Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жылы 30 тамызда бүкілхалықтық референдумда бірауыздан қабылданған болатын. Сол айтулы оқиғаға, міне, биыл
21 жыл толып отыр.
Конституция не үшін маңызды? Кез келген мемлекеттің тәуелсіздігін, демократиялық құндылықтарын айқындайтын негізгі құжат – осы Конституция. Онда мемлекеттің барлық құрылымдарының, жеке азаматтардың, ұлт пен ұлыстардың, әлеуметтік топтардың мақсаттары, міндеттері мен құқықтары көрсетілген.
Осыдан 21 жыл бұрын қабылдаған құжат Қазақстанның болашаққа деген бағыт-бағдарын айқындап, тәуелсіздігіміздің тірегіне айналды.
9 бөлімнен, 98 баптан тұратын Ата Заң еліміздің жаңашыл қадамдар жасап, түрлі тәуекелдерге баруына кедергі болған жоқ. Керісінше, Қазақстанның жасампаз, жас мемлекет ретінде танылуына мүмкіндік берді. Себебі Ата Заңда еліміз өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырып, оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтарына кепілдік берді. Қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық, бүкіл халықтың игілігін көздейтін экономикалық даму, қазақстандық патриотизм, мемлекет өмірінің аса маңызды мәселелерін демократиялық әдістермен шешуге бағытталды. Заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең. Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкімді ешқандай кемсітуге болмайтыны нақты көрсетілген.
«Конституция» латыншадан аударғанда «құрылыс» деген мағынаны береді. Яғни, ол – ел-жұрт болып бірігіп, мемлекет құру деген сөз. Қазақстанның Ата Заңы – әлемдегі ең жас Конституциялардың бірі. Сарапшы-
лардың зерттеуінше, Қазақстанның Конституциясы – әлемдегі жалпыадамзаттық құндылықтарды дәріптейтін ең үздік 50 Конституцияның бірі.
Тарихқа жүгінсек, Қазақстанда тұңғыш рет Конституция 1924 жылы, 1937, 1978, 1993, 1995 жылдары қабылданған. 1993 жылы Конституцияда ескі әкімшілік, әміршілдік ережелеріне, көбінесе кеңестік демократия қағидаларына негізделгендіктен, жаңа қоғам талабына жауап бере алмады.
Ресми деректерге жүгінсек, құжатты талқылауға 3 миллион 345 мың адам қатысыпты. Жұртшылық тарапынан 31 мың 886 ұсыныс түссе, соның 1100-і Конституция жобасына енгізілген. Бұл жөнінде Елбасы «Қазақстандық жол» атты кітабында: «1995 жылғы Конституция тақыр жерден пайда болған жоқ. Ол егемен Қазақстанда конституциялық құрылыс орнату үшін бұрыннан жинақталған тәжірибелерді, сондай-ақ біздің жағдайымызға сәйкес келетін ең прогресшіл шетелдік тәжірибелерді барынша толық пайдаланған еді. Сондықтан да кімде-кім еліміздің Негізгі заңының рухы мен маңызын терең түсінгісі келсе, оны жасаудың, қалыптастырудың тарихын жақсы білуі керек» деген болатын. 1995 жылғы Конституцияны талқылау барысында еліміздегі беделді заңгерлерден бөлек, Францияның Конституциялық Кеңесінің өкілдері, осы елдің Мемлекеттік Кеңесінің мүшелері, Ресей зерттеу орталығының ең беделді заңгерлері атсалысқан екен. Осындай терең сараптау мен сыннан өткен заң халықтың жүрегінен орын алды десек, қателеспейміз. Мамандар Ата Заңды қайта-қайта өзгерте беру тиімсіз деп санайды. Десе де, бірінші құжатқа толықтырулар мен өзгерістер енгізу, оның тиімді тұстарын алдын ала зерделеу – алдағы уақыттың еншісіндегі мәселе.
Қорыта айтқанда, мемлекетіміздің Конституциясы – бұл біздің бірлігіміздің, татулығымыздың кепілі, биліктің барлық буынының жолға қойылған тиімді жұмысы, еңбек ету, лайықты өмір сүруі.
Ата Заңмен өмір сүру – бұл демократияның ең жоғарғы мектебі. Елімізді, тарихымызды, өзіміздің жетістіктерімізді қалай құрметтесек, Бірінші заңды да солай қадірлеуіміз керек. Конституцияны сыйлау, оның
талаптарын мүлтіксіз орындау – қоғамдық келісімге, тәртіпке, бейбітшілікке апаратын жол. «Мен елімнің патриотымын!» дейтін әрбір азамат осыны жадында ұстаса, Қазақстанның келешегі көркейе түсері сөзсіз.
Жансая СЫДЫҚБАЙ
