جەر كەزەگىنە تۇرعانداردىڭ سانى 100 مىڭعا جۋىقتادى
تولەۋعازى نۇركەنوۆ, جەر قاتىناستارى باسقارماسىنىڭ باستىعى:
– تولەۋعازى قاماشۇلى, قازىرگى كۇنى استانا قالاسىندا جەر تەلىمىن الۋ كەزەگىندە قانشا ادام تۇر؟
– استانا ەلوردا بولعاندىقتان حالقىنىڭ سانى كۇرت كوبەيدى. بۇل جەر كەزەگىنە دە ايتارلىقتاي ءاسەر ەتتى. بۇگىندە جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن سالۋعا جەر تەلىمىن العىسى كەلەتىندەردىڭ سانى قالا ءمۇمكىندىگىنەن 6-7 ەسەگە ارتىپ كەتىپ وتىر. قازىرگى كۇنى كەزەكتە تۇرعانداردىڭ سانى 100 مىڭعا جۋىقتادى. سونىڭ 1767-ءسى – ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرى مەن وعان تەڭەستىرىلگەن ازاماتتار.
– جالپى سوڭعى رەت استانادا جەر تەلىمى قاشان بەرىلىپ ەدى؟
– جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ ماقساتىنداعى جەر تەلىمدەرى سوڭعى رەت 2007 جىلدىڭ مامىر ايىندا بەرىلگەن. بارلىعى دا زاڭعا سايكەس, ۇلى وتان سوعىسى ارداگەرلەرى مەن وعان تەڭەستىرىلگەن ازاماتتارعا كەزەك بويىنشا ۇلەستىرىلدى. بولىنگەن جەر تەلىمىنىڭ سانى – 1 120. سودان بەرى ەشكىمگە جەر تەلىمدەرى بەرىلگەن ەمەس.
– ەلوردادا جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن تۇرعىزۋعا جەر تەلىمدەرىن الۋ باسپانادان كەيىنگى وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. جەر تەلىمدەرىن بەرۋدىڭ توقتاتىلۋىن نەمەن تۇسىندىرەر ەدىڭىز؟
– راسىمەن دە بۇگىنگى كۇنى استانادا جەر تەلىمدەرىن الۋ دا, بەرۋ دە وزەكتى بولىپ تۇر. جەر تەلىمىن بەرۋدىڭ دە قۇزىرەتتى ورگاندار بەكىتكەن وزىندىك ءتارتىبى, زاڭدىق نورمالارى بار. تەلىمدەردى ءبولۋ ءتارتىبى تەك قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2006 جىلعى 1 تامىزداعى №726 قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن ەرەجەگە سايكەس جۇرگىزىلەدى. ەرەجە بويىنشا, ازاماتتارعا بەرىلەتىن جەر تەلىمدەرى ءتيىستى جانە قاجەتتى ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدارمەن قامتاماسىز ەتىلگەن, بەرۋگە لايىق الاڭدار بولعان جاعدايدا عانا ءبولىنەدى. ادامنىڭ قولايلى ءومىر ءسۇرۋىنە لايىقتالماعان, ياعني جولى, سۋى جوق, جارىعى تارتىلماعان وڭىردەن جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن تۇرعىزۋعا جەر ءبولۋ – زاڭ شەڭبەرىنە سىيمايدى. استانادا بوس جەر تەلىمى جوق دەيتىنىمىز دە سوندىقتان. كەيدە حالىق ۇزاق ۋاقىت بوس تۇرعان جەردى كورسە, ول يەسىز دەگەن وي تۇيەدى. شىنتۋايتىندا, ولاي ەمەس.
– الايدا جەردى پايدالانامىن نەمەسە جەكە ءۇي تۇرعىزامىن دەپ تەلىم الىپ, ونى ۇزاق ۋاقىت بويى يگەرمەي كەلە جاتقان ازاماتتار دا بار عوي…
– ءيا, جەكەنىڭ يەلىگىنە بەرىلسە دە ۇزاق ۋاقىت بويى پايدالانىلماي جاتقان جەر تەلىمدەرى بار. وسىعان بايلانىستى بىلتىر پرەزيدەنت بىرقاتار مەملەكەتتىك ورگاندارعا جەرلەردى تۇگەندەۋ جونىندە ارنايى تاپسىرما جۇكتەدى. وزگەلەر سەكىلدى, استانا اۋماعىندا دا تۇرعىن ءۇي مەن اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى پايدالانىپ جاتقان جەرلەردى تەكسەرىپ, تۇگەندەۋ جۇرگىزىلدى. زاڭدى قونىشىنان باسقاندارعا جەر ۋچاسكەلەرىن ءماجبۇرلى تۇردە الۋ ءۇشىن تالاپ ارىزدارى جولداندى. وسى ماسەلەمەن اينالىساتىن استانا قالاسى بويىنشا اۋماقتىق جەر ينسپەكتسياسى وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا, باقىلاۋ ءجۇرگىزۋدىڭ 1500 جەر اۋماعىندا 700 زاڭ بۇزۋشىلىق دەرەگىن انىقتاعان.
