استانادا اتا-انا قامقورلىعىنسىز جانە جەتىم قالعان 987 بالا ەسەپتە تۇر. ونىڭ 566-سى – قامقورلىق پەن قورعانشىلىققا الىنعان بولسا, 72-ءسى – پاتروناتتىق تاربيەدە. ال, جەتىمدەردىڭ وتباسىلارعا بەرىلۋ ۇردىسىنە توقتالساق, ەلوردادا بۇل كورسەتكىش جىل سايىن ءوسىپ كەلەدى. ماسەلەن, سوڭعى ءۇش جىلدا بالالار ۇيىندەگى تاربيەلەنۋشىلەر سانى 73-كە ازايدى. اسىرەسە, ءبىزدى ءبىر ەمەس, 11 بالانى اسىراپ العان استانالىق انا جايلى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ بەرگەن دەرەگى ەرەكشە قىزىقتىردى.
كوپبالالىعا قۇرمەت بولەك
جانار بايجۋلدينوۆانىڭ ءومىر جولى «جەتىم كورسەڭ, جەبەي ءجۇر» دەگەن اتالى سوزبەن بىتە قايناسقان. بيىل ونى ەلباسى ءداستۇرلى «كوكتەم شۋاعى» كەزدەسۋىنە شاقىرتىپ, ءتول مەيرامىمەن قۇتتىقتاعان ەدى. قايىرىمدى جان بۇگىندە 13 بالانى باعىپ-قاعىپ وتىر. ونىڭ ەكەۋى تۋعان پەرزەنتى بولسا, 11-ءىن قامقورلىعىنا العان.
جانارعا حابارلاسقانىمىزدا, ءۇبىرلى-ءشۇبىرلى شاڭىراقتا ەرەكشە قۋانىش ەكەنىن بىلدىك. ۇلكەن ۇلى سەرگەي 16 جاسقا تولىپتى. مەرەكەلىك داستارقانعا ءبىزدى دە شاقىردى…
كىشكەنتايلارمەن اڭگىمەلەسىپ, بال ءتىلىن قىزىقتاپ تۇرعانىمىزدا, ۇيگە ەكى كىسى كىرىپ كەلدى. قوناقتاردى بىردەن تانىدىق. استانا قالاسى اكىمدىگىنە قاراستى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى قاسىمحان سەنعازىەۆ پەن اتالعان باسقارمانىڭ قامقورلىق, قورعانشىلىق جانە بالالاردى قولداۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى قارلىعاش ساركەنوۆا ەكەن.
– جاناردى 3-4 جىلدان بەرى جاقسى تانيمىز. استانالىق جەتىمدەر ۇيىندەگى بالالاردىڭ ءبىرتالايىن باۋىرىنا باستى. مۇنىمەن قويماي, ىزگى ىسكە نيەتتى ادامداردىڭ باسىن قوسىپ, تاجىريبەسىمەن تەگىن ءبولىسىپ ءجۇر. وسىلايشا, ترەنينگتە ايتىلعان كەڭەستەرىنىڭ ارقاسىندا قانشاما وتباسىنىڭ بالا اسىراۋىنا سەبەپكەر دە بولدى, – دەپ وسىنداي جىلى لەبىزىن بىلدىرگەن ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى قاسىمحان سەنعازىەۆ سەرگەيدى تۋعان كۇنىمەن قۇتتىقتاۋعا ارنايى كەلىپتى. توعىزىنشى سىنىپقا كوشكەن وقۋشىعا ەرتەڭگى كۇنى دۇرىس ماماندىق تاڭداۋىن تىلەپ, ۇيالى تەلەفوندى سىيعا تارتتى.
جەتىمدىك ۇلت تاڭدامايدى
مەملەكەتتىك كومپانيانىڭ جەتەكشى توپ-مەنەدجەرى, زاڭگەر, تابىستى بيزنەسۆۋمەننىڭ ءومىرى تاماشا ورىلەدى. كۇيەۋگە شىعادى. ۇل-قىزى بولادى. الايدا, كىشكەنتاي دانيال جۇرتتىڭ بالالارى سەكىلدى ويناپ-كۇلۋدەن قالىپ, قايتا-قايتا تالىپ قالاتىندى شىعارادى. جانار ۇلىن ەمدەتەمىن دەپ اۋرۋحانالاردىڭ ەسىگىن توزدىرادى. دارىگەرلەر بالاعا ەپيلەپسيا دياگنوزىن قويادى. مۇنداي قيىن ساتتە كۇيەۋى دە جانىنان تابىلماي, جانار ەكى بالاسىن قۇشاقتاپ جالعىز قالادى.
جاس اناعا سول كەزدە ءبىر وي مازا بەرمەيدى. انا جۇرەگىندە «ومىرىمدە قاتەلىكتەر جىبەرىپ, كەسىرىن بالام كورىپ جاتقان شىعار. كۇنالارىم بار بولسا, قالاي جۋىپ-شايامىن؟ جەتىمدەر ۇيىنەن بالا اسىراپ الىپ, ساۋاپتى ءىس جاساسام, قۇداي ۇلىمنىڭ دەرتىنە شيپا بەرىپ قالۋى مۇمكىن» دەگەن ءۇمىت پايدا بولادى.
