Бас қала төріндегі Конгресс-холлда Астана қаласы әкімдігінің қолдауымен Тәуелсіздіктің 25 жылдығы мен елорда күніне арналған «Бағаналы ордам –
басты ордам» атты республикалық айтыс өтті.
Астана күні мен азаттық тойына арналған айтысқа шашасына шаң тимес жүйріктігімен танылған он төрт ақын қатысты. Ауыздығымен алысқан арғымақтар секілді ақындардың әп дегеннен шабыттары ашылып, кең көсіліп сала берді.
Сахнаға алғашқы жұп болып «Алтын домбыраның» тұңғыш иегері, Сыр бойынан келген ақын Мұхтар Ниязов пен атыраулық Сырлыбек Сәрсенбаев шықты. Әрине, «алдымен сөз бастау қиын» демекші, айтыстың шымылдығын түрген екі ақынға алғашқы жұп оңай тиген жоқ. Оны Мұхтар Ниязов әдемі өріп жеткізді. Сырлыбек – айтысқа кейін қосылған жас ақындардың бірі. Сондықтан ба, оның тәжірибесіздігі байқалып тұрды. Сонда да бүгінде көпшілікті алаңдатып отырған елдік мәселелерді түйдек-түйдегімен айтып, жұртшылықты желпіндіріп отырды. Одан Мұхтар да қалыспады. Ұтқыр шумақтары мен өткір ойларының өрнегімен қарсыласынан оқ бойы озық тұрды.
Екінші жұп болып сахнаға Арқалықтан келген арқалы ақын Айбек Қалиев пен Жетісудың жүйрігі Болатбек Оразбек көтерілді. Талай жылдан бері атамұра өнеріміздің бағын жандырып, халықтың ардақтысына айналған Айбек жыр тізгінін қолына алып, дарынды інісінің өнерін дәріптеп, көтермеледі. Болатбектің төрт аяғын тең басқан шумақтарынан оның айтыста ысылып қалғандығы көрінді. Ағасының қолпашына масаттанбай, онымен тең дәрежеде өнер көрсетті. Әсіресе, Айбек бүгінде қоғамда үлкен мәселеге айналып отырған жер-анамыздың жағдайы туралы баяғы шешен бабаларымыз секілді тебіреніп көсілді. Жалын атқан отты жырларымен кесек-кесек турады. Оған көпшілік те дән риза болып, дүр көтеріліп кетті. Болатбек те қарсыласының ығында қалмай, ол да өзінше үн қосып, өткір мәселелерді төтесінен қойып, қынаптан суырылған қылыштай жарқылдап отырды. Айтыстың көркін қыздырған екі ақынға қазылар алқасы жоғары баға берді.
Үшінші жұпқа маңғыстаулық Жанар Айлашева мен Алматыдан келген Хазірет Бердіхан шықты. Осы екі ақынға алдыңғы жұптан кейін сөз қағыстыру оңай тиген жоқ. Айбек пен Болатбектің айтысында желпініп қалған ағайынның дуылы әлі басылмаған еді. Хазіреттің жас болса да, талантты ақын екендігі бірден байқалды. Қазақы қара сөздің құнарында қанып өскендігі жұп-жұмыр шумақтарынан көрінді. Әдемі қыз бен жігіттің айтысын жандыра ма деп ойлап едік, оған қарсыласы, айтысқа енді шығып тұрған Жанардың қарымы жетпей жатты. Солай болса да, Хазірет «жеңгесін» әдемі әзілдерімен жетелеп отырды.
Одан кейін айтыстың бүгінгі «Сарасы» атанған Сара Тоқтамысова мен қарағандылық Өміржан Көпбосынұлының жыр додасы айтыстың көрігін қыздырды. Екеуі де жып-жылы шумақтарымен халықтың көңілін тәтті сезімге бөледі.
Ал, елордалық Мейірбек Сұлтанхан мен қарағандылық Дидар Қамиев елдің есінен кетпейтіндей шырайлы айтыс жасады. Азаттықты да арқалы жырға қосты. Елорданы да ерекше шабытпен өлеңге бөледі. Ұлттық мәселелердің де өзегін таба білді. Астананың айналасындағы ауылдардың да жағдайын сөз етті. Дамир алаштың ардақты тұлғасы Әлихан Бөкейханов туралы толғанып айтты. Жыр бәйгесін әдемі әзілмен әрледі. Қысқасы, екі ақын да бір-бірімен үзеңгі қағыстырып жүрген жүйріктер екендігін танытты. Мейірханның Табыл Досымовтың «Қазақ едім дегенше» әнінің мақамына салып жеткізген жырлары жұртшылықтың жүрегінен жол тапты.
Сахнаға соңғы жұп болып шыққан Ақжайықтан келген ару Жансая Мусина мен елордалық Еркебұлан Қайназаров тамаша қыз бен жігіттің айтысының үлгісін көрсетті. Әдемі әзілдің де жалауы желбіреді. Еркебұланның шымшып айтқан сөздеріне Жансая қолма-қол жауап беріп, көрерменді күлкіге көмді. Әсіресе, Жансая қиналмай, еркін айтысады екен. Айтыскер ақын Шорабек Айдаровтың мақамы да өзіне бек жарасады. Еркебұланды «Екош» деп еркелетіп алып, тасқын судан қалған тастай «таудан домалатып» жібереді. Бір сөзбен айтқанда, екеуі де жарасымды жұп болды.
Жалпы, айтыс жоғарғы деңгейде өтті деуге болады. Ақындар да буырқанып келген екен, өз ойларын ірікпей, ақ жаңбырша төкті. Бір байқағанымыз, бүгінде айтыс публицистикаға айналып бара жатқандай көрінді. Мерзімді басылымда жазылып, айтылып жүрген мәселелердің барлығы да ақындар жырына арқау болды.
Сонымен, сахнаға қазылар алқасының төрағасы Аманжол Әлтаев бастаған азаматтар шығып, Тәуелсіздіктің 25 жылдығы мен Астана күніне арналған «Бағаналы ордам – басты ордам» атты республикалық айтыстың қорытындысын жариялады. Жыр бәйгесінде үшінші орынға төрт ақын лайық деп танылды. Олар: Мұхтар Ниязов, Болатбек Оразбек, Жансая Мусина
және Сара Тоқтамысова. Осы төрт ақынға да 400 мың теңгеден жүлде берілді. Екінші орынды Мейірбек Сұлтанхан мен Айбек Қалиев иеленді. Қос ақынға 500 мың теңгеден табысталды. Бірінші орынды Өміржан Көпбосынұлы жеңіп алды. Ол 1 млн теңгені қанжығасына байлады.
Бас жүлде елордалық ақын Еркебұлан Қайназарға бұйырды. Оған 2 млн теңге жүлде табыс етілді. Айтысқа қатысқан басқа ақындарға да 200 мың теңгеден ынталандыру сыйлығы берілді.
Азамат ЕСЕНЖОЛ
