پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ جولداۋلارى – ەلدىڭ ساياسي باعدارىن ايقىنداپ, ەكونوميكالىق باعىتىن بايىپتاپ, ىقتيمال داعدارىس قۇبىلىستارى مەن سىن-قاتەرلەردى ەڭسەرۋدىڭ جول-كارتاسى. ال كۇنى كەشە جاريا ەتكەن «ادىلەتتى مەملەكەت. ءبىرتۇتاس ۇلت. بەرەكەلى قوعام» جولداۋى دا – ءوزىمىزدىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭى ءۇشىن اسا ماڭىزدى باعدارلاما.
قازىر ساراپشىلار مەن بەلسەندى ازاماتتار ستراتەگيالىق قۇجاتتا قامتىلعان ماسەلەلەردى جەر-جەردە تالقىلاپ, باسىمدىقتاردىڭ ءمان-ماڭىزى تۋرالى ءسوز ەتۋدە. «Elorda aqparat» جشس شاڭىراعىندا ەلگە بەلگىلى ازاماتتار جينالىپ, وي-تالقى الاڭىندا ءوز ويلارىمەن ءبولىستى.
«Elorda aqparat» جشس ديرەكتورى ولجاس سىدىقبەك القالى جيىندى اشىپ:
– جولداۋدا قامتىلعان ساياسي, ەكونوميكالىق, الەۋمەتتىك باسىمدىقتاردى وڭتايلى شەشۋ ارقىلى ەلدىڭ الەۋمەتتىك الەۋەتى ارتادى. سوندىقتان ءمان-ماڭىزى ايرىقشا, اۋقىمى كەڭ قۇجاتتاعى نەگىزگى باعىتتاردى تالقىلاۋدى ءجون كوردىك.
الدىمىزعا جاڭا مىندەتتەر مەن تىڭ تالاپتار قويىلدى. مۇنى وزىندىك پىكىرى بار ازاماتتاردىڭ قاتىسۋىمەن سارالاپ, سالماقتاۋ ماڭىزدى دەپ ويلايمىز. سوندىقتان سىزدەردى دوڭگەلەك ۇستەل باسىنا جيناپ, ءورىستى وي, تالعامدى ءسوز ايتۋعا شاقىرىپ وتىرمىز, – دەدى.
باسقوسۋعا نۇر-سۇلتان قالاسى ماسليحاتىنداعى Amanat پارتياسى فراكتسياسىنىڭ جەتەكشىسى, دەپۋتات ازامات ايتحوجين ونلاين بايلانىستا قوسىلىپ:
– بۇل جولعى جولداۋ ەلىمىزدە قوردالانىپ قالعان ناقتى ىشكى ماسەلەلەرگە نازار اۋدارىپ, ونى شەشۋ تەتىكتەرى ۇسىنىلعان تاريحي قۇجات بولدى.
ءار جىلعى جولداۋدا جاستار ساياساتىنا, بيزنەستى دامىتۋعا جانە ت.ب. ايرىقشا كوڭىل بولىنسە, بۇل جولى حالىقتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن سۇراقتىڭ ءبىرى – جاسوسپىرىمدەردىڭ ساپالى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋدا مەملەكەتتىڭ قامقورلىعىنا توقتالىپ, ۇلتتىق قوردىڭ جىلدىق ينۆەستيتسيالىق تابىسىنىڭ 50 پايىزىن 18-گە تولماعان بالالاردىڭ جەكە شوتىنا اۋدارۋدى ۇسىندى.
ۇلتتىق قورداعى قارجىنى حالىقتىڭ يگىلىگىنە باعىتتاۋ بۇعان دەيىن دە ايتىلعان-دى. مۇنى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ماڭىزىن تەرەڭ تۇسىنەتىن پرەزيدەنت قازاقستاندىقتاردى قاناعاتتاندىراتىن شەشىم قابىلدادى. مۇنىڭ جاقسى تۇسى – ەندى ەل ازاماتتارىنىڭ ۇلتتىق قورعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتىپ, ونىڭ جۇمىسىن قاداعالاۋعا ارەكەت ەتەدى دەپ ويلايمىن.
