مادەنيەت

«ۆاترا» – جYرەك جىلۋى

اكتيۆ ۋكتس ۆاترا

1993 جىلى قۇرىلعان «ۆاترا» ۋكراين ورتالىعى استانالىق ەتنومادەني ورتالىقتارىنىڭ بىرەگەيى بولىپ تابىلادى. كەزىندە بەلگىلى عالىم, حيرۋرگ, قوعام قايراتكەرى زينوۆي گريتسۋلياك ىرگەسىن قالاعان ورتالىق بۇل كۇندە ەلوردالىق ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ كوشباسشىسىنا اينالىپ, ءان-جىرىمەن دوستىق دۋمانىن تاسىتىپ كەلەدى. «ۆاترا» قازاق تىلىندە وشاقتى, وندا مازداپ جانعان وتتى بىلدىرەدى. وتتى جاعالاي وتىرعان ءجۇزى جارقىن دوستاردىڭ شوق قىزۋىنا جىلىنىپ, اڭگىمە-دۇكەن قۇرعان ساتتەرى دە وسى «ۆاترا» ماعىناسىن تولىقتىرا تۇسەدى.

– «ۆاترا», شىن مانىندە,  استانالىق ۋكراينداردىڭ مادەني وشاعىنا اينالدى دەپ ايتۋعا بولادى,-دەيدى ورتالىق جەتەكشىسى تاراس چەرنەگا. ءبىزدىڭ قىزمەتىمىزدىڭ باستى باعىتى – ءبىلىم بەرۋ, مادەني-اعارتۋ, حالىقتىڭ مادەني مۇراسىن ناسيحاتتاۋ. وسى ماقساتتا جەكسەنبىلىك مەكتەپ اشىپ, «چەرۆونا كالينا» ۆوكالدى ءانسامبلى مەن «ۆاتريانوچكا» بي ۇجىمىن قۇرىپ, «كۋدەسنيتسا» كەستەشىلەر كلۋبىنا قولونەر شەبەرلەرىن جينادىق. ءوزىم 2000 جىلدان بەرى شىعىپ كەلە جاتقان «ۋكراينسكيە نوۆينى» رەسپۋبليكالىق گازەتىنىڭ باس رەداكتورى قىزمەتىن دە  قاتار اتقارامىن.

جەكسەنبىلىك مەكتەپ – ءبىزدىڭ ماقتانىشىمىز. وندا ل.پنەۆسكايا, يۋ.مارتىنەنكو, س.چەرنەگا, يۋ.اميروۆا سەكىلدى بىلىكتى  ۇستازدار ۋكراين ءتىلى مەن ادەبيەتىنەن, تاريحى مەن ونەرىنەن ءدارىس بەرەدى. العاشقى  اشىلعان كۇنىنەن باستاپ تالاي ەلوردالىق بالالار ءبىزدىڭ مەكتەپتەن تۇلەپ شىقتى. وسىندا ءوز ۇلتىنىڭ مادەني قاينارلارىنان سۋسىنداپ, جەكە شىعارماشىلىعىن  دامىتۋعا بارلىق جاعداي جاسالعان.

راسىندا دا, قالالىق ءبىلىم باسقارماسى قارجىلاندىرىپ وتىرعان  جەكسەنبىلىك مەكتەپتەردىڭ وسكەلەڭ ۇرپاق تاربيەسىندە ماڭىزى زور. ەلوردانىڭ ءبىلىم وردالارىندا وقىپ جاتقان بارلىق ۋكراين بالاسى وزدەرىنىڭ اتا-بابالارى تۋرالى, ولاردىڭ سالت-داستۇرلەرى تۋرالى ماعلۇماتتى وسى جەردە الادى. قانداي ۇلت بولسا دا, ەتنيكالىق شىققان تەگىن بىلگەن ادام ءوز مادەنيەتىنە كەڭ بويلاعان سايىن وزگە مادەنيەتتى دە تۇسىنە الاتىن بيىك دەڭگەيگە كوتەرىلەدى. بۇل, اسىرەسە, كوپ ەتنوس وكىلدەرى جاساپ جاتقان ەلىمىزدىڭ جاعدايىندا اسا قاجەت. ۇلتتار اراسىنداعى تاتۋلىق پەن دوستىقتىڭ نەگىزى وسى مەكتەپتەردە باستاۋ الادى. ەتنوستار اراسىنداعى اعارتۋ جۇمىستارىنىڭ نەگىزى – ۇلتتىق لينگۆيستيكالىق مەكتەپتەردىڭ جۇمىسى بۇگىندە ءوز ناتيجەسىن بەرگەنىنىڭ كۋاسى بولىپ وتىرمىز.

سونداي-اق, وقۋشىلاردىڭ اتا-انالارىمەن دە تىعىز جۇمىس ىستەيمىز. ولار سابيلەرىنىڭ مەكتەپكە بارعالى اشىلىپ, ءبىرىنىڭ – قولونەرىنە, ءبىرىنىڭ – سۋرەت سالۋعا, كەستە توقۋعا بەيىمى اشىلىپ, قىزىعۋشىلىعىنىڭ ارتا باستاعانىن ايتىپ جاتادى. ورتالىق وتكىزگەن قانداي دا ءبىر مەرەكە وقۋشىلاردىڭ  قاتىسۋىنسىز وتپەيدى. ولار ءان سالىپ, تاقپاق جاتتاپ, بي بيلەيدى. ويىن بالاسىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى ارتىپ, وزىنە بەرىلگەن تاپسىرماعا اسا  مۇقيات قارۋىنىڭ ءوزى مەكتەپتىڭ ەرەكشە دارەجەسىن تۇسىنۋىنەن دەر ەدىم.  جەكسەنبىلىك مەكتەپ – بالانىڭ تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا اسەر ەتەتىن ءومىر مەكتەبى. مۇندا ەشكىم ناشار باعا الدىم دەپ قينالمايدى. مۇندا تەك دوستىق پەن تۇسىنىستىك, جاڭا ىلىمگە ۇمتىلىس پەن ۇلكەن قىزىعۋشىلىق قانا رۋحاني مۇرانىڭ تورىنە باس­تايدى.

جەكسەنبىلىك مەكتەپتەردىڭ ەتنومادەني ورتالىقتارىنداعى  تۇراقتى جۇمىسى ونىڭ  كەڭ قولداۋ تابۋى مەنىڭ وسى سوزدەرىمدى دالەلدەي تۇسەدى, – دەيدى ەلوردالىق ۋكراينداردىڭ  بەلدى وكىلى تاراس چەرنەگا.

 ۋكراينسكايا ۆوسكرەسنايا شكولا

ۇلتتىق كيىم شەرتكەن سىر

 كەز كەلگەن حالىقتىڭ مادەني  مۇراسى سول حالىقتىڭ كيىم كيىسىندە,  سالت-داستۇرىندە, مۋزىكاسى مەن ءان-بيىندە كورىنىس تابادى. سول بەلگىسى ارقىلى وزگە ەتنوستان ايىرماشىلىعى مەن ەرەكشەلىگىن ءبىلىپ جاتامىز.

«ۆاترا» ۋكراين مادەني ورتالىعىنا كەلگەن ادام وسى ءبىر مادەنيەتتىڭ  ماتەريالدى بايلىعىمەن جاقىن تانىسۋىنا بولادى. مۇندا مۋزىكالىق اسپاپتار, تۇرمىستا قولدانىلاتىن بۇيىمدار, قولونەر شەبەرلەرىنىڭ  تۋىندىلارى جيناقتالعان.

ارينە, ۇلتتىق كيىمدەر دە كوپ نارسەدەن سىر شەرتەدى. قىزىلدى-جاسىلدى گۇلدەن ورىلگەن گۇلدەستە, جەلكە تۇسىنا ءتۇرلى-ءتۇستى لەنتا تاعىلعان ەرەكشە باس كيىمدى تەك وسى ۇلتتىڭ  بويجەتكەندەرى كيەدى.  ۋكراين بويجەتكەندەرى  گۇلدەستەدەن باسقا باسىنا ءجاي لەنتا بايلاپ جۇرەدى ەكەن. قىمبات ءپارشادان نەمەسە كەسەلەنگەن ماتادان قيىقشا ەتىپ, ماڭدايىن باستىرا تارتىپ الۋ دا وسى قىزداردىڭ داستۇرىندە بار. قىزداردىڭ بۇرىمدارى ەكى ءورىم بولىپ كەلەدى.  جالپى, اعايىندى اپالى-سىڭىلىدەي ۇقساس كەلەتىن ورىس قىزدارىنان ايىرماشىلىعى قولاڭ شاشىن ەكى ايىرىپ قوس بۇرىم ەتىپ ورەدى جانە بۇل تەك  ۋكرايندارعا ءتان. ورىستاردىڭ ەجەلگى سالتىندا قىزدارى شاشتارىن ءبىر بۇرىم ەتىپ ورەدى ەكەن.

ۇلتتىق كيىم مىڭداعان جىلدار بويىنا سول ۇلتتىڭ ارداق تۇتقان قۇندىلىقتارىنا, دۇنيە تانىمىنا, تۇرمىس سالتىنا قاراي  قالىپتاسادى. ۋكراين قىزدارىنىڭ قىناما بەل قىزىل كۇرەڭ كۇرتەسى, بەلدەمشەسىن جاپقان تورلى الجاپقىشى, كەس­تەمەن كومكەرىلگەن جەيدەسى مەن قىزىل ەتىگى وسى حالىقتىڭ تاعى ءبىر  ەركشەلىگىنەن حاباردار ەتىپ تۇرعانداي. ياعني, حالىقتىڭ تابيعي جاراتىلىسى, تالانتى مەن ەرەكشە كوركەم تالعامى وسى جەردە دە كورىنىس بەرەدى. قانداي كيىم ۇلگىسىنە قاراساق تا, تابيعاتىنان ادەمى جاراتىلعان ۋكراين قىزدارىنىڭ بار سيپاتىن,  سىمباتىن اشۋعا ارنالعانداي. ولاردىڭ شەتىنەن ءانشى-ءبيشى بولىپ كەلەتىنى دە سوندىقتان. ونەرپاز حالىقتىڭ ونەرى تۋرالى  «ۆاتريانوچكا» بي ءانسامبلىنىڭ  جەتەكشىسى, رەسپۋبليكانىڭ ەڭبەك قايراتكەرى يۋليا اميروۆا اڭگىمەلەپ بەردى:

