان تاپسىرۋ قۇبىلىسى قالىپتاسقالى پەداگوگتاردى جەمقورلىققا تارتۋ تاسىلدەرى جۇزەگە اسىپ كەلەدى. ەڭ قيتۇرقى جەرى – سول. شپارگالكانىڭ قاي زاماننان بەرى بار ەكەنىن مەن ايتپاي-اق قويايىن…
– ال, رەسەيدە وسىنداي جاعدايلار كەزدەسە مە؟
– ءيا. دەگەنمەن, بىزدە دە ءدال وسى ماسەلەلەر كوتەرىلگەن. بۇگىنگى دايارلىقتان وتەتىن ۇستازدار كەلەشەكتە ۇبت كەزىندە دە, جالپى وقۋ ۇدەرىسى كەزىندە دە وقۋشىلاردىڭ نە نارسەنى دە قالىپتى قابىلداۋىنا سۇبەلى ۇلەسىن قوساتىن پەداگوگتار بولاتىنىنا سەنىمىم مول.
سۇحباتتاسقان شىنار ءابىلدا
