ДАМУДЫ ЖЕДЕЛДЕТЕР ДАҢҒЫЛ ЖОЛ
«Қазақстан – 2030» стратегиялық бағдарламасы ұзақ мерзімге белгіленген. Ол Орта Азиялық барыстың бұлқынысын саяси-экономикалық ұстанымдарына негіздей отырып, жүзеге кезең-кезеңімен асырылып келеді. Қазақстанның тәуелсіздік алған жылдар ішінде жеткен табыстары аз емес. Солардың дені осы бағдарламаның жүйелі түрде жүргізіліп келе жатқанымен байланысты.
Жалпы бағдарлама қамтыған көптеген салалар өлі нүктеден жылжып, қарқын ала бастады. Оның ішінде, әрине, баса айтатын салалар бар. Мәселен, ұлттық қауіпсіздік. Шекаралық тұтастық егемен ел үшін аса маңызды. Соны сақтай отырып мемлекетіміз өз тәуелсіздігін дүние жүзі елдеріне жариялап, егемен ел ретінде терезесін өзгелермен теңестірді.
Ел ішіндегі тұрақтылықтың зор мәнге ие болуы да түсінікті. Саяси тұрақтылық экономикалық алғышарттардың жүзеге асуына бірден бір кепіл. Көпұлтты Қазақстанның ынтымағын сақтап, бірлігін күн сайын күшейтуі ел дамуына қосып жатқан орасан ықпалы деп бағалаған дұрыс. Осы сала бойынша ел ішінде түрлі діни конфессиялардың басын қосқан талай шаралар өтіп жатқанын көз көріп, құлақ естуде. Халықтар ынтымақтастығын одан әрі тереңдету мақсатында Қазақстан Халқы Ассамблеясы құрылды. Дамудың маңызды алғышартына айналған қазақстандық бірліктің өнегелі үлгісі ғаламшардағы мемлекет басшылары мен конфессия жетекшілерінен лайықты бағасын алып келеді. Бірлігімен танылған Қазақстанға Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына төрағалық ету мәртебелі миссиясы сеніп тапсырылды.
Экономиканының арбасын дөңгелету үшін оған тиелген инвестициялық теңнің маңызына ерекше екпін түсіріліп отыр. Инвестицияның салмағы артқан сайын, арбаның да жүрісі жеңілдей бермек. Сондықтан ел ішінде инвестициялық жағымды климат орнату – экономиканы дұрыс жолға салудың бірден бір тетігі ретінде бағаланды.
Шикізатқа бай елміз. Қазба байлығымыздың да саны кемшін түсіп жатқан жоқ. Энергетикалық ресурстарды, оның ішінде ең басты кен көздері – мұнай мен газды өндіру, оны ел игілігіне жарату тоқтаусыз жүріп жатыр. Ядролық отын өндіріп, оны экспорттаудан әлем мемлекеттерінің көшін бастады. «Халықтық IPO» бағдарламасы арқылы көпшілік қауымды осындай ен байлықтың иесі болуға тарту жүзеге аса бастады.
Транзиттік маңызы зор көлік жолдары салынып жатыр. Жібек жолын жаңғырту қолға алынды. Соның арқасында «Жол картасы» бойынша бес облыстың халқы жұмыспен қамтылды. Бұл да экономикалық ұтымды шешімнің бірі еді.
Дегенмен, дамудың басты қозғаушы күші – адам капиталы екені де рас. Қазақстан білікті мамандар даярлау ісінде де талапты күшейте бастады. Шетелден білім алған жастар легі толассыз көбейіп жатыр. «Болашақ» степендиаттарының қатары молығу үстінде. Мақсатшыл халық өкілдері алған білімдерінің нәтижесін іс жүзінде мемлекет кәдесіне жаратуы – ең басты қоғам капиталы саналатыны бүгінгі күннің ақиқаты. Осы тарапта Президент әкімшілігі жанынан білікті қызметшілер корпусын құру қажеттілігі алға тартылды. Оның бастамашысы Елбасы өзі болды. «Біздің стратегиялық міндетіміз – мемлекеттік басқарушылардың жаңа генерациясын жасау. Олар кәсіби дайындықтары мықты, білімді, жаңаша ойлайтын және елдің мүддесі үшін адал еңбек ететін, ешқандай мүдделермен байланыспаған таза адамдар болуы керек» деген Президент сөзінен кейін арнайы кадрлық корпус жасақтала бастады.
