كەۋدەسى التىن ساندىق قازىنالى قاريامەن ديدارلاسۋ ءبىر عانيبەت.
بۇرناعى كۇنى «استانا اقشامى» مەن «ۆەچەرنيايا استانا» گازەتتەرىنىڭ اق داستارحانىندا ۇلى وتان سوعىسىنىڭ مايدانگەرى, كورنەكتى جۋرناليست, «الەف» ەۆرەي مادەني-اعارتۋ, قوعامدىق-ساياسي قوعامىنىڭ توراعاسى مويسەي ميحايلوۆيچ گولدبەرگ قوناقتا بولىپ, ەمەن-جارقىن شىرايدا عيبراتتى اڭگىمە ءوربىتتى.
تالاي زوبالاڭدى كوزىمەن كورگەن بەكزات بولمىس يەسىنىڭ جاسى بۇگىندە توقساندى القىمداپ قالسا دا ساناسى سەرگەك, قايراتى ءالى قالپىندا. زامانىندا يگى جاقسىلاردىڭ الدىن كورگەن, ءتالىمىن العان, ءوزى دە سولارمەن تەرەزەسى تەڭ دارەجەدە سويلەسىپ, ءبىلىم توقايلاستىرعان ساناتكەر ءجۋرناليستىڭ ايتار اڭگىمەسى ەستىر قۇلاققا ءسىڭىمدى, دامدىلەۋ. ءار نارسەنىڭ باسىن ءبىر شالماي, جۇيەلەپ سويلەيتىن مايدانگەر ءوزى كوزىمەن كورىپ, بەل ورتاسىندا جۇرگەن سۇم سوعىستى ەمەس, ودان كەيىنگى بەيبىت ءومىر تۋرالى بايىپتى ءسوز قوزعادى. قارت قالامگەر جازۋ ونەرىنە بالالىق شاعىنان قۇشتار بولعان. كىتاپتى دا قۇنىعىپ وقىعان. سول شاقتارى ءوزى تۋىپ-وسكەن ولكەدە شىعاتىن جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان «پيونەرسكايا پراۆدا» سەكىلدى گازەتتەردە العاشقى دۇنيەسى جارىق كورگەن. بۇل قالامدى قادىر تۇتقان دارىندى بالاعا كادىمگىدەي قانات بىتىرگەن. جالپى, جازۋ ونەرىنە تالپىنعان ادامنىڭ جۇرەك قىلىندا ءبىر نازىك مۇڭ جاتادى. ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىزدىڭ اكەسى كولحوز توراعاسى بولىپ جۇرگەندە جالعان جالامەن ۇستالىپ, ءىز-ءتۇزسىز كەتەدى. وسى زىلدەي ۋايىم ونىڭ بويىنان ءالى كۇنگە دەيىن وشپەگەنىن, اكەگە دەگەن ساعىنىشىنىڭ باسىلماعانىن ءسوز اراسىندا سىعىمداپ ايتىپ قالدى. «راس ايتسام, اكەمنىڭ سۇيەگى قايدا قالعانىن بىلمەيمىن. كەيىنىرەك, كوپ جىلدار وتكەن سوڭ تۋعان اۋىلعا بارعاندا ونىڭ كوزىن كورگەن تۇستاستارىنان سۇرادىم. ەشكىم جارىتىپ ەشتەڭە ايتپادى. سوندا دا اكەمنىڭ بەينەسى ەسىمنەن ءبىر ءسات كەتكەن ەمەس» دەپ, ول تەرەڭ كۇرسىندى. اكەسى جالامەن ايدالىپ كەتكەننەن كەيىن اناسى مەن جالعىز قارىنداسى ۇشەۋى سوناۋ ۋكراينادان قازاق ەلىنە, ونىڭ ىشىندە كەرەكۋگە قونىس اۋدارادى. وسى ولكەدەن 1943 جىلى اسكەر قاتارىنا شاقىرىلادى.
– جىل سايىن 9 مامىردى اسىعا كۇتەمىن. ويتكەنى, ول مەن ءۇشىن قوس بىردەي قۋانىشتى قاتار الىپ كەلەدى. بىرىنشىدەن, بۇل بارلىق جۇرت قاستەر تۇتاتىن ۇلى جەڭىس مەرەكەسى بولسا, ەكىنشىدەن, سوعىستا العان جاراقاتىمنان ايىعىپ, پاۆلودارعا ورالىپ, وبلىستىق «بولشەۆيستسكي پۋت» گازەتىندە جۋرناليستىك ەڭبەك جولىم باستالدى, – دەپ ءسوز ساباقتادى قالامگەر.