قۇجاتتىڭ قۇندىلىعى ادامي كاپيتالدىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا ءمان بەرۋىنەن كورىندى. الەمنىڭ وزىق ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسىنەن ادامي اقىل-ويدىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ارقىلى زور جەتىستىككە جەتكەنىن كورىپ وتىرمىز. ادامنىڭ ينتەللەكتۋالدىلىق ساپاسىن ارتتىرۋدا ءبىلىم بەرۋ ورىندارى – بالاباقشا, مەكتەپ, كوللەدج, ۋنيۆەرسيتەتتەر شەشۋشى مانگە يە.
جولداۋدا پرەزيدەنت ءبىلىم بەرۋ قۇرىلىمدارىن جۇيەلى دامىتۋدى ناقتى تاپسىردى. ماسەلەن, مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە ىسىنە ءمان بەرىپ, تاربيەشىلەردىڭ بىلىكتىلىك ساناتىن ارتتىرۋدىڭ ماڭىزىن اتادى. ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋدە كوپ اۋىسىمدىق مەكتەپتەردى جويۋدى مىندەتتەپ, 800 مەكتەپ سالۋدى اتادى.
مۇنىڭ ءبارى وركەنيەت كوشىنە ىلەسۋدىڭ قاينار كوزى بولىپ تابىلادى, – دەدى.
ءبىزدىڭ ەلدە ازاماتتىق قوعامنىڭ بەلدى وكىلدەرى ءوزىنىڭ ۇسىنىس-تىلەكتەرىن اشىق ايتىپ, وتكىر ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋىنە ءۇن قوسىپ ءجۇر. نۇر-سۇلتان قالاسى قوعامدىق كەڭەسىنىڭ مۇشەسى, ۇلتتىق قۇرىلتاي مۇشەسى, ۇعا اكادەميگى كارىمبەك قۇرماناليەۆ دوڭگەلەك ۇستەلگە قوعام بەلسەندىسى رەتىندە قاتىستى. عالىمنىڭ تاربيە جانە ءبىلىم بەرۋ, ۇلتتىق يدەولوگيا تۋراسىنداعى ويى قىزىقتىردى.
– ەكونوميكانىڭ دامۋىنا ءۇش ءتۇرلى كاپيتال ۇلەس قوسادى. ءبىرىنشى, تابيعي كاپيتال, ەكىنشى, فيزيكالىق كاپيتال. ءۇشىنشى, ادامي كاپيتال. ءححى عاسىردا مەملەكەتتىڭ وركەندەۋ ءورىسىن كەڭەيتۋدە ءۇشىنشىسى باسىمدىققا يە بولىپ تۇر. سوندىقتان, زياتكەرلىك اكتيۆتەرمەن ولشەنەتىن ادامي كاپيتالدى تاربيە جانە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە دامىتۋ قولعا الىندى. اسىرەسە, مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدار مەن ورتا مەكتەپتەرگە باسىمدىق بەرىپ, تاربيەشىلەر مەن ۇستازداردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋدى باسىمدىق ەتىپ, وقۋ ورىندارىنىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى نىعايتىلۋدا.
پرەزيدەنت بۇل جولعى جولداۋىندا كەزەكتى رەت تاربيە پروتسەسى مەن ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسى مەملەكەتتىلىكتىڭ اجىراماس بولشەگى ەكەنىن ايعاقتاپ, وسى سالاعا ەرەكشە كوڭىل ءبولدى. وعان جاسوسپىرىمدەردى بالاباقشامەن تولىق قامتۋ, تاربيەشىلەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ جانە جالاقىسىن كوتەرۋدى تاپسىردى.
اكىمدەرگە الەۋمەتتىك سەرىكتەستىك ەسەبىنەن مەكتەپ سالۋدى جۇيەلەۋدى, كادر ساپاسىن ارتتىرۋدا جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى ديپلوم بەرۋ پسيحولوگياسىن وزگەرتۋدى مەڭزەدى.
الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم مەكتەپ سالۋ وتە ماڭىزدى, دەگەنمەن كادر ساپاسىن ارتتىرۋ دا – مەملەكەت الدىندا تۇرعان ۇلكەن مىندەتتىڭ ءبىرى.
