Қазақстан экономикасының дамуындағы оң үдеріс елімізде әлеуметтік тұрақтылық пен халықтың әл-ауқатын өсіруді қамтамасыз етіп отыр. Экономиканың бүкіл салаларының тұрақты өсуі, халықаралық қауымдастықтың елімізді мойындауы Қазақстан қоғамының берекелі өмірінің негізі болып отыр.
«Адамзат Үшінші индустриялық революция табалдырығында тұр, ол өндіріс ұғымының өзін өзгертеді. Технологиялық жаңалықтар әлемдік нарықтың құрылымы мен қажеттіліктерін түбегейлі өзгертеді. Біз бұрынғыға қарағанда мүлде өзгеше технологиялық болмыста өмір сүріп жатырмыз. Цифрлық және нанотехнология, регенеративтік медицина және басқа да көптеген ғылыми жетістіктер қоршаған ортаны ғана емес, адамның өзін трансформациялап, күнделікті ақиқатқа айналады. Біз осынау үдерістердің белсенді қатысушылары болуға тиіспіз» деген еді. Ал, «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты векторы» атты Қазақстан халқына Жолдауында Мемлекет Басшысы «үдемелі индустриалды-инновациялық дамудың мемлекеттік бағдарламасы ел өнеркәсібін жаңғыртудың басты бағдары болып қала береді» деп атап көрсетті.
Елбасы мәлімдегендей, «Қазақстан-2030» Стратегиясын мерзімінен бұрын жүзеге асырып, ұлттық мемлекеттіліктің мызғымас, берік жүйесінің негізін қалады, ішкі саяси тұрақтылыққа қол жеткізіп, ұлт бірлігін қамтамасыз етті. Қазақстанның тәуелсіз, қалыптасқан, егеменді ел ретіндегі халықаралық беделі де өсті. Экономикадағы жан басына шаққандағы ішкі жалпы өнім көлемі 2012 жылы 1993 жылмен салыстырғанда 1,5 мың доллардан 12 мың долларға жетіп, 7 еседей өсті. Еліміздің алтын валюталық резервтері 87 миллиард доллардан асып, ІЖӨ-нің 49%-ын құрады.
Еліміз макроэкономикалық тұрақтылық мәселесін шешуде де елеулі нәтижеге қол жеткізді. Ұлттық қорда жинақталған қаржының арқасында 2008-2009 жылдардағы дағдарыстан да басқа елдермен салыстырғанда жеңілірек шыға алды. Жаһандық дағдарыстан кейінгі 2010 жылғы Қазақстан экономикасының өсу қарқыны 7,0%-ды құрауы, тұрақтылықтың дәлелі бола алары сөзсіз.
Халықаралық валюта қорының сарапшылары 2012 жылғы Қазақстанның экономикалық өсу қарқынына жоғары баға бере келіп, Республикамызды «аймақтық экономикалық держава» деп мадақтады. Ұлыбританияның экономикалық сарапшылары өткен онжылдықтағы ең жоғарғы қарқынды 25 экономиканың ішінде Қазақстан экономикасын 3-орынға қойып отыр. Мемлекет бағдарламасының тиімділік өлшеуіштері ретінде бағаланған нысандық индикаторлардың орындалуы да көңілге сенім ұялатады. Қазақстан Республикасының Статистика Агенттігінің деректеріне сүйенсек, Қазақстанның ІЖӨ көлемі 2011 жылы 7,5%-ға өсіп, 27 триллион теңгені құраған, ал мемлекеттік бағдарламада 23 триллион теңге деңгейіне тек 2015 жылы қол жеткізу көзделген болатын. Өткен жылы да экономика қарқыны салыстырмалы дәрежеде жоғары болып, ІЖӨ көлемі 30 255 теңгені немесе 201,7 млрд долларды құраса, биыл қаңтар-маусым айларындағы көрсеткіш 14 153 млрд