Бізде қызық көзқарас бар, әлдебір шет ел осыншама жетістікке жетіпті десе, көзімізді жұмып, аузымызды ашып сенеміз, ал өзіміздің жеткен жоғары көрсеткіштерге күмәнмен қараймыз. Күні кеше ғана бүкіл әлемнің назарында болып, талайды тамсандырып, таңдайын қақтырған елордадағы халықаралық деңгейдегі оқиғалар төңірегінде өзіміздің «қит етсе қисая кететіндердің» сол баяғы әдеттерінен танбай ұсақ-түйек әңгімелерді қоздырып жатқаны көңілге кірбің ұялатады.
Ал шындап келгенде, Астанада өткен Шанхай ынтымақтастық ұйымына (ШЫҰ) мүше мемлекеттер кеңесі басшыларының 17-отырысы әлемдік БАҚ, отандық және халықаралық сарапшылар тарапынан «тарихи саммит» деген бағаға ие болуда. Мәселен, ШЫҰ-ға бақылаушы ел ретіндегі Беларусь президенті Александр Лукашенконың: «Шанхай ұйымының мүшелері қаламаса ешкім, еш жерде және ешуақытта дүние жүзіндегі ахуалды тұрақсыздандыра алмайды» деуінің себебі жоқ емес. Үндістан мен Пәкістан мемлекеттерін өз мүшелігіне қабылдаған Шанхай ынтымақтастық ұйымының қызметі жаңа сапалық деңгейге көтеріліп қана қойған жоқ, ШЫҰ жаһандық қауіпсіздікке тікелей ықпал ете алатын құрамында төрт ядролық державалары бар ұйымға айналды. Мұның сыртында бұл ұйым жер шары тұрғындарының жартысына жуығын біріктіретін, әлем экономикасының 20 пайызын қамтитын мейлінше әлеуетті жаһандық құрылым болып отыр. Иран мемлекетінің ШЫҰ-ға бақылаушы санатынан оның толық мүшелігіне өтуге ұмтылысы бекер емес әрі санкция алынып тасталғаннан кейін бұл елде ондай мүмкіндік те бар.
Кейбір сарапшылар ШЫҰ кеңеюі Қытайдың ұйым аясындағы әсерін күшейтеді деп есептейді. Атап айтқанда, Орталық Азия бойынша сарапшы, Вашингтондағы Ұлттық қорғаныс университетінің профессоры Эрика Марат: «ШЫҰ – Қытайдың бұған дейін батыс шекарадан қорғап келген құрылымнан гөрі Орталық және Оңтүстік Азиядағы басымдығының символы» дей келе, бұл ұйым Пекиннің Қытай мен Еуропа аймағында экономикалық мүддесін қорғау жоспарын іске асыру үшін пайдаланылатын болады деген тұжырым жасайды. Ал Джордж Мейсон университетінің доценті Эрик Макглинчидің пікірінше, негізгі қатысушылар түрлі мақсаттар көздесе де, бұл олардың бақталастығына әкеліп соқпайды, Қытай аймақта Ресейдің геосаясат мақсатын жүзеге асыруға кедергі жасамайды, тек өз экономикалық мүддесін кеңейтуге күшін салады.
Қалай болғанда да, Қытай үшін ШЫҰ «Бір белдеу, бір жол» идеясын іске асыруға таптырмас құрылым екені сөзсіз. Мұны саммитке қатысушылар да бір ауыздан мақұлдағаны белгілі. Сондай-ақ, Шанхай ынтымақтастық ұйымы жұмысының оң қарқыны «Жаңа Жібек жолы» бағдарламасының дамуына да байланысты екендігі айтылды. Осы ретте бұл бағдарламаға Қытай еліне жақын көрші болып келетін Қазақстан тарапынан қолдау көрсетіліп отырғаны жайлы, сондай-ақ «Бір белдеу, бір жол» идеясын «Нұрлы жол» бағдарламасымен ұштастыру жөнінде бірлескен келісімге қол қойылғаны туралы ҚХР төрағасы Си Цзиньпиннің елімізге ресми сапары кезінде мәлімделді. Ал Си Цзиньпин болса Қазақстанмен стратегиялық әріптестікті жан-жақты дамытуға мүдделі екендігін «Қытай-Қазақстан қарым-қатынасы арман қанатында қалықтайды» деген мақаласында баса атап өтті. Нәтижесінде соңғы төрт жылда Қазақстан аумағында 1500 шақырым теміржол, 3000 шақырым автокөлік жолдары салынды, сөйтіп Қытайдың шекарасынан Каспий теңізіне дейінгі теміржолды жалғастырып, Қорғасты Алматымен байланыстырды.
Жалпы, саммит барысында бірқатар маңызды құжаттар қабылданып, мемлекет басшылары ұйымға мүше елдер Ядролық қаруды таратпау келісімін сөзсіз сақтауды көздейтін Астана декларациясына қол қойды, экстремизмге қарсы күрес бойынша Шанхай ынтымақтастық ұйымының конвенциясы қабылданып, ұйымның нақты мәселелері анықталды және де даму болашағы талқыланды, барлық мәселелерді консенсус арқылы шешуге негізделген «шанхай рухын» сақтау қажеттілігі мойындалды. Шанхай ынтымақтастық ұйымына төраға міндеті Қазақстаннан Қытай мемлекетіне беріліп, ұйымның келесі отырысы осы елде 2018 жылдың жазында өтеді деп шешілді. Қазақстан, осылайша, өзінің бір жылдық төрағалық міндетін мейлінше табысты аяқтады.