جالپى جەر زاڭنامالارى بويىنشا جەردى العان ازاماتتار ەكى جىل ىشىندە جەر تەلىمىن ماقساتىنا ساي پايدالانباسا, ونى مەملەكەت ماجبۇرلەپ الىپ قويۋعا قۇقىسى بار. مۇنداي جاعدايدا مەملەكەت جەر يەسىنە ەشقانداي دا وتەماقى تولەمەيدى.
– جەر تەلىمدەرى بۇدان بىلاي جەكەمەنشىككە وتپەيدى, تەك ازاماتتارعا جالعا بەرىلەدى دەگەن ءسوز قانشالىقتى راس؟
– قازىرگى كەزدەگى قولدانىستاعى زاڭناما تالاپتارى بويىنشا, جەكە تۇرعىن ءۇي سالۋ ءۇشىن جەر ۋچاسكەلەرى ازاماتتارعا قۇرىلىستى جۇرگىزىپ, ءۇيدى بەلگىلەنگەن تارتىپپەن سالىپ بىتىرگەنگە دەيىن جالعا بەرىلەدى. ال سول جەرگە مەنشىك قۇقىعىن بەرۋ تەك سالىنعان ءۇي تولىققاندى پايدالانۋعا بەرىلگەننەن كەيىن عانا ءجۇزەگە اسىرىلادى.
– استانادا جەردى زاڭسىز باسىپ الىپ, ءۇي سالىپ العاندار دا بار. ولاردىڭ جاعدايى نە بولماق؟
– جەردى زاڭسىز باسىپ الىپ, وندا ءوز ەرىكتەرىمەن ءۇي سالىپ العاندار نەگىزىنەن سارىارقا اۋدانىنا قاراستى «ءوندىرىس» جانە «كيرپيچنىي» تۇرعىن الاپتارىندا تۇرادى. بۇل جەرلەرگە سوت شەشىمى شىعىپ كەتكەن. ياعني جەر زاڭداستىرىلمايدى. سوت شەشىمىن وزگەرتۋگە ءبىزدىڭ دە قۇقىمىز جوق. ولارعا ءۇيلەرىنىڭ زاڭداستىرىلمايتىنى, سول القاپتاردىڭ ماسەلەسى قالامىزدىڭ باس جوسپارىنا سايكەس جەردى يگەرۋ بارىسىندا جانە زاڭ تالاپتارى شەڭبەرىندە عانا ءبىرجاقتى شەشىلەتىنى اشىق ءارى ايقىن ءتۇسىندىرىلگەن.
– باس جوسپار دەمەكشى, بولاشاقتا استانا قالاسىنىڭ اۋماعى كەڭەيتىلۋى مۇمكىن بە؟
– ەلوردانىڭ 2011 جىلعى جەر بالانسىنىڭ ەسەبى بويىنشا استانا قالاسىنىڭ اۋماعى 72,2 مىڭ گا-نى قۇرايدى. سونىڭ ىشىندە 20,1 مىڭ گەكتارى – اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىندا, 26,6 مىڭ گەكتارى – ەلدى مەكەندەر ورنالاسقان جەرلەر, 2,6 مىڭ گەكتارى – ونەركاسىپ, ءوندىرىس, كولىك جانە قورعانىس ماقساتىنداعى, 16,0 مىڭ گەكتارى – ورمان قورىنىڭ, ال 4,4 مىڭ گەكتارى سۋ قورىنىڭ جەرلەرى بولىپ تابىلادى. سونىمەن قاتار قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2012 جىلعى 16 قاڭتارداعى №71 قاۋلىسىمەن استانا قالاسىنىڭ قالا ماڭى ايماعىنىڭ جانە قالا قۇرىلىسىن ايرىقشا رەتتەۋ ايماعىنىڭ شەكارالارى بەلگىلەندى. قازىرگى ۋاقىتتا قالا ماڭىنىڭ ايماعى 1 ملن 172 مىڭ گەكتاردى قۇرايدى.
جاقىندا اقمولا وبلىسى مەن استانا قالاسى ءوزارا جەر تەلىمدەرىن اۋىستىرعانى وزدەرىڭىزگە ءمالىم. ءوزارا ايىرباستالعان جەر ۋچاسكەلەرىنىڭ جالپى اۋماعى – 17,1 گەكتاردى قۇرايدى جانە بۇل جەر ۋچاسكەلەرى استاناعا ىرگەلەس جاتقان اتالعان وبلىسقا قاراستى تسەلينوگراد اۋدانىنداعى «96-رازەزد» اتتى ەلدى مەكەننىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان.
– كەزەكتە تۇرعاندارعا بيىل دا جەر تەلىمدەرى بەرىلمەۋى مۇمكىن بە؟
–قاجەتتى ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىممەن, كوممۋنيكاتسيالارمەن جابدىقتالعان, ءبولىپ بەرۋگە دايىن اۋماقتار بولماۋ سەبەپتى جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن سالۋعا جەر تەلىمى بەرىلمەيدى.
–تۇسىنىكتى. اڭگىمەڭىزگە راحمەت.
قىمبات توقتامۇرات
تۇرعىن ءۇي سالۋ ءۇشىن جەر تەلىمىن الۋ ءۇشىن كەزەكتە تۇرعانداردىڭ تىزىمىندە قايتىس بولعان, ت.ب. ازاماتتاردى تىزىمنەن قالاي الىپ تاستايدى جانە قالايشا جاڭارتىلىپ وتىرۋى ءتيىس