Біз кімбіз, қайда барамыз?
Тәуелсіздігіміздің алғашқы жылдары саяси және әлеуметтік-экономикалық қиындықтар кезеңінде еліміздің алдағы даму мүмкіндіктерін нақты ғылыми түрде белгілеп берген «Қазақстан-2030» стратегиясы барлық өлшемдері бойынша мерзімнен бұрын, яғни 15 жылда орындалды.
Мемлекеттің қалыптасу кезеңіне арналған бұл стратегия өзінің тиімділігін және ғылыми негізге сүйеніп, дұрыс жасалғандығын көрсетті. Қазақстан осы уақыт ішінде әлемдегі дамыған елдер қатарына қосылып тамаша табысқа қол жеткізді. Қазақстан халқы қазіргі өркениеттік үлгіге үйлесетін кемелденген мемлекет құрды. Сондықтан ұзақ мерзімге арналған екінші бағдарлама қабылдаудың қажеттігі туындады. 2012 жылы 14 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Президенті республика халқына арналған «Қазақстан-2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауын жариялап, еліміздің дамуындағы жаңа кезеңінің басталғанын паш етті.
Әлем тарихына көз жүгіртсек, мұндай ұзақ мерзімді бағдарламалар бірқатар елдердің өсіп, өркендеуіне игі әсер еткенін көреміз. Мұндай ұзақ мерзімді стратегиялық жоспарлаулар Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінің гүлденуін, Қытайдың қарқынды дамуын қамтамасыз еткені, «Маршал жоспарының» екінші дүниежүзілік соғыстан экономикасы күйреп шыққан Батыс Еуропаның қалпына келуіне оң әсерін тигізгені белгілі. Бүгінде дүние жүзі елдерінің бірқатары 2050 жылға бағдар ұстауда. Біріккен Ұлттар Ұйымы да 2050 жылға дейінгі өркениеттер дамуының жаһандық болжамын әзірледі. Қытай да өзінің осындай жоспарын белгіледі. Ірі индустриялық компаниялар да алдағы жарты ғасырға даму стратегияларын әзірлеуде.
Елбасы Н.Назарбаев ұзақ мерзімді бағдарлама жасауда әлемдік дамудың осындай тағылымды тәжірибелерін де ескергені анық.
Ұлт Көшбасшысы: «Дүниеде болып жатқан өзгерістердің сипаты мен тереңдігі, жаһандық өзара іс-қимыл ұзақ мерзімді дамуды талап етеді. Көптеген елдер қазірдің өзінде 2030-2050 жылдардың арғы жағына көз жіберуге тырысады. «Басқарылатын болжамдау» қазіргі тұрақсыз кезде мемлекеттер дамуының маңызды тетігіне айналуда» деп көрсетті. Президент Қазақстанды 2050 жылға қарай әлемнің дамыған 30 елінің қатарына қосу міндетін жүктеді.
Стратегиялық тұрғыдан өте маңызды Жолдау еліміздің дамуының алдында тұрған міндеттердің жаңа парадигмасын айқындап берді. Тәуелсіз республикамыз дамуының кең ауқымда алғандағы жеті басты бағыты белгіленді.
Қазіргі әлем көз ілеспес жылдамдықпен өзгеруде және дамуда. Солардың ішінде бүкіл адамзатқа қауіп төндіруі мүмкін жаңа қатерлер де туындауда. Елбасы өз Жолдауында осыларды талдап, жүйелеп, он жаһандық негізгі сын-қатерлерді көрсетіп, оларды өз дамуымызда міндетті түрде ескеруді тапсырды.
Елбасы бірінші-үшінші қатерлерге жер шары тұрғындары санының тез өсіп, азық-түлік тапшылығының, баспана, т.б. қажеттіліктер мәселесінің шиеленісуі мүмкіндігін жатқызды. Төртінші қатерге әлемдегі таза ауыз судың тапшылығын, бесіншіге – жаһандық энергетикалық қауіпсіздікті қосты. Табиғи ресурстардың сарқылуын – алтыншы, үшінші индустриялық революцияны – жетінші, әлеуметтік тұрақсыздықты – сегізінші, өркениет құндылықтарының дағдарысын – тоғызыншы, әлемдік жаңа тұрақсыздық қаупін оныншысын қатер деп пайымдады.
Әлемдік қауымдастықтың бір белсенді субъектісі болғандықтан Қазақстан да одан тысқары өмір сүре алмайды. Біздің еліміз де жаһандық өзгерістерге бейімделе отырып, өз саясатын жүзеге асыруда.
Жолдауда еліміздің сыртқы саясатын жаңғыртудың басымдықтары атап көрсетілді. Оның ішінде аймақтық және ұлттық қауіпсіздікті жан-жақты нығайту, экономикалық және сауда дипломатиясын белсенді дамыту, мәдени-гуманитарлық, ғылым-білім және басқа шектес салалардағы халықаралық ынтымақтастықты арттыру, азаматтарымызды құқықтық қорғауды, олардың шетелдердегі жеке, отбасылық, іскерлік мүдделерін қорғауды күшейту мақсаты көзделіп отыр.
Өзінің болашақтағы дамуын айқын белгілеген мемлекетіміз әлемдегі үдей түскен әлеуметтік тұрақсыздыққа, өркениет құндылықтарының дағдарысына, әлемдік жаңа тұрақсыздық қаупіне төтеп бере алуы керек. Елбасымыз бұл тұрғысындағы ой-пікірін: «Осыған байланысты біз халықаралық ахуал дамуының кез келген көрінісіне жан-жақты дайын болу үшін биліктің барлық тармақтарының, мемлекет пен қоғамның ойластырылған, келісілген және үйлестірілген бағытын тұжырымдауға тиіспіз» деп түйіндеді.
Осылайша «Біз кімбіз, қайда барамыз?» деген сауалдарға Елбасымыз тиімді жолдарын көрсетіп, тиісті жауабын айтты.
Сейтқали ДҮЙСЕН,
Мемлекет тарихы институтының жетекші ғылыми қызметкері