ادام اتا پايعامبار (س.ع.س.) دۇنيەگە كەلگەندە كوكتەن بۇرىن-سوڭدى بىردە-ءبىر جاراتىلىستىڭ قۇلاعى شالىپ كورمەگەن, اقىلى تانىپ بىلمەگەن مىڭ ەسە قۇدىرەتتى سازدار ىلەسە تۇسكەن دەسەدى. ساز, اۋەن, كۇي سول سەبەپتەن دە قۇدىرەتكە يە. ال سازدان كۇي شىعارىپ, ونى سان قۇبىلتقان قازاق اتامىز ودان بەتەر قۇدىرەتكە يە بولسا كەرەك. قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى, داۋلەسكەر كۇيشى جانعالي جۇزباەۆپەن اڭگىمەلەسكەندە, وسىناۋ ونەردىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭى جايلى وي-تولعانىستار ورتاعا ورنەكتەلىپ ءتۇستى.
شەرتپە كۇي سىنىپتارىن اشۋ قاجەت
– ءسىزدىڭ «فەيسبۋك» الەۋمەتتىك جەلىسىندەگى جەكە پاراعىڭىزدان شەرتپە كۇيدى زەرتتەۋشى, عالىم ءبىلال ىسقاقوۆ, دانيەل حامزين, مۇحامەتجان تىلەۋحانوۆ, فازىل تۇتقابەكوۆ, جارقىن شاكارىمدەرمەن تۇسكەن سۋرەتتەرىڭىزدى كوردىك, كۇيشىلەر ءوزارا جاقسى ارالاسىپ تۇرادى ەكەن. ارقانىڭ كۇيشىلىك مادەنيەتى قازىر قانداي جاعدايدا؟
– بىلتىر كۇي ءتاڭىرى – تاتتىمبەتتىڭ تۋعانىنا 200 جىل تولدى. ەل بولىپ تويلادىق دەپ ايتا المايمىز. دەگەنمەن, اتاپ وتۋگە ءتيىستى ءىس-شارالار, كونكۋرستار مەن كونتسەرتتەر استانا, قاراعاندى قالالارىندا ءوتتى. ودان كەيىن وسى دۇرمەكپەن اتاقتى كۇيشى-كومپوزيتور اققىز احمەتقىزى اتىنداعى كۇيشىلەر بايقاۋى ۇيىمداستىرىلدى. ارينە, ناۋقاندىق جۇمىستاردى جىپكە تىزگەنمەن, ارقا جەرىندەگى ءداستۇرلى كۇيشىلىك مەكتەپتى جاڭعىرتۋ ءۇشىن جاسالعان وسىناۋ ءبىر جۇمىستاردى جەتكىلىكتى دەپ ايتۋ قيىن. سارىارقادا ءداستۇردىڭ ىزىمەن تاتتىمبەت شەرتىسىن ساقتاپ جۇرگەن كوكىرەكتەرى كومبە, كوز كورگەن كىسىلەر بار, بىراق ولار قوڭىر كۇي دەگەن ۇلى كەرۋەننىڭ سوڭعى بوزتايلاقتارى ەكەنىن باجايلاۋعا تۋرا كەلەدى, ياعني, ەندى ولاردىڭ قولىنداعى كۇيدى الىپ قالاتىن جاس بۋىن بولماسا, ارتى وكىنىشكە تولارىن ىشتەي سەزىپ تۇراسىز, جالعاندا سول جامان. ەندىگى جەردە تاتتىمبەتتىڭ, سايدالى سارى توقانىڭ, اققىزدىڭ كاسىبي ماشىعىن, جالپى ءداستۇرلى شەرتپە كۇيدىڭ وردالى مەكتەبىن وقىتۋ سالاسىن شۇعىل تۇردە قولعا الماسا بولمايدى. ول ءۇشىن مادەنيەت وشاقتارىندا, مۋزىكا كوللەدجى, ونەر مەكتەپتەرىندە ارنايى شەرتپە كۇي سىنىپتارىن اشۋ كەرەك دەپ سانايمىن. ايتپەسە مىڭجىلدىق تاريحى بار شەرتپە كۇي جويىلىپ كەتە قويماعانمەن, وركەسترلىك جاداعاي دەڭگەيگە ءتۇسىپ, قور بولۋى مۇمكىن. وسى كۇنى كەشەگى ماعاۋيا حامزين, داۋلەتبەك سادۋاقاسوۆ, ورال يساتاەۆ سياقتى دۇلدۇلدەرمەن بىرگە تاتتىمبەت مەكتەبىن دامىتۋ ءۇشىن تەر توگىپ جۇرگەن اعا بۋىننان – فازىل تۇتقابەكوۆ, مۇحامەتجان تىلەۋحانوۆ, دانيەل حامزين, ءبىلال ىسقاقوۆ, قايروللا سادۋاقاسوۆ, قالكەن قاسىموۆ, ورتا بۋىننان – بولات تاكىشەۆ, سايان اقمولدا, مۇرات ابۋعازى, جاس بۋىننان – قايرات ايتباەۆ, ارمان قادىربەك, ءماديار سۇلەيمەنوۆ, ماناپ انىقبەكوۆ, اقجۋسان يمانعازى سياقتى كۇيشىلەرىمىزدىڭ ەسىمدەرىن ىلتيپاتپەن اتاپ وتە الامىز. ءبىر جاقسى باستامانىڭ جارياسى انىق, كەلەسى جىلى بەلگىلى اقىن قۋانىش ماقسۇتوۆ شەرتپە كۇيدىڭ رەسپۋبليكالىق فەستيۆالىن وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىر, وسى شارا اياسىندا عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا, شەبەرلىك ساباقتارى وتەتىنى دە بەلگىلى بولدى.
– اتاقتى سۇگىردىڭ, تولەگەن مومبەكوۆ, گەنەرال اسقاروۆتاردىڭ ءىزىن باسۋشى رەتىندە ۇلكەن ءبىلىم ورداسىندا ساباق بەرىپ كەلەسىز, الدىڭىزعا كەلىپ جاتقان جاستاردىڭ اراسىندا كۇي ونەرىنە الابوتەن ەرەكشە ماحابباتى بارلارى كوپ پە؟
– جاستار اراسىندا دارىندى كۇيشىلەر وتە كوپ. ال ەندى «جاستاردىڭ كۇيگە دەگەن ىنتاسى مەن تابيعاتى قۇشتارلىقتارىنان ەرەسەن ەدى» دەسەك, وسى كۇنى ەشكىم يلانا قويمايتىنى دا راس. سەبەبى, ءاربىر تالاپكەر دومبىراشىنىڭ اتا داستۇرگە دەگەن ىشكى رۋحاني سۇيىسپەنشىلىگى زور بولعانمەن, ول قوعامداعى كەزەڭدىك سۇرانىسقا ساي كەلە بەرمەيدى. سوندىقتان كوپتەگەن دارىندى جاس ونەرپازدار كۇي سىنى, دومبىرا سەرتىن كوتەرىپ جۇرە المايدى, قانشا ءداستۇرشىل بولسا دا, نارىق پەن تۇرمىسقا جەڭىلىپ, پۇشايمان كۇي كەشىپ قالا بەرەدى. وسى كۇنى شوۋ-بيزنەستە جۇرگەن ءارتۇرلى اسپاپشىلارىمىزدىڭ كوبى كەزىندە ۇلتتىق كۇيشىلىك مادەنيەتتى بويىنا سىڭىرگەن, كاسىبي ءبىلىم العان دارىن يەلەرى بولاتىن, بۇل كۇندە ولار «حالتۋراعا» امالسىز كونگەن قاۋىم وكىلدەرى ساناتىندا ءجۇر. انشىلەرىمىز دە سونداي حالدە. سولاي بولا تۇرا شەرتپە كۇيگە عۇمىرىن ارناۋعا بەلىن بەكەم بۋعان, ات كەكىلىنىڭ استىنا جاسىرىنعان توبەلدەي از عانا جاستارىمىز بار, ولار وسى كۇندەرى اتتارى قالىڭ بۇقاراعا بولماسا دا, مادەني ورتاعا تانىمال بوپ قالعان كۇيشىلەر ەكەنىن بىلەمىز. قازىرگى كۇيشىلىكتىڭ جالپى اۋجايى وسى.