Жаһандық дағдарыс дауылы әлі басыла қойған жоқ. Алайда ол өзінің алғашқы ауқымды қуатынан айырылды. Қазақстан дағдарысқа алдын ала дайындалғандықтан, оның салдары біздің еліміз үшін соншалықты ауырға соққан жоқ.
Дағдарысқа дейінгі кезеңде Қытай, Үндістан және өзге де экономикасы қарыштап алға басқан мемлекеттер қатарында дамудың жоғары деңгейін бағындыра бастадық. Өтпелі кезеңнен аман-есен өтіп, өзінің жасампаздық қуатымен дүние жүзіне танылып үлгерген Қазақстан әлем елдерін өз жетістіктерімен таң қалдырып отыр. Әлемді дағдарыс шарпып, күйзеліп тұрған сәтте елдің аграралық саласы қара үзіп, әлем елдері арасында жоғары бағаланды. 2009 жылы ел тарихында болмаған шамада, яғни тура айтқанда 22 миллион тонна астық жиналды. 2009 жылы бүкіләлемдік қаржы дағдарысына қарамастан, ЖІӨ 1,1 пайызға, ал жұмыссыздық 6,2 пайызды құраған. Өткен жылы жұмыссыздық деңгейі 5,4 пайызға төмендеп, жұмыспен қамтуда ілгерілеу орын алып жатқаны айқындалды. «Қазақстан – 2030» стратегиялық даму бағдарламасы қабылданған кезде қазынасында дымы жоқ Ұлттық қор қазірде 50 миллиард доллардан астам алтын-валюталық байлыққа кенеліп тұр. Бұл да елдің жетістігі.
Көпвекторлы саясаттың жеткізген табыстары да толайым. Н.Назарбаевтың жан-жақты қарым-қатынас орнатутының арқасында араб елдерімен, Азия мемлекеттерімен жағымды экономикалық-саяси ахуал қалыптасты. Жапония, Оңтүстік Корея бастаған Оңтүстік Шығыс Азия және Тынық мұхиты аймағының елдерімен экономикалық байланыс қарқынды даму сатысына көтерілді. Транс-Сібір теміржол торабы іске қосылып, Қытай мен Батыс Еуропа елдеріне транзиттік дәліз ашылды. Каспий теңізі арқылы Таяу Шығыс пен Еуроодақ елдеріне жүк жөнелту мүмкіндігі артты. Қазақстан жаһандық үдерістерге мейлінше белсенді түрде араласып келеді. БҰҰ, ЕҚЫҰ, ШЫҰ, ЕурАзЭқ секілді халықаралық және аймақтық маңызы зор ұйымдардың қызметіне тікелей араласа бастады. Олардың белсенді қатысушысына айналды.
Энергетика саласының ірі жетістіктері елге қызмет етпек. Экспорт ауқымы ұлғайып, сапалы металл үлесі артады деп болжануда. Еңбек өнімділігін еселейтін ауыл шаруашылығының ұқсатушы кәсіпорындары көбеймек. Денсаулық сақтау саласында күрт өзгерістер орын алып, отандық өнімдер көбірек өндіріліп, фармацевтиканың бағы жанады деп күтілуде. Ұлттық қордағы қазына бүгінгі елулік деңгейін тоқсанға асырады деп жобаланған. 90 миллиард долларға теңеседі дейтін алтын-валюта қоры ел ырыздығын дәлелдейтін болады. Бұл халқымыз 2020 жылға дейін бар қиындықты артқа салып, ұдайы дамудың арқасында еуропалық елдердің алдыңғы қатарлы тұрмыстық жағдайына қол жеткізеді деген сөз. Бәсекеге қабілеттілік артып, интеллектуалдық сапа бағалана түседі дегенді айқындайды.
Шынар ӘБІЛДА