Ötken ǧasyrdyŋ toqsanynşy jyly elımızdıŋ resmi bas basylymyna bas redaktor Şerhan Mūrtazanyŋ būiryǧymen qyzmetke qabyldanuym menıŋ ǧūmyrbaianymdaǧy taǧdyrşeştı oqiǧa bolǧanyn şynyn aitqanda, ol kezde topşylaǧan joq edım. Aldaǧy ömır jolyŋdy däl boljap, bıle almaudyŋ özı jaratqan iemızdıŋ adamnyŋ taǧdyryn türlı soqpaqtarǧa salyp, synauy ekenın soŋyra bır tüsınesıŋ.
Şeraǧanyŋ būiryǧymen «Sosialistık Qazaqstan» gazetınıŋ Şymkent oblysyndaǧy menşıktı tılşısı bolyp qyzmetke qabyldanǧan mekemede men taban audarmastan 27 jyl eŋbek ettım, tılşıden – basylym basşysyna deiıngı joldan öttım. Ärtürlı qyzmet satysynan ötıp, myŋnan astam maqala jazyp, qazaq jurnalistikasynda özındık orny, qoltaŋbasy bar bas redaktorlar men ärıptesterımnen tälım ala, tıze qosa jürıp, qasiettı qara şaŋyraqtyŋ ösıp-örkendeuıne qolymnan kelgenşe, şama-şarqynşa üles qostym dep oilaimyn. Al bärı de sol Şeraǧanyŋ būiryǧynan, batasynan bastalǧan edı…
Şeraǧanyŋ şekpenı
Kez kelgen redaksiianyŋ ūstyny, negızı, özegı – jurnalist, iaǧni tılşı. Būl – Şeraǧa qataŋ ūstaǧan qaǧida. Jūmysqa qabyldaudan bastap är tılşı – bas redaktordyŋ qataŋ qadaǧalauynda. Bas redaktor mındetı – talaby, talanty bar tılşıge qanat bıtıru. Taqyryp ūsynyp, talpyndyru – Şeraǧa qaǧidasy. Şeraǧaŋ şekpenınen şyǧyp, özı de ülken qalamger tūlǧaǧa ainalyp, ruhani älemımızde özındık ornyn alǧan, barşa qazaq maqtanyş etetın şäkırtterı qanşama?! Qazır qazaq jurnalistikasynda «Şeraǧaŋnyŋ şekpenı» degen ūǧym qalyptasty, būl – ūlttyq örkeniet üşın «Gogoldıŋ «Şinelınen» kem emes qūbylys. Sondyqtan osy söz tırkesın ǧalym-zertteuşıler zertteu nysanyna alyp, ǧylymi ainalymǧa qossa, bolaşaq jurnalister daiarlauǧa taptyrmas mūra bolar edı. Şeraǧaŋ tärbielegen jurnalisterdıŋ köpşılıgı qalamy qarymdy maman ǧana emes, ūltynyŋ sözın söileitın tūlǧaǧa ainaldy. Iаǧni Ūstaz olardyŋ boiyna ūltşyldyq, otanşyldyq dänın septı. Şeraǧaŋ ūltyn oilap, qalamyn qolyna aldy jäne şäkırtterıne de osy qasiettı boitūmar ettı.
Redaktorlardyŋ redaktory
Qazaq jurnalistikasy tarihynda Şeraǧaǧa tän taǧy bır fenomen – ol kısı ūlttyq basylymdardyŋ (balalardykınen özge) barlyǧyna jetekşılık jasady ärı «Qazaqstan» ūlttyq arnasynyŋ da tızgının ūstady. Jäne qalai basqardy – älı künge deiın aŋyzǧa bergısız äŋgıme köp. Ol tızgının ūstaǧan jurnal da, gazet te köp ūzamai türlendı, tüledı, sılkındı, özgerdı, aqyr soŋynda jūrt ızdep jürıp oqityn basylymǧa ainalyp, tirajy da eselep artty.
Būl sonau toqyrau zamany, ainala qara tünek, jol körseterıŋ de, şamşyraǧyŋ da – Ortalyq Komitet. Ne ıstedı sonda Şeraǧaŋ? Şeraǧa basqarǧan basylym – qazaqqa qajet söz aitty, sol söz onyŋ ümıtın üzgen joq, otyn öşırgen joq. Toqyrau qūrsauyndaǧy tymyrsyq kezeŋde janyn jylytatyn söz ızdegen qazaq «Jūldyz» jurnalyn 100 myŋ danadan, «Leninşıl jasty» 300 myŋnan asyrǧan, täuelsızdık qarsaŋynda «SQ – «Egemen Qazaqstan» 200 myŋ danaǧa jettı. Jurnaliske tän baspaldaqtardan satylap ötken, özı kezınde ötkır de batyl tılşı bolǧan Şeraǧaŋ basylymnyŋ büge-şıgesın, mamandyǧynyŋ qyr-syryn jete meŋgergen edı. Basylym qandai bolu kerek, qazaqqa qandai ıs kerek, däl qazır ne aitu kerek, kım aitu kerek – mıne, gazet-jurnalǧa jan bıtıretın mäŋgılık saualdar eşqaşan onyŋ nazarynan tys qalǧan joq.