كۇي – كىرمە ونەر ەمەس, ءتول ونەر
– كەڭەس زامانىندا ەلدەن ەرەك ماڭدايىڭىز جارقىراپ, بۇكىلوداقتىق «مەلوديا» فيرماسىنان كۇيتاباق شىعارعان ەكەنسىز, «Kitap.kz» سايتىندا ءسىزدىڭ شەرتكەن كۇيلەرىڭىز بەرىلگەن ەكەن. «El.kz» سايتىنان سۇگىردىڭ «كەرتولعاۋىن» تىڭدادىق. جالپى, بۇگىنگى كۇيدىڭ ناسيحاتىنا, كۇيدى تىڭداۋشىلارعا كوڭىلىڭىز تولا ما؟
– كەڭەس زامانىندا سۇگىردىڭ ۇلكەن گراممپلاستينكاسىن جازدىرعانىم راس. ول كەزدەگى تالاپ باسقا بولاتىن. سول گراممپلاستينكادان كەيىن ءوز ورىنداۋىمدا جەكە كۇيتاباق شىققان ەمەس, «قازاقتىڭ 1000 كۇيى», «ماڭگىلىك سارىن» سياقتى كۇي انتولوگيالارى مەن كەيبىر جيناقتارعا عانا كىرگەنمىن. فرانتسيادان شىققان ءبىر ديسكىگە ءۇش-ءتورت كۇيىم جازىلعان. بىراق اللاعا مىڭ تاۋبە, اندا-ساندا تەلەارنالاردان كورىنىپ تۇرام, وتاندىق سايتتار دا تارتقان كۇيلەرىمدى عالامتور ارقىلى ناسيحاتتاپ تۇرادى. جەكە كونتسەرتتەرىمدى جىل سايىن قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتى زالىندا وتكىزىپ تۇرامىن.
كۇي ناسيحاتىنا كوڭىلدىڭ تولۋى نەمەسە تولماۋى دەگەن سۇراعىڭىزعا كەلەيىك. ارينە, قاناعاتتانارلىق جاعداي جوق. كۇيدىڭ ناسيحاتى بۇقارالىق مادەنيەتتەن, جەڭىل مۋزىكا, شوۋ سياقتى جالپىحالىقتىق ونەر تۇرلەرىنەن بيىك بولۋى كەرەك. سەبەبى كۇي – كىرمە ونەر ەمەس, ءتول ونەر. كۇي مەن جەردىڭ قاسيەتى بىردەي, سوندىقتان قازاق ءاماندا كۇيدەن الاسا, دومبىرادان كىشىك حالىق بولىپ قالىپتاسقان, قانداي جاعداي بولسا دا, قانداي زامان بولسا دا, اتا ونەردىڭ الدىندا استامسۋعا ەشكىمنىڭ قۇقى جوق. وسى جاعدايدى ەسكە العاندا عانا قازاقتىڭ جانى «كەرتولعاۋعا» تەبىرەنەدى, «كوكەيكەستىگە» ەلجىرەيدى, «قوسباسارمەن» قاناتتانادى.
قازىرگى كەزدەگى كۇيدىڭ قادىرى كەتۋىنىڭ بىرنەشە سەبەپتەرى بار. قازاق مادەنيەتى تامىرىنان اجىراماسا دا, تولتۋمالىلىعىنان الشاقتادى. پوپپۋريشىل, اسىرەسە, ەستراداشىلدىق دومبىراشىلاردان قۇرالعان مازمۇنسىز كونتسەرتتەر تىيىلماي وتىر, كەرىسىنشە ولارعا دەگەن قوعامدىق سۇرانىس كۇن وتكەن سايىن ارتىپ كەلە جاتقان سەكىلدى. سوسىن رەسپۋبليكالىق, ايماقتىق كونكۋرستار وتكىزۋ جۇمىستارىنىڭ ناشارلىعى, كونكۋرس باعدارلامالارىنىڭ ماقساتسىزدىعى جانە مازمۇنسىزدىعى, بايقاۋلاردىڭ اۋەسقويلىق دەڭگەيدە ءوتۋى دە جاس ونەرپازدارىمىزدىڭ كۇيشىلىك مۇراتتارىنا بەلگىلى دەڭگەيدە زيانىن تيگىزىپ جۇرگەنىن بىلەمىز.