قازىر جاستار اراسىندا بىرنەشە ديپلومى بولعانىمەن, ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تاپپاي جۇرگەندەرى كوپ. نەگە؟ ويتكەنى جاستار اراسىندا ديپلوم الۋعا ىنتا-ىقىلاس جوعارى بولعانىمەن, ساپالى ءبىلىم الۋعا دەگەن قاجەتتىلىك تومەن بولىپ تۇر. جوعارى مەكتەپتەردىڭ ديپلومى مامانداردىڭ بىلىكتىلىك قابىلەتىنە تولىق جاۋاپ بەرە المايدى. ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىن ەكىگە بولۋدە وسىنداي سىر جاتىر دەپ ويلايمىن. ياعني جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ستۋدەنت توەريالىق بىلىممەن قاتار پراكتيكالىق تاجىريبەسىن شىڭداپ, ديپلوم العانىندا ءوز سالاسىنىڭ بىلىكتى مامانى رەتىندە شىعۋى ءتيىس. عىلىم مەن يننوۆاتسياعا دا ايرىقشا ءمان بەرىپ, ەكونوميكانىڭ اجىراماس بولشەگى رەتىندە دامىتۋ مىندەتى تۇر.
ۋنيۆەرسيتەتتە ساپالى ءبىلىم العان پەداگوگتار ۋاقىت تالابىنا ساي ۇنەمى بىلىكتىلىگىن ارتتىرىپ وتىرۋعا كوڭىل ءبولۋى ءتيىس. جولداۋدا مۇنىڭ ماڭىزى دا تىس قالمادى.
جاھاندانعان زاماندا ارالاس مەكتەپتەر ۇلتتىق بولمىس-ءبىتىم پەن قابىلەت-قاسيەتكە زور قاۋىپ توندىرەتىنىن ايتۋىمىز كەرەك-اق. الاش قايراتكەرى حالەل دوسمۇحامەدوۆ «انا ءتىلىن جاقسى ءبىلىپ تۇرىپ, بوتەنشە جاقسى سويلەسەڭ, بۇل – ءسۇيىنىش, انا ءتىلىن بىلمەي تۇرىپ, ورىسشا جاقسى سويلەسەڭ, بۇل – كۇيىنىش» دەگەندەي, كوپ ءتىلدى بىلەتىن ۇرپاق تاربيەلەۋ كەرەك, الايدا وسپىرىمدەرگە ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتەپ, قاستەرلەۋدى ۇيرەتۋگە ءتيىسپىز, – دەدى كارىمبەك ارىستانۇلى.
ەلدەگى ساياسي بەتبۇرىستار مەن مەملەكەتتىك باعدارمالاردىڭ ءمان-جايىن ءتۇسىندىرىپ, حالىققا ناسيحاتتاۋدا اقپارات قۇرالدارى زور سەنىمگە يە. اسىرەسە, يدەولوگيالىق قۇرالدىڭ تىزگىنىن ۇستاعان ازاماتتار ءبىرىنشى كەزەكتە اق پەن قارانىڭ اراجىگىن اجىراتىپ, ەلگە دۇرىس باعدار بەرۋى ءتيىس. ءبىز «تۇركىستان» حالىقارالىق قوعامدىق-ساياسي گازەتىنىڭ باس رەداكتورى, بەلگىلى اقىن باۋىرجان باباجانۇلىنىڭ ويلارىن وسى تۇرعىدا سارالادىق.
– ساياسي مىنبەدە «كۇشتى پرەزيدەنت – ىقپالدى پارلامەنت – ەسەپ بەرەتىن ۇكىمەت» فورمۋلاسىمەن كەزەكتى رەت ايتىپ, قۇلاق اساتىن مەملەكەت جانە ادىلەت قوعام قاعيداسىن ورناتۋدىڭ جولدارىن كورسەتىپ بەردى. ستراتەگيالىق قۇجاتتىڭ تارماقتارى وسى ۇستانىم نەگىزىندە تارقاتىلدى.
تاعى ءبىر اڭعاراتىن جايت, «ادۆوكات كوللەگياسىنىڭ ايتۋى بويىنشا», «ازاماتتىق قوعام وكىلدەرىنىڭ ۇسىنىسى بويىنشا» دەگەن مىسال كەلتىرۋ ارقىلى قوعامنىڭ ىشكى تىنىس-تىرشىلىگىمەن ەتەنە تانىس ەكەنىن, حالىقتىڭ نەگىزگى سۇرانىس-ۇسىنىسىنان حابارى بار ەكەنىن دالەلدەگەندەي بولدى.
ماسەلەن, زاڭسىز كەلگەن كولىكتەردى تىركەۋدى, سۋ تاپشىلىعىنا نازار اۋدارۋ, سالىق جۇيەسىن رەفورمالاۋ, ىشكى ميگراتسيا مەن سىرتقى كوشى-قوندى ۇدەتۋ ماسەلەسىن ۇكىمەت نازارىنا قايتا سالىپ, ناقتى شەشۋدى تاپسىردى.
ەگەر جولداۋدا كوتەرىلگەن باسىمدىقتاردى اتقارۋشى جانە جەرگىلىكتى بيلىك جۇزەگە اسىرسا, حالىقتىڭ تۇرمىستىق الەۋەتى ارتاتىنى انىق, – دەدى باسىلىم باسشىسى.
قالامگەر ەركىن قىدىر جولداۋداعى ادىلەتتى قوعام قۇرۋدىڭ ماڭىزىنا ءمان بەردى.
– پرەزيدەنت جولداۋدى بەس تارماققا ءبولىپ, الەۋمەتتىك سالانى تەرەڭ قامتىدى. ءتىپتى بۇل قۇجاتتى سايلاۋالدى باعدارلاما رەتىندە قابىلداۋعا بولادى.
حالىق زاڭ نورمالارى جۇمىس ىستەيتىن, ادىلەتتى قوعامنىڭ ورناۋىنا مۇددەلى. ال ادىلەتتى قوعامنىڭ نەگىزى – سوت. سوت ادىلەتتىلىك پرينتسيپتەرىنە جۇگىنبەي, ەلدە ادىلەتتىلىك ورنامايدى. سوندىقتان سوت جۇيەسى رەفورمالانۋى ءتيىس.
شەت ەلدەردە باي-باعلاندارعا قۇرمەتپەن قارايدى. نەگە؟ سەبەبى ولار ەلدىڭ تابىسى ارتۋىنا جاعداي جاسايدى, قاراپايىم ادامدارعا قاراعاندا سالىقتى الدەنەشە ەسە كوپ تولەيدى. ال بىزدەگى باي ادامدار قايتا تابىسىن جاسىرىپ, مۇلىگىن بىرەۋدىڭ اتىنا راسىمدەيتىنىن حالىق ءبىلىپ ءجۇر. ەندى باي-باعلاندار دا ءوزىنىڭ تابىسىنا ساي سالىق تولەۋى ايتىلدى جولداۋدا. بۇل – دۇرىس شەشىم. اينالىپ كەلگەندە, بايلاردىڭ زەكەت بەرگەنى سياقتى ساۋاپتى ءىس دەپ قابىلداۋىمىز كەرەك, – دەدى «استانا اقشامى» رەسپۋبليكالىق ساياسي-قوعامدىق گازەتىنىڭ باس رەداكتورى.
ەلوردالىق «ۆەچەرنيايا استانا» رەسپۋبليكالىق ساياسي-قوعامدىق باسىلىمىنىڭ باس رەداكتورى لاريسا ۋۆاليەۆا ەلدەگى تۇراقتىلىق پەن تىنىشتىقتى ساقتاۋدىڭ ماڭىزى تۇرعىسىنان ءسوز ساپتاپ, جولداۋدىڭ جۇگىن اشا ءتۇستى.
– ستراتەگيالىق قۇجاتتا قوعامدىق ومىردە تالقىلانىپ جۇرگەن وزەكتى ماسەلەلەر قامتىلدى. ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن تومەندەتۋ, جاسوسپىرىمدەرگە الەۋمەتتىك قامقورلىق پاكەتىن ارتتىرۋ تاپسىردى.
