Әлемге әйгілі ұлы физик Эйнштейн бала күнінде ойынқұмар, үй бетін көрмейтін тентектеу болыпты. Анасы оның осындай мазасыздығын көріп, іштей қынжылып, баласының болашағына алаңдайды. Оған бұл ойындардың пайдасыз екенін айтып түсіндіре алмай, біраз әуреге түседі. Қанша айтқанмен де бір құлақтан кіріп, екінші құлағынан шығып кетеді екен. Әрине, балалықтың еркелігі ғой. Он алты жасқа келгенде, Эйнштейн әкесімен өзенге балық аулауға барады. Сол кезде әкесі оған бір әңгіме айтып береді. Осы бір әңгіме Эйнштейннің бүкіл өмірін өзгерткен еді.
– Кеше, – деп бастайды әкесі әңгімесін, – көрші Джек екеуміз оңтүстік жақтағы зауыт пешінің ысын тазаладық. Зауыт мұржасына тек оның ішіндегі сатымен ғана шығуға болады екен. Джек мырза алдында, мен соңында келе жатырмын. Біз бір-бірімізді демеп жүріп, мұржа басына зорға шықтық. Түскен кезде де, Джек ағамыз алдымен түсті де, мен соңынан түстім. Ысты тазалап, әбден шаруаны тындырған кезде мен мынадай жағдайды байқадым: Джек ағайыңның үсті-басы ыстан, күйеден көрінбейді екен. – Эйнштейннің әкесі күле сөйлеп, әңгімесін жалғастырды, – Джек ағайыңның кейпін көріп, іштей менің кейпім де дәл сондай шығар деп ойладым. Бетім кісі көргісіз боп тұрған шығар дедім. Сосын жақын маңдағы кішкентай өзенге барып жуына бастадым. Ал Джек ағайың болса, менің үсті-басымды көріп, өзін де сондай тап-тазамын деп ойлапты да, өзенге барып қолын ғана ша-йып шыға берген. Көшедегі халықтың бәрі Джек ағайыңды көріп, күлкіден қыран-топан бопты. Олар Джек ағайыңды есі ауысқан кісі деп ойласа керек.
Эйнштейн бұл әңгімені естігеннен кейін, қарқылдап күледі. Сонда әкесі ауыр күрсініп: «Шындығында, басқа адам сенің айнаң бола алмайды, сен өзіңе-өзің айна болуың керек. Басқа адамдарды өзіңе айна ретінде санасаң, сен сол сәттен ақымақ боласың немесе өзіңді керемет талант иесі деп ойлайсың» дейді.
Эйнштейн әке сөзінен кейін, өзгеріп сала береді. Кешегі ойынқұмар, сотқар бала енді басқаша. Ол әр сәт сайын өзін өзіне айна етіп, ішкі жан дүниесіне үңіліп, өзін-өзі нұрландырады.
Кез келген адам өз-өзіне әрқашан сын көзбен қарай білуі керек. «Сын түзелмей, мін түзелмес» демекші, сынды да дұрыс қабылдай білуі керек. Бірақ, ең біріншіден, өзіңе-өзің сыншы бол. Егер адам өзін жақсы көріп, жамандықтан жиреніп, жақсылыққа үйренсе, басқалар да сені солай қабылдайды.
Ақбота ЗЕТУЛЛА
