Basty aqparat

051 qalaǧa qajet qyzmetı

Elorda tūrǧyndarynyŋ kündelıktı tynys-tırşılıgın alaqandaǧydai bılıp otyratyn­ bırden-bır mekeme – «051 qyzmetı». Jūrtşylyq  jaryǧy sönse, suy üzılse, jylu jüiesınen jık şyqsa, bırden osy qyzmettıŋ telefon nömırın teredı. Aryz-şaǧymdaryn aityp, araşa sūraidy. Kündız-tünı tynym tappai, qalanyŋ qalypty tırşılıgın qamtamasyz etuge eŋbek etıp jürgen aqparattyq-dispetcherlık qyzmetınıŋ bır kündık jūmysyna bız de kuä bolyp qaitqan edık. 

Jükteme de, jauapkerşılık te ülken

«051 qyzmetın» küllı qala tırşı­lı­gınıŋ ainasy dersıŋ. Astananyŋ qai tükpırınde qandai apat bolǧany, kımnıŋ päterınde su aqqany, qai üige jylu dūrys berılmei jatqandyǧy – bärı-bärı osy qyzmettıŋ derek qoryna kelıp tüsedı. Tūrǧyndardyŋ damylsyz soqqan telefon qoŋy­rau­la­ryn körgende, «myna jūrt «051 qyzmetı» bolmasa, qaiter edı?» degen oi erıksız oralady.
Elordanyŋ «051 qyzmetı» 2001­ jyly qūrylǧan. Tūrǧyndar tır­şı­lı­gın­de qandai da bır tüitkıl tuyndai qalǧan jaǧdaida tiıstı mekemelerdı tezırek habardar etu­ maq­sa­tynda pai­da­ bolǧan. Al­ǧa­şyn­da aqparattyq-dis­pet­cherlık qyz­met­tıŋ telefon nömırı 051 bol­ǧan. Atauy da osyǧan bailanys­ty­ bolsa kerek. Qazır qalalyq ne­me­se ūialy telefonnan «109» sa­nyn terseŋız, osy qyzmettıŋ dis­pet­cher­lık-kezekşılık bölımıne kelıp tü­sesız.
…Seifullin köşesı, 22-üide or­na­las­qan «051 qyzmetınıŋ» meke­me­sı­ne kel­dık. Aldymen bastyǧyna kırıp, äŋ­­gı­­me­­le­sıp şyǧatyn ädetımız. Mūrat Sä­ken­ūly özınde eken. Ol atalmyş jū­mys­tyŋ qyr-syry tu­ra­­ly keŋınen äŋ­gı­me­lep berdı.
Bügınde mūnda 27 adam jūmys ısteidı eken.­ Onyŋ 16-sy – dispetcher. Qala qauyrt ösıp keledı. Osyǧan bailanys­ty­ «051 qyzmetıne» tüsetın jükteme de,­ jauapkerşılık te köbeigen. Al qa­zır­gı qūram Astanadai ülken şaharǧa az­dyq etedı. Sondyqtan taǧy tört dis­pet­­cher alu josparda bar.
– Halyq pen olardyŋ qalypty tırşılıgın qamtamasyz etuge jauapty ūiymdardyŋ arasyna köpır bolu, eldıŋ tılek-aryzyn tiıstı jerıne jetkızu – mekememızdıŋ basty mın­de­tı. Bızge kelıp tüsken ha­bar­la­ma­lar­dyŋ­ eşqaisysy jer­de­ qal­mai­dy. Tügelı tırkelıp, ärqaisysyn tiıstı me­kemenıŋ qūzyryna tapsyramyz. Jaǧdai tüzelmeiınşe, mäsele de kün tärtıbınen tüspeidı, – deidı Mūrat Amanchiev.
«051 qyzmetıne» soǧylǧan är tele­fon­ qoŋyrauyna airyqşa ma­ŋyz be­rı­ledı. Eşqaisysy eske­ru­sız qal­mai­dy. Dispetcherler ke­lıp­ tüsken sau­al­dardy sana­ty­na qarai ırıktep, qala­nyŋ tır­şı­lı­gın­ qamtamasyz etuge jauapty ma­man­dar­dyŋ qarauyna, audan äkım­dık­te­rıne jıberedı. Tıptı keibır mä­se­le­ler qalalyq äkımdık deŋ­gei­ın­­de de şeşılıp jatady. Telefon ar­qy­ly qoiylǧan bır sūraqtyŋ özı qan­şa­ma sala mamandaryn aiaǧynan tık­ tūr­ǧy­zatynyn tūrǧyndardyŋ özı bıle me eken? «Astana su arnasy», «Astana-Teplotranzit», «Qalalyq elektr jelılerı», «Qa­lalyq jaryq», odan qalsa, basqar­ma­lar, qajet bolsa, audan, qala äkımdıkterı…
«051 qyzmetınıŋ» derek qo­ryn­daǧy mälımetter qala tır­şı­lı­­gı­nıŋ qandai deŋgeide ekendıgın ai­ǧaqtaityn kör­set­kış­ ıs­pet­tı. Osy däiekterdıŋ ne­gı­zın­de kezeŋdık, jyl­dyq monitoringter­ jür­gızıledı eken.
– Mysaly, qai PİK-tıŋ jūmysyn şiratu kerek, qai salaǧa erekşe qadaǧalauǧa alu kerek ekendıgıne saraptama jürgızemız. Būl kelesı joly osyndai mäsele qaitalanbasyn degen nietten tuǧan şarua, – deidı mekeme bastyǧy.
«Mäselenıŋ şeşıluıne özımız de müddelımız»
«051 qyzmetıne» täulıgıne 500-den 3 myŋǧa deiın sūraqtar kelıp tüsedı eken. Olar kommunal­dyq­ şa­rua­­şy­lyq-tūrmystyq mäsele­lerdı­ qa­da­ǧalap, osyǧan bailanys­ty­­ tu­­yn­­da­ǧan tüitkılderdı tiıstı me­ke­­me­­lerge jetkızudı qamtamasyz ete­­dı. Alaida özderınıŋ mın­de­­tı­ne jata bermeitın, qala tırşı­lı­­gı­ne qatysy az saualdarǧa da jauap beruge mäjbür. Kei kezde qiyn­dyq­qa tap bolyp, janūşyrǧan özge öŋırlerdıŋ tūrǧyndary qaida habarlasaryn bılmei, elordanyŋ osy «051 qyzmetın» ızdep tabady. Özgenıŋ mäselesın özınıkındei köretın elordalyq dispetcherler de bälsınıp jatpaidy. Qolma-qol tiıstı mekemege habarlasyp, mäselesın şeşıp beruge kömektesedı. Aitalyq, jaqynda ǧana Aqmola oblysy auma­ǧyn­daǧy ülken küre jolda köp kö­lık soqtyǧysyp, qar astynda qalǧan. Kömek sūraǧan azamattarǧa qolūşyn beruge asyqqan «051 qyzmetı» sol maŋaiǧa jaqyn Esıl audany äkımdıgıne şyǧyp, mäselenıŋ män-jaiyn baiandaǧan. Olar bırden atqa qonyp, kömekke barǧan.
Osyǧan ūqsas jaǧdailar būl qyz­met­tıŋ tarihynda talai jazylǧan.
Özderı tıkelei jauap bere­tın­ san-salaly saualdar azdai,­ kei­de dispetcherler telefon­ anyq­ta­ma­sy­ qyzmetın da atqarady. Bū­ryn­ qalamyzda «09» degen an­yq­­ta­ma qyzmetı bolǧany belgılı. «Qa­zaq­te­lekom» AQ-nyŋ būl qyzmet türı bügınde «11801» bolyp özgergen. Şamasy, jūrtşylyq «109» -dy osy anyqtama qyzmetımen şatastyratyn bolsa kerek (älde tört sannan tūratyn anyqtama nömırın terıp jatudy qiynsyna ma?). Bıraq «bızdıŋ mındetımız emes» dep qabaq şytqan qyzdar joq. Jön sıltep, qolda bar mälımetımen bölısıp otyrady.
– Telefon anyqtamalaryna bailanysty tüsken sūraqtardy būryn bız tırkegen emespız. Sonyŋ özınde byltyr 20 myŋǧa juyq saualdarǧa jauap berdık. Al biyldan bastap, anyqtama töŋıregındegı saualdardy da tırkeuge aludy jön sanap otyrmyz. Öitkenı kündız-tünı telefonǧa jauap beruden bosamaityn qyzdardyŋ eŋbegı būl. Al kelıp tüsken habarlamalardyŋ bırın qaldyrmai, tügendei bastap ek, tek biylǧy qaŋtar aiynyŋ özınde saualdar 20 myŋǧa juyqtady, – deidı Mūrat Amanchiev.
Mekeme basşysy­ bır apta ışınde qalada tırkelgen ülkendı-kışılı apatty jaǧdailar men onyŋ şeşılu deŋgeiı jönınde jäne qanşa aryz-şaǧym kelıp tüskenı turasynda är düisenbı saiyn qala äkımınıŋ orynbasaryna esep beredı. Sondyqtan tūrǧyndar mäselesınıŋ oŋtaily şe­şı­luıne «051 qyzmetınıŋ» özderı de müddelı.