جولداۋدا ساياسي باعىتتاعى رەفورمالار نازاردان تىس قالعان جوق. سۋپەرپرەزيدەنتتىك باسقارۋدان مىقتى پارلامەنتتىك باسقارۋعا اۋىسىپ, پرەزيدەنت تەك ءبىر مەرزىمگە 7 جىلعا عانا سايلاناتىنىن, بيلىكتىڭ حالىقپەن اشىق ديالوگقا ءتۇسىپ, ۇنىنە قۇلاق اسۋى كەرەكتىگىن اتادى, ءارى مۇنىڭ ءبارى دەموكراتيالىق سيپاتتا بولاتىنىنان ۇمىتتەندىرەدى.
ساياسي باسەكە بولماي, سانادا سەرپىلىس ورىن المايتىنى انىق. كەلەسى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا وتەتىن پارلامەنت ءماجىلىسى مەن ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋىنا دەيىن ساياسي پارتيالار تىركەلىپ, جاڭا پارتيالار سايلاۋدا بەلسەندىلىك تانىتىپ, وكىلدى ورگاندا ازاماتتىق ۇستانىمى بەرىك, حالىقشىل ازاماتتاردىڭ قاتارى كوبەيىپ, ساياسي ومىردە ىرگەلى وزگەرىستەر بولاتىنىنا سەنەمىن.
بۇگىندە جىلت ەتكەن جاڭالىقتى شۇعىل بەرۋدە سايتتاردىڭ ءرولى ارتتى. سايت-پورتال قىزمەتكەرلەرى اقپاراتتىڭ جىلدام بەرىلۋىمەن قاتار, ونىڭ ءمان-مازمۇنىن تالداپ, ەڭ وزەكتى, ەڭ قۇندى تۇسىن وقىرمانعا جەتكىزۋى ءتيىس. Elorda.info اقپاراتتىق پورتالىنىڭ باس رەداكتورى دۋلات تۋلەپوۆتىڭ ويى وسى تۇرعىدا ماڭىزدى بولدى.
– جان-جاقتى ساراپتالعان قۇجات. جولداۋدا الەۋمەتتىك تە, ەكونوميكالىق تا, ساياسي دا تەپە-تەڭدىك قامتىلدى. ادىلەتتى قوعامدى دامىتۋدىڭ ناقتى قادامى ايتىلدى.
باستىسى, قۇجاتتا تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى قاتەلىكتەر جان-جاقتى ەسكەرىلىپ, ولقى تۇستاردى, كەم-كەتىكتى دۇرىستاۋدىڭ جولىن ايقىنداپ, دامۋدىڭ باعىت-باعدارىن ناقتىلاپ بەردى.
مەنىڭشە, پرەزيدەنتتىڭ وكىلەتتىلىك مەرزىمىن قىسقارتۋ, جاڭا ساياسي كوزقاراستار ءپرينتسيپىن قالىپتاستىرىپ, اتقارۋشى بيلىكتىڭ ىسكە ەپتىلىگىن شىڭداي تۇسەتىنىنە سەنىمىن.
مەملەكەت باسشىسى مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاعا شەكتەن تىس ارالاسۋىنان باس تارتىپ, باعانى قاداعالاۋ, بيزنەستى دامىتۋدا باسەكەلەستىكتى ارتتىرۋ تەتىكتەرىن جەتىلدىرۋدىڭ ماڭىزىنا توقتالدى, – دەدى سايت جەتەكشىسى.
باسقوسۋدى تۇيىندەگەن مەدياحولدينگ باسشىسى ولجاس سىدىقبەك ساياسي- ەكونوميكالىق, قوعامدىق-الەۋمەتتىك ماڭىزدى مىندەتتەردى قامتىعان جولداۋ قاراپايىم حالىق كوكەيىندەگى كوپ سۇراقتى ءدوپ باسىپ, جاڭارۋ جولىن ايقىن نۇسقاعانىن اتاپ, وي-تالقى الاڭىنا كەلگەن ازاماتتارعا العىسىن ءبىلدىردى.
نۇرلات بايگەنجە