وقىتۋ سالاسىندا دا قيىنشىلىقتار كوپ. مەتوديكالىق وقۋلىقتار, كۇي جيناقتارى, ەلەكتروندىق وقۋ قۇرالدارى سياقتى ەڭبەك جازعان مۇعالىمدەر ءالى كۇنگە دەيىن دەمەۋشىگە ءزارۋ.
مۇنىڭ ءبارى الگى ايتىلعان ساۋالىڭىزعا قاتىسى بولماسا دا, قىستىرا كەتەيىن دەگەن ەم, سەبەبى تىڭداۋشى بابى كەلىسكەن كۇيشىگە عانا قول سوعادى. تىڭداۋشىنىڭ تالعامىنا ساي ونەر تابىلادى, كۇيشىنىڭ تالعامىنا ساي تىڭدارمان تابىلا بەرمەيدى. بۇل – بۇگىنگى احۋال.
– «كۇي ونەرىنىڭ تابيعاتى ەۋروپالىق وڭدەۋگە مۇقتاج ەمەس» دەگەنىڭىزدى بىلەمىز, بىراق قازىر حالىق, ءوسىپ كەلە جاتقان جاستار دا كۇيدى وزگە ەۋروپالىق وڭدەۋمەن, پوپپۋري رەتىندە تىڭداپ ءجۇر. بۇل ۋاقىتشا جاعداي ما؟
– قازىرگى كەزدە كۇيدى جالقى شەرتۋ ءداستۇرى مۇلدە توقتادى دەسەك تە بولادى. سەبەبى اسپاپتىق شىعارما رەتىندە كومپيۋتەرمەن وڭدەۋ, اسپاپتىق توپتاردىڭ سۇيەمەلىمەن ورىنداۋ سياقتى تاسىلدەر العا وزدى, تەلەارنالار مەن راديوتولقىندار جەكە كۇيشىلىك ونەردى ناسيحاتتاۋدى سيرەتتى. كۇي تابيعاتىنىڭ الدەقالاي سىرتقارى كوركەمدەلۋگە, وڭدەلۋگە مۇقتاج بولاتىنداي جاعدايى جوق, سەبەبى ول – كەمەل ونەر. جەتىلگەن شىعارمانى وڭدەۋدىڭ نە قاجەتى بار؟
ەسترادالىق ونەر سالاسى, ونىڭ ىشىندە ەتنوفولكلور, ەتنومودەرن باعىتى جەكە جانر رەتىندە ءومىر سۇرۋگە ەرىكتى. بۇل – الەمدىك تاجىريبەدە بار قۇبىلىس. بىراق بۇعان اسا ساقتىقپەن قاراۋ كەرەك, اسىرەسە, حالىق مۋزىكاسىنا ەكشەپ پايدالانعان ابزال. دومبىراعا ارنالعان ارنايى ەسترادالىق-اسپاپتىق شىعارمالار جازىلسىن, بىراق حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ كۇيلەرىن جۇتاڭداتۋدىڭ مۇلدە قاجەتى جوق دەپ ەسەپتەيمىن. بىزدە ەسترادا ونەرىن دە كاسىبي جولعا قويۋ كەرەك, ەگەر ەسترادالىق جانردى جاقسى مەڭگەرگەن ارنايى ءبىلىمى بار مامان بولسا, مۇنداي ارەكەتتەر تىيىلار ما ەدى, كىم بىلەدى؟! كەزىندە كومپوزيتور-وڭدەۋشى تاسقىن وقاپوۆ دومبىرا مەن ۆوكالدى-ەسترادالىق اسپاپتار توبىنىڭ سينتەزىن ءساتتى پايدالانعانى ەسىمىزدە. «حالىقتىڭ سۇرانىسى وزگەردى, دومبىرانى ەشكىم تىڭدامايدى» دەگەنگە سەنبەيمىن, كەرىسىنشە الەۋمەتتى ءتولتۋما مۋزىكانى مول تۇتىنۋىنان سەبەپسىز شەكتەمەۋىمىز كەرەك. بۇل جاعداي ۋاقىتشا عانا دەپ ءوزىمىزدى جۇباتۋعا بولادى, ەگەردە ۇلتتىق مادەني ءۇردىس قايتا جاڭعىراتىن زامان تۋسا, مۇنداي «حالتۋرالار» تاسادا قالاتىن زامان ورنايتىن شىعار.