ءيا, وسىلاي باستالعان ءبىر اياق جولدىڭ كەيىن داڭعىلعا اينالىپ,1955 جىلى كەڭەس وداعى كەزىندە بارلىق رەسمي اقپاراتتى ەلگە تاراتاتىن ورتالىق سانالعان تاسس-تىڭ اقمولا وبلىسى بويىنشا مەنشىكتى ءتىلشىسى بولدى. مۇنداي اۋقىمى ءىرى مەكەمەگە ول كەزدە كوپتىڭ ءبىرى ەمەس, سىننان سۇرىنبەي وتكەن ساڭلاقتاردىڭ عانا باعى جانىپ, قىزمەتكە الىناتىن. سول كەزدەرى ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك وبلىستارىندا «تىڭ يگەرۋ» ناۋقانى باستالدى. نەعۇرلىم, «تىڭدى» جەدەلدەتسەك, سوعۇرلىم «كوممۋنيزمگە» بۇرىن جەتەمىز دەگەن سوكپ ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى نيكيتا حرۋششيوۆ اقمولا ولكەسىنە ساپارلاپ كەلگەن كەزدە جاس جۋرناليست مويسەي ونىمەن جۇزدەسىپ, ساليقالى سۇحبات جۇرگىزگەن. ول جايىندا ارداگەردىڭ سول كەزدەسۋدى بەينەلەيتىن باس حاتشىمەن بىرگە تۇسكەن فوتوسۋرەتتەرى بار. سۋرەت دەمەكشى, اعا بۋىن ارىپتەسىمىزدىڭ ەل بىلەتىن, ءتىپتى, اتاعى الەمگە جايىلعان بىرقاتار ايتۋلى تۇلعالارمەن تۇسكەن سۋرەتتەرىنىڭ ءوزى ءبىر قاراعا تاتىرلىق ەكەن.
ۇلان-عايىر قازاق جەرىندە 70 جىلدان اسا ۋاقىت-تان بەرى تۇرىپ جاتقان اقساقال حالقىمىزدىڭ كورنەكتى تۇلعالارىمەن سىيلاس, سىرلاس بولعاندىعىن دا اسا ءبىر جىلىلىقپەن ايتىپ ءوتتى. اسىرەسە, حالىق قاھارمانى ازەربايجان مامبەتوۆ تۋرالى, ونىڭ عاجايىپ ونەرى جايلى تامسانا سويلەدى. كەزىندە وسى قازاق رەجيسسەرىنە ماسكەۋدىڭ زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ ءوزى جوعارى باعا بەرىپ, ونى تىك تۇرىپ سىيلايتىندىعىنا تاڭ قالعانىن جاسىرمادى.
مويسەي ءميحايلوۆيچتىڭ تاشكەنتتەن قونىس اۋدارعان قاراپايىم قازاق وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن رۋسلان تۇرىنتاەۆ دەگەن سكريپكاشى ورەننىڭ اسا دارىندى قابىلەتىن كورىپ, ونىڭ ماسكەۋ كونسەرۆاتورياسىندا ساپالى ءبىلىم الۋىنا ەل اعالارىنىڭ نازارىن اۋدارىپ, قول ۇشىن سوزعانى دا – كىسىلىگى مول جاننىڭ كورەگەن قاسيەتى دەپ ۇعىنعان ءجون. سول تالانتتى جىگىت بۇگىنگى تاڭدا بۇكىل الەم ونەرپازدارىنىڭ الدىندا جۇرگەن جۇيرىكتەردىڭ ءبىرى سانالادى.
«قازىنالى قارتىڭ بولسا, جازىپ قويعان حاتپەن تەڭ» دەپ ايتقان شال اقىن تۋعان وڭىردە بايتەرەكتەي بوي تارتقان قالامگەردەن تاعىلىمدى ءسوز كوپ ايتىلدى. ءبىز ونى ماقالاعا ىقشامداپ قانا الدىق. ءسوز اراسىندا قاريا جۋرناليستەردىڭ قويعان سۇراقتارىنا دا جاۋاپ بەردى. «استانا اقشامى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى اياعان ساندىباي ارداگەرگە ەستەلىك سىي ۇسىندى. وسى كيەلى جەردىڭ ءدامى تارتىپ, نانىن ادال جەگەن وزگە ۇلتتىڭ وكىلى بولسا دا قازاقتىڭ ارى مەن جانى ءۇشىن باسىن بايگەگە تىگىپ, ىزگىلىكتى ءىس جاساعان دميتري سنەگين, گەرولد بەلگەر سەكىلدى دۇنيەدەن وزعان تەكتى تۇلعالار بولدى. بۇگىنگى تاڭدا وسى ارداقتى ەسىمدەردىڭ قاتارىنا كوزى ءتىرى سوعىس ارداگەرى, قارت قالامگەر مويسەي ميحايلوۆيچ گولدبەرگتى دە قوسۋعا بولادى…
ازامات ەسەنجول