جەتىمدەر ۇيىنە بەت العان العاشقى كۇننەن-اق, جاناردىڭ بەرىك ۇستانىمى قالىپتاسادى. بالانى تاۋار سەكىلدى تاڭدامايدى: سابيلەردى تۇرىنە, جاسىنا, جىنىسىنا قاراي بولمەيدى. «جەتىمدىك – ورتاق قاسىرەت» دەپ ەسەپتەيتىن جاناردىڭ قازىرگى شاڭىراعى – كوپۇلتتى. ەڭ العاش بۇل وتباسىعا ءتورت ايلىق ەليزاۆەتا بۇيىرادى.
العاشىندا بوتەن قىزدى جاتىرقاپ, جانىنا جاقىن تارتا الماعان. تاماقتاندىرادى, جۋىندىرادى, كيىندىرەدى. بىراق انالىق سەزىممەن ەمەس, مىندەت رەتىندە قابىلداعانىن جاسىرمايدى. «بوتەن بالاعا دەگەن انالىق ماحابباتىمدى وياتشى» دەپ توقتاۋسىز تىلەگەن. اقىرىنداپ ليزا جاناردىڭ كوزى مەن كوڭىلىنە جىلى كورىنە باستايدى. بۇگىندە سول ءبۇلدىرشىننىڭ اتى – داريا. جانار ونى ءوز قىزىنداي جاقسى كورىپ كەتكەنى سونشا, «ءومىرىمدى بۇل بالاپانسىز ەلەستەتە المايمىن» دەيدى اعىنان جارىلىپ.
- دەرەك پەن دايەك:
قورعانشىلىققا الىنعان بالالار وقۋلىقپەن, ىستىق تاماقپەن جانە جازعى دەمالىسپەن تولىقتاي قامتاماسىز ەتىلەدى. سونداي-اق, ولاردى اسىراپ باعۋ ءۇشىن مەكتەپ جاسىنا دەيىنگىلەر ءۇشىن 9 اەك, مەكتەپ جاسىنداعىلار ءۇشىن 10 اەك كولەمىندە اي سايىن جاردەماقى, ال, بالا اسىراپ العان قازاقستاندىق وتباسىلارعا 75 اەك كولەمىندە ءبىر رەتتىك قارجى تولەنەدى.
اعايىندىلاردى اجىراتپاۋ كەرەك
ايتپاقشى, داريانى اسىراعاننان كەيىن دانيال سىرقاتىنان ايىعادى. دارىگەرلەر ەپيلەپسيانىڭ بىردە-ءبىر بەلگىسىن تابا الماعاندا, انانىڭ توبەسى كوككە جەتىپ, جاقسىلىققا ودان ءارى ۇمتىلادى.
«بالالار ۇيىندە نارەستەلەر ەمەس, جاڭا تۋعان سابيلەردى اسىراپ الۋعا قۇشتار ازاماتتار كوپ. مەنىڭشە, نارەستەلەردى بالا كوتەرە المايتىندارعا قالدىرۋ كەرەك. ال, بيولوگيالىق بالاسى بارلار ءۇلكەندەۋىن اسىراسا دەيمىن» دەيدى ول.
وسىلايشا جانۇياعا تانيا قوسىلدى. مىنەزى قىرسىق بولعان تانيانىڭ وتباسىعا بەيىمدەلۋى وڭايعا سوقپاپتى. پسيحولوگتىڭ كەڭەسىنە قۇلاق اسىپ, ۇلكەندەۋ قىزدىڭ تەز بەيىمدەلۋى ءۇشىن ۇيدەگىلەر ءبارىن بىرىگىپ جاسايدى: تۇشپارا تۇيەدى, وليۆە دايىندايدى, ءۇي جينايدى… «قازىر ول مەنى «ماما» دەيدى. سودان ارتىق ءسوز جوق مەن ءۇشىن» دەپ كۇلىمسىرەيدى جانار بايجۋلدينوۆا.
«بالالار ۇيىندە اعايىندىلار بارشىلىق. ال, كوپتەگەن وتباسى جالعىز بالانى ىزدەيدى. مەن الماسام, ولاردى كىم تاربيەلەيدى؟» دەگەن جاناشىر كەيىپكەرىمىز بىلتىر 9 بالانى قامقورلىعىنا الادى. ادەلينا – تانيانىڭ قۇربىسى. سۆەتا, ءماريام, ميشا, سەرگەي – ءبىر ءۇيدىڭ بالالارى, زاحار مەن سۆەتا, ازات پەن ميراس تا – اعايىندىلار.
«اۋقاتتى ادامدار ءبىر ءسات ويلانسىن: ماشينا, باعالى توندار, بريلليانتتار شىنايى باقىت سىيلاي ما؟ اقشاڭىز ارتىلىپ جاتسا, مۇقتاج ادامدارمەن ءبولىسىپ كورىڭىزشى. جاقسىلىقتىڭ قاسىندا قىمبات دۇنيە-مۇلىكتىڭ قۇنى كوك تيىن ەكەنىن ۇعار ەدىڭىز» دەيدى دانا ايەل.
ءمادينا جاقىپ