ساباقتاستىقتان ءسال اداسىپ ءجۇرمىز
– بىزدە تاۋەلسىزدىك العالى بەرى پوەزياعا مىناداي جاڭالىق كەلدى, پروزادا سونى لەپ بار دەگەن سياقتى ايتىلادى, كۇيگە قاتىستى وسىلاي ايتىلا ما؟ الدە كۇي ونەرىنە دامۋدان گورى جالعاستىق پەن ساباقتاستىق ءتان بە؟
– كۇيدى پوەزيامەن, پروزامەن ونەر سالاسى رەتىندە قاراستىرعاندا عانا سالىستىرۋعا بولادى, وندا دا تابيعاتى مەن كوركەمدىگىن سالعاستىرا قاۋزاي المايمىز. ءتىلدىڭ ءجونى ءبىر بولەك, ءتىل ونەرى توقتاۋسىز دامۋ كەرەك, دامىماسا ولەدى, سوندىقتان قازاق ادەبيەتى كۇلتەگىن زامانىنان وسى ۋاقىتقا دەيىن ءوز جولىمەن دامۋ ۇستىندە. قاشاندا ءسوز ونەرىنىڭ جولى ۇلىق. ال قازىرگى ۋاقىتتا كۇي ونەرىنىڭ ادەبيەت ونەرىمەن شەندەسە الماي وتىرعانى راس. پوەزياداعى تازالىق, پروزاداعى سۋرەت كۇيدەن كەتكەلى كوپ بولدى. كۇي جاپپاي شوۋعا اينالدى, زاماناۋي سۇيەمەلسىز ورىندالمايتىن جاعدايعا جەتتى. مىسالى, تىنىشتىقبەك ابدىكاكىمۇلى, سەرىك اقسۇڭقارۇلى سياقتى اقىن اعالار باراباننىڭ سۇيەمەلىنسىز ساحنادا ولەڭ وقىمايتىن بولسا نە بولار ەدى؟ اقبەرەن ەلگەزەك, باۋىرجان قاراعىزۇلى, داۋلەتكەرەي كاپۇلى, قالقامان سارين ءوز ليريكالارىن رەپ ۇلگىسىندە وقيتىن بولسا نە وپا تابادى؟ قالام ۇستاعان قىزدارىمىز بليۋز ىرعاعى باياۋ ىڭىرسىپ تۇرمايتىن بولسا, ولەڭدەرىن جۇرت الدىنا وقۋدان باس تارتاتىن دەڭگەيگە جەتسە شە؟ (ارنايى كوركەم رەجيسسەرلىق روليكتىڭ ءجونى ءبىر باسقا). مىنە, سالىستىرمالى تۇردە پوەزيانىڭ كۇي ونەرىنە قاراعاندا بەكزاتتىعىنىڭ بۇزىلماعانىن وسىلاي سيپاتتاۋعا بولادى. كەرىسىنشە كۇيدىڭ وزگە ونەرلەردىڭ الدىندا سونشالىقتى ارتتا قالعانىن اڭعارا الامىز. دومبىراداعى دامۋ توقتاعان جوق, ەگەر «توقتادى» دەسەك, وندا ۇلت ءوز اسپابىن جاتىرقايتىن بولادى, بىراق جالعاستىق پەن ءداستۇر ساباقتاستىعىنان بەيمەزگىل اداسقاندايمىز.
– «كۇي نارىقتىڭ باعالاۋى بويىنشا تاۋار بولىپ تۇر», – دەپسىز, ءبىر جاعىنان كۇيلەردىڭ تويلاردا تارتىلعانىن ونشا قالاماساق تا, ونىڭ ناسيحاتى جۇرەتىن جەردىڭ ءبىرى سول جەر سياقتى, ەل كۇيدىڭ اتىن ءبىلىپ, ءبىر-بىرىنەن ايىراتىن دارەجەگە جەتەدى ەمەس پە؟
كۇي – تاۋار ەكەنى راس, نارىقتاعى ءار كۇيشىنىڭ باعاسى بار, بىرەۋ ءوتىمدى, بىرەۋ ءوتىمسىز دەگەندەي. قازىرگى كەزدە نارىقتىق كوزقاراس كۇيشىلىك ونەردى كاسىپ كوزىنە اينالدىردى. بۇرىنعى «كيەلىم» دەپ قاستەرلەيتىن ۇعىم دا كومەسكىلەنىپ بارا جاتىر. ارينە, ارنايى ءبىلىم العان سوڭ, ونى راستايتىن كۋالىگى بولعان سوڭ, دومبىراشى بەلگىلى ءبىر ماماندىقتىڭ يەسى بولاتىنى, سول ارقىلى كۇنكورىس نانىن تاباتىنى بەلگىلى, بىراق حالىق ساناسىنداعى كۇيشىنىڭ تۇلعاسى «مالتاباردان» بۇرىن ەل مۇڭىن جوقتايتىن ابىز دەپ باعالايتىن سالت الىستاپ كەتتى. بۇعان جالپى قوعامدى, مادەنيەت ساياساتىن كۇستانالاۋدىڭ ءوزى ارتىق, ونەر يەلەرىنىڭ وزدەرىنىڭ دە بەلگىلى دەڭگەيدە تابانسىزدىعى سەبەپ بولىپ وتىرعانىن ايتۋ – پارىزىم بولسىن.