Basylym qalai batyl bolady, qalai tartymdy bolady – ol tıkelei bas redaktor tūlǧasyna bailanysty mäsele. «Redaktoryna qarap, gazetın tany, redaktory qandai bolsa, basylym sondai» degen teŋeu tegın aitylmasa kerek. Gazet – ūlttyŋ özımen özı söilesıp-pıkırlesu mınberı bolsa, redaktor onyŋ moderatory.Redaktor – dirijer siiaqty siqyrly taiaqşasyn dūrys sıltemese är muzykant şöre-şöre bolyp, öz betınşe laǧady, ortaq ün estılmei qalady. Redaktor – rejisser siiaqty är ärtıs öz obrazymen ǧana äure bolyp ketse, qoiylymnyŋ maqsaty men aitaryn körermen tüsınbei, tüisınbei tekke uaqyty ketedı. Şeraǧa toqsanynşy jyldary tızgının ūstaǧan keşegı syqiǧan «SQ» – aty özgerıp «Egemendı Qazaqstanǧa» ainalyp qana qoimai, zaty da özgergen, halyqtyŋ müddesın jyrtatyn ūlttyq basylymǧa ainaldy. Gazet synaǧan obkomnyŋ bırınşı hatşylary, ırı mekeme basşylary qyzmetten ketıp jatty. Ūlttyŋ müddesı taptalǧan, esesı ketken tūstar aşyq aityldy. Şeraǧaŋ ötkır tılşılerınıŋ qolynan qaqpai, qaita qamşylap otyrdy. Özı telefondap, tıkelei tapsyrma beretın. Sol tūsta men öŋırdı uysynda ūstap otyrǧan – oblystyq tūtynuşylar odaǧynyŋ töraǧasy (oblpotrebsoiuz) Reimer degen basşyny aiausyz synadym. «Suǧa salsa batpaidy, otqa salsa küimeidı», «Synaǧan saiyn büldırıp jatyr», «Sözden qadır, bilıkten därmen kettı me?» dep ondaǧan maqala jariialadym. Bır jyldai aiqastyq. Şeraǧaŋ siiaqty qorǧan bolmasa, olar taptap keter edı. Şeraǧaŋdy arqa tūtyp, obkomnyŋ hatşysyn, qazaqty jūmysqa almaityn alyp zauyt direktorlaryn da aiausyz synap jattyq. Olardyŋ qoldary ūzyn edı. Bıraq Şeraǧaŋnyŋ sūsy basyp tūratyn. Oǧan kısı sala almaitynyn bıletın. Şeraǧaŋnyŋ sūsy bız siiaqty jurnalister qauymy men qarapaiym oqyrmannyŋ ǧana emes, tūtas ūlttyŋ qorǧanyna ainalǧanyna bız ol kısı Parlament mınberınen naizaǧaidai kürkırep söilegende kuä bolyp edık. Ǧūmyryn halqynyŋ sözın söilep, mūŋyn joqtauǧa arnaǧan Şeraǧaŋnyŋ deputattyq qyzmetı de keiıngıler sabaq alatyn ülken mektep dep aitar edık. Ūlttyŋ müddesıne kelgende auzyna su toltyryp alǧandai mız baqpaityn deputattar keşe osy qabyrǧa Şeraǧa sözıne kuä bolǧanyn ūmytpau kerek.
Jyldar jyljyǧan saiyn bız Şeraǧaŋdy jiı ızdeimız. Ūltymyzdyŋ ūnjyrǧasy tüspeu üşın Şeraǧanyŋ gürıldegen dauysy ünemı estılıp, sūsy bızge jıger berıp tūruy kerek. Şeraǧaŋnyŋ şymyrlaǧan şyndyǧyn şamşyraq etsek qana bız şynaiy ädılettı qoǧam qūramyz. Bız Älihan Bökeihandy, Ahmet Baitūrsynūlyn, Tūrar Rysqūlovty körgen joqpyz, bıraq solardyŋ etegınen ūstap, ızınen ergen Şerhan Mūrtazamen zamandas boldyq…