 – ءبىزدىڭ بي ءانسامبلىمىز – ەلوردا ساحناسىندا ونەر كورسەتۋمەن بىرگە ءتۇرلى رەسپۋبليكالىق, حالىقارالىق جارىستارعا دا قاتىسىپ جۇرگەن ۇجىم. ۋكراينا ۇلتتىق  بي ونەرىنىڭ ۇزدىك ناسيحاتتاۋشىسى دەسەك تە بولادى. جالپى, ۇلتتىڭ   ەڭ كەڭ تاراعان حالىق ءبيى «گوپاك» دەپ اتالادى. ونىڭ ءارتۇرلى ۆاريانتتارى بولسا دا, ەلەمەنتەرى, قيمىل-قوزعالىسى ءبىر بولىپ كەلەدى.  ءبيدى جىگىتتەردىڭ ورىنداۋى شارت. ويتكەنى, «گوپاك» كۇردەلى اكروباتيكا, ءتۇرلى سوعىس قيمىلدارىن كورسەتەتىن  كۇردەلى فيلوسوفيانىڭ جىمداسقان ءتۇرى. ال, ونىڭ ليريكالىق ءتۇرى  «كازاچوك» دەگەن اتپەن كوپكە تانىمال. بۇل – جۇپقا ارنالعان بي. اسا شيراق, شالت قيمىلدى, قىز بەن جىگىتتىڭ ارا قاتىناسىنىڭ سۇيكىمدى قىلىعى مەن ەزۋ تارتار دا كورىنىستەردى بەرەتىن بي. ۇلتتىق بي ونەرى جوعارى  دايىندىقتى تالاپ ەتەدى. سوعان قاراماستان, بۇل بيلەردىڭ  كوپتەگەن ەلەمەنتتەرىن قاراپايىم حالىق ەركىن ورىندايدى. ولاردىڭ ەگدە-جاسىنا قاراماي حالىق مەرەكەلەردى ۇلتتىق بيلەرىمەن قىزدىرا تۇسەتىنى دە سوندىقتان بولسا كەرەك…

رەپەرتۋارىندا 100-دەن استام ۋكراين, ورىس, قازاق اندەرى بار «چەرۆونا كالينا» ۆوكالدى ءانسامبلى ەلوردالىقتارعا جاقسى تانىس. ءتۇرلى قالالىق, وبلىستىق بايقاۋلاردىڭ جەڭىمپازى. ۇزاق جىلدار بويىنا جەتەكشىلىك ەتكەن ت.بيريۋكوۆا كونتسەرتمەيستەر ۆ.پرۋس ەكەۋى اۋەسقوي انشىلەردىڭ تالانتىن شىڭداپ, ءانسامبلدى كوپكە تانىمال ەتى.

انشىلەر ل.ماكۋششەنكو, ە.چەحوۆسكايا, ا.بورودينا, ر.نيكانوروۆا, ل.انتونيۋك, ا.يگناتەنكو, ي.ۆولوشين, ۆ.يۋراس, ن.نەستەرۋك, يۋ.مارتىنەنكومەن بىرگە ا.كۋپرياشينا, ز.كۋزنەتسوۆا, ن.ساپۋنكوۆا تريوسى ۋكراين اندەرىنىڭ بارلىق قىرىن اشىپ, تابيعي ورنەگىن بۇزباي تىڭداۋشىسىنا جەتكىزە بىلەدى.

استانالىق ۋكراين ەتنومادەني وشاعىنىڭ جاعىلعانىنا جيىرما جىل تولعانىن بىلتىر اتاپ وتكەن بولاتىن. ورىس, بەلارۋس, كورەي, تاتار, تۇرىك جانە باسقا دا ەلوردالىق ەتنومادەني بىرلەستىك ۇجىمدارى ەلوردالىق  ۋكراينداردىڭ مەرەكەسىمەن قۇتتىقتادى. ارىپتەستەر الداعى اتقارار ىستەرىمەن تانىستىرىپ, تاجىريبە ءبولىستى. ادەمى كەشتىڭ جالعاسى حالىقتىڭ ءان-بيىنە ۇلاستى. جينالعان قاۋىم ءبىر وتتىڭ باسىندا جينالعانداي سەزىنە الدى. سەبەبى,  جۇرەكتەردى جىلىتار بۇل جىلۋلىق ورتالىقتىڭ  «ۆاترا» اتىنان دا ءبىلىنىپ تۇر…

 ايگۇل ۋايسوۆا

 

تاعىدا

admin

«استانا اقشامى» گازەتى

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button