Құқықтық мәдениет – әрбір қоғам мүшесінің өмір сүру сапасы мен мемлекет дамуының маңызды кепілі. Құқықтық мәдениеттің жоғары деңгейі – азаматтардың заңды терең түсінуі, өз құқықтары мен міндеттерін ұстануы және оларды қорғау жолындағы белсенділігі арқылы көрініс табады. Осы тұрғыдан алғанда, атқарушылық іс жүргізу заң орнындағы әділеттілікті қамтамасыз ететін және құқықтық тәртіпті сақтаудың негізгі механизмдерінің бірі болып саналады.
Атқарушылық іс жүргізудің мәні
Атқарушылық іс жүргізу – сот шешімдері, төрелік даулар, әкімшілік айыппұлдар және басқа да міндетті атқару құжаттарының нақты орындалуын қамтамасыз ететін құқықтық процесс. Бұл механизмнің тиімділігі сот жүйесінің және құқық қорғау органдарының жұмыс сапасына тікелей байланысты. Егер сот шешімдері орындалмаса, азаматтардың құқықтары бұзылады, ал қоғамда құқықтық сенімнің әлсіреуіне әкеп соғады.
Атқарушылық іс жүргізу келесі аспектілерде маңызды рөл атқарады:
• Заңның орындалуын қамтамасыз ету. Әрбір сот шешімі мен әкімшілік шешім азаматтардың құқықтарын қорғаудың кепілі ретінде қарастырылады. Атқару жүйесі бұл шешімдердің мүлтіксіз жүзеге асуын бақылап, құқықтық тәртіпті сақтайды.
• Құқықтық жауапкершілікті арттыру. Борышкерлер мен орындаушылар арасындағы қарым-қатынасты реттеу арқылы, атқарушылық іс жүргізу азаматтар мен ұйымдардың заң алдындағы жауапкершілігін нығайтады.
• Әділеттілік пен ашықтықты қамтамасыз ету. Сот орындаушыларының қызметінің ашықтығы мен әділеттілігі қоғамда заңның үстемдігі мен құқықтық мәдениеттің қалыптасуына ықпал етеді.
Құқықтық мәдениетті қалыптастыру жолдары
Құқықтық мәдениетті нығайтуда тек сот жүйесінің жұмысы ғана емес, сонымен қатар қоғамның өзектілігі мен азаматтардың құқықтық сауаттылығын арттыру да үлкен маңызға ие. Мұнда бірнеше негізгі шараларды атап өтуге болады:
1. Білім беру және ақпараттық науқандар.
Мектептер мен жоғары оқу орындарында құқықтық білімді дамыту, заңнаманы меңгеруге арналған курстар мен семинарлар өткізу азаматтардың құқықтық мәдениетін арттырудың негізгі қадамдарының бірі болып табылады.
2. Сот орындаушыларының қызметін жетілдіру.
Электрондық атқару жүйелерін енгізу, атқарушылық іс жүргізудің әрбір кезеңін ашық әрі есепті ету арқылы сот шешімдерінің мүлтіксіз орындалуын бақылау қажет. Бұл шаралар құқықтық тәртіпті сақтауға және заң бұзушылықтың алдын алуға мүмкіндік береді.
3. Қоғамдық талқылау мен азаматтық бақылауды дамыту.
Қоғам мүшелерінің атқарушылық іс жүргізу процесіне қатысты пікірталастарға қатысуы, қоғамдық бақылау органдарының құрылуы, құқық қорғау органдарының қызметін талқылау құқықтық мәдениетті нығайтуға септігін тигізеді.
Әділетті, құқықтық мәдениеті жоғары қоғам қалыптастыруда атқарушылық іс жүргізу маңызды рөл атқарады. Сот шешімдерінің орындалуын қадағалай отырып, құқық қорғау органдары мен азаматтар арасындағы сенімді арттыру, құқықтық тәртіпті нығайтуға және қоғамдағы әділеттілік принципін бекітуге мүмкіндік береді. Мемлекеттің дамуы мен азаматтардың өмір сүру сапасы тек заңның мүлтіксіз орындалуы арқылы қамтамасыз етіледі. Осыған орай, әрбір азамат пен заң жүйесінің өкілі өз міндеттерін адал әрі саналы түрде орындауы тиіс.
Ғасыр ҚҰРМЕТҚАН,
Астана қаласы Әділет департаментінің «Мүліктік емес сипаттағы талаптарды орындау бойынша аумақтық бөлімі» филиалының сот орындаушысы