ەرتەدەگى كۇيشىلەرىمىز دە «مالتابار» بولعان. بىراق ولاردىڭ ءجونى باسقا, ولار ەشكىمگە الاقان جايعان ەمەس, ونەرىن پۇلداعان ەمەس, نەسىبەسى اللادان ەدى. حالىقپەن جانى دا, مالى دا ءبىر بولعان سوڭ, بايىرعى كۇيشىنىڭ بەدەلى بيدەن تومەن بولا قويماعان. بايىرعى دەمەي-اق قويايىن, كەشەگى كەڭەس داۋىرىندە نۇرعيسا تىلەنديەۆ, تولەگەن مومبەكوۆ, ماعاۋيا حامزين, ءابدىمومىن جەلدىباەۆ, سەكەن تۇرىسبەكتەردىڭ قوعامداعى ورنى بولەك بولاتىن, ولاردى ەل ارداقتاپ, تورگە شىعاراتىن, بوساعادا تويعا قىزمەت ەتكەن بىرەۋى جوق.
قورىتا ايتقاندا, كۇيشىلىك ونەرىمىزدى ءوزىمىز قۇرمەت تۇتۋىمىز كەرەك. يۋنەسكو تىزىمىنە ەنگەن كۇي ونەرىن الەم «ادامزات ماڭدايىنا بىتكەن ماتەريالدىق ەمەس يگىلىك» دەپ بيىك باعالاپ وتىرعاندا, كۇي جارىقتىق ءوز توپىراعىندا تۇلەمەسە, نەسىنە قازاقپىز دەپ كەۋدە سوعامىز؟ يۋنەسكو تىزىمىنە دومبىرا كۇيلەرىنىڭ ەنگەنىنە ەكى جىلدان استى, وسى ءبىر ۇيىمنىڭ ءمورىن پايدالانىپ كۇيدى شەتەلدە دە ناسيحاتتايتىن جاعداي وڭ جامباسىمىزعا كەلىپ تۇر, سونى پايدالانىپ قالساق كانەكەي؟
– ءسىزدىڭ دومبىراڭىز اسا باعالى مۋزىكالىق اسپاپقا جاتا ما, كىم جاساعان, مىقتى دومبىرا جاساۋشىلار بار ما ءوزى؟
– مەنىڭ دومبىرامدى ايحات شەبەر جاساعان, ازات وزەنباەۆتىڭ دا دومبىراسى بار. اقشاسى تۇرعىسىنان اسا باعالى دەپ ايتۋ قيىن, ءبىر قارانىڭ قۇنىنا بارابار مۇلىك. جاقسى شەبەرلەر كوپ. قىمبات اعاشتان شابىلعان دومبىرالاردى الۋعا جاعدايىم جەتەدى, بىراق بۇرىننان ىلعي ارزان دومبىرامەن كۇي تارتقان سوڭ با, ايتەۋىر ساۋساعىم مىڭ دوللارلىق دومبىرانىڭ پەرنەسىن جاتىرقاپ تۇراتىنى بار. شەرتپە كۇي تارتۋ ءۇشىن ارقانىڭ يىقتى دومبىراسى كەرەك. مۇنداي دومبىرا جاساۋشىلارىمىز دا بار. بولاشاقتا مۇمكىندىككە قاراي ساتىپ الۋ نيەتىمدە بار. قازىرگى كونتسەرتتەرگە شىعىپ جۇرگەن اسپابىم – قىمبات, وتكەن عاسىردىڭ سەكسەنىنشى جىلدارى اتاقتى جاقسىلىق شەبەر جاساعان دومبىرا. ونى ۋاقىتشا شەرتىپ جۇرۋگە مىرزاتاي اعا جولداسبەكوۆتەن العام. مىرزاتاي اعانىڭ قولىندا ون شاقتى قۇندى دومبىرالاردان تۇراتىن مىقتى كوللەكتسيا بار. ءوزى دومبىرا شەرتەتىن بولعان سوڭ, جاقسى شەبەرلەرگە ارنايى تاپسىرىس بەرىپ جاساتقان ەكەن.
«مەن» دەگەن ازامات تا ارزانعا ءۇيىر
– كەيدە جەكە پاراعىڭىزعا بۇگىنگى ەستراداداعى سوزدەرى الەم-تاپىرىق اندەردى, ماعىناسىز تەكستتەردى جازىپ قويادى ەكەنسىز. بۇل سوڭعى كەزدە ەركىن جايلاعان تالعامسىزدىققا ەلدىڭ نازارىن اۋدارۋ ەكەنىن تۇسىنەمىز. شىنىندا دا, ءبىز وسى شوۋ-بيزنەستىڭ قارقىنىنا قارسى تۇرا المايمىز با؟ ۇلتتىق تازا ونەر سونىڭ تاساسىندا قالا بەرمەۋى ءۇشىن ناقتى ارەكەتتەر جاساۋعا بولا ما ءوزى؟
– ول راس. ءبىر كۇنى اعايىننىڭ تويىنا باردىم. جاقسى مەن جايساڭ جينالدى. سوسىن انشىلەر ءان ايتتى, ىعى-جىعى بي باستالدى. تويعا جينالعان قاۋىم الگى انشىلەرمەن سۋرەتكە تۇسۋگە ۇمتىلىپ, ءبىر-ءبىرىن تاپتاپ كەتەردەي ابىگەرگە ءتۇستى. وزدەرىن ۇلت رۋحىنىڭ ابىزى سانايتىن ءبىر-ەكى اعالارىمىز ەلگە جاريالاپ, الگىلەرگە اقشا لاقتىردى, ۇلىق باسى كىشىك بوپ ءبىر «حالتۋراشىلدىڭ» الدىندا ءبىر توپ قالامگەرلەرىمىز دە جىك-جاپار بولدى. مەن كوپ ويلاندىم, شىنىندا ءبىز ءسوز تانىمايتىن حالگە جەتكەنبىز بە؟ اللاعا شۇكىر, دارىندى اقىندارىمىز بار, نەگە سوزگە سونشا ءزارۋمىز؟ الگى مەن جاريالاپ جۇرگەن اندەردىڭ ماتىندەرى سول قالپىندا ءبىزدىڭ ۇلتتىق ارنالاردان بەرىلىپ ءجۇر, ەشكىم شەكتەمەيدى, «گاككۋ» ارناسى, قاپتاعان راديوتولقىندار وسىنداي سىنى جوق دۇنيەلەردى تالماي جارنامالاۋمەن ءجۇر. بۇرىنعىداي كوركەمدىك كەڭەستىڭ قولىندا قۇدىرەت قالمادى, وزبەكتەر بولسا مۇنداي انشىلەردىڭ ليتسەنزياسىن تارتىپ الىپ, وزدەرىن ەلدەن قۋىپ جاتىر. ەڭ اۋىرى – «مەنمىن» دەگەن ۇلتقا بەلگىلى ازاماتتاردىڭ ءوزى ارزانعا ۇيىرسەكتەۋى, قازاق ءانىنىڭ ازعىنداعان تراگەدياسىن سەزبەۋى.
مەنىڭ ويىم – جەكە ادامنىڭ ويى بولعاندىقتان, وبەكتىلىك كوزقاراس بولمايدى, سوندا دا حالىق ءانىنىڭ تازالىعى ءۇشىن الەۋمەتتىك جەلىدە ءۇن قوسايىن دەگەن ارەكەتىمنىڭ ءبىر كورىنىسى بولاتىن.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
سۇحباتتاسقان: مەڭدوللا شامۇراتوۆ