долларды құрады, бұл экономика өсуінің 5,1%-ға тең болғанын көрсетеді. Әрине, экономиканың өсуіне әлемдік нарықтағы энергоресурстар мен шикізатқа деген сыртқы коньюнктура (баға нарқы) оң септігін тигізді, сонымен қатар «Қазақстан-2050» әлемдік дамыған 30 елдер қатарына қосылу жаңа Стратегиясының басталуы да экономикаға қосымша қарқын қосты. Алайда, 2013 жылғы индикатор орындалған жағдайда ІЖӨ 5,25%-ға өсуі көзделген болатын, қол жеткен нәтиже әзірге мұнай шығарудың ұлғаюы мен биылғы ауыл шаруашылығындағы қолайлы жағдайларға тәуелді екенін жасыра алмаймыз. Мәселен, былтыр 2011 жылмен салыстырғанда көмір шығару 101,7%-ға, табиғи газ 103,1-ға, металл рудалары -104,3%-ға, ал мыс-цинк рудасын шығару 114,6%-ға, қорғасын-цинк рудасы 105,8%-ға, мыс рудасы – 111,5-ға ұлғайған. Өнім өңдеу саласының салыстырмалы көрсеткіші аталған мерзімде 100,7%-ды құрады. 2012 жылы ІЖӨ құрамындағы товарлық өнім үлесі 40,7%, қызмет көрсету 52,9% деңгейінде болған. Өндіріс көлемінің табиғи индексі (таза, бағаға тәуелсіз көрсеткіш) товарлар үшін 98,7%-ды құрап 1,3% кемігенін көрсетсе, ал қызметтер 110%-ды құрап, 10% өскенін дәйектейді.
Заманауи жоғары дамыған елдің негізгі бәсекеге қабілеттілік басымдылығы адами капиталдың сапасына және тұрғындардың тұрмысын қамтамасыз ететін факторларға тікелей тәуелді. Соңғы жылдардағы экономикалық өсу және мемлекет жүргізген белсенді әлеуметтік саясат ел азаматтарының өмір сүру деңгейін едәуір жақсартуға мүмкіндік берді.
Соңғы үш жыл ішінде экономикамыздың нығаюы арқасында еңбекпен қамту деңгейін жыл сайын 2,5%-ға арттыруға қол жеткізілді. 2012 жылы экономикалық белсенді тұрғындар саны 8’981,9 мың адамға жетіп, салыстырып отырған кезеңнен 2,4%-ға көбейген. Жұмыссыздар саны 0,4%-ға өсіп 474,8 мың адамға жетті. Ал жұмыссыздық деңгейі экономикалық белсенді тұрғындардың 5,3%-ын құрады. Өткен жылдың желтоқсанындағы жұмыскерлердің номиналды жалақысы 127’405,4 мың теңгеге жетіп, 2011 жылмен салыстырғанда атаулы күйде – 12,5%, шынайы күйде -7%-ға өсті.
Қазақстан экономикасының дамуындағы оң үдеріс елімізде әлеуметтік тұрақтылық пен халықтың әл-ауқатын өсіруді қамтамасыз етіп отыр. Экономиканың бүкіл салаларының тұрақты өсуі, халықаралық қауымдастықтың елімізді мойындауы Қазақстан қоғамының берекелі өмірінің негізі болып отыр. ҚР Президентінің әлемдік дамыған 50 ел қатарына қосылу тапсырмасы орындалып, Әлемдік экономикалық форумның жаһандық рейтингі бойынша биыл Қазақстан әлемдегі бәсекеге қабілетті 50-інші ел болып танылды. Қорыта айтқанда, дүниежүзі мойындап отырған экономиканы өркендетудің бірден-бір озық жолы индустриалды-инновациялық даму бағытында республикамызда көптеген игі шаралар жүзеге асырылып жатыр. Атқарылған жұмыстан алда атқарылатын іс көп. Тек, ел болып бірлесіп, жұмыла күш біріктірсек, әлі талай биікті бағындырарымыз анық.
Жангелді ШЫМШЫҚОВ,
экономика ғылымының кандидаты, профессор