«Apatty jöndemeimız, aqparatty jetkızemız»

«051 qyzmetı» – şaǧyn ǧana ūjym. Qyzmettıŋ negızgı salmaǧy dis­petcher qyzdarǧa tüsedı. Olar auy­sym boiynşa taŋerteŋgı saǧat 9.00­-den erteŋgı saǧat 9.00-ge deiın jū­mys ısteidı. «051 qyzmetı» tyŋdap tūr!» dep jūrtşylyqtyŋ tele­fon­ qoŋyraularyn qabyl­dai­tyn­ qyz­met­ker­ler osy.

Bız barǧan künı dispetcherlık bölımde Samal Qosmaǧambetova, Gülnär Asqarbekova, Janiia Tülekeeva, Aigül Iýsupova degen­ tört qyz kezekşılıkte otyr ek­en.­ Törteuınıŋ de bızge qarauǧa mūr­şa­lary joq. Aldyndaǧy telefon qoŋyraularyna jauap berıp äbıger.
Közımız qabyrǧada ılınıp tūrǧan monitorǧa tüstı. Bızdı ertıp jürgen aqparattyq-taldau bölımınıŋ meŋ­ge­ru­­şı­sı Niiazbek Hamzinnıŋ ai­tuyn­şa, būl dispetcherlerdıŋ jū­my­syn jeŋıldetu üşın jasalǧan «051 qyzmetınıŋ» aqparattyq jüiesı eken. Mūndai baǧdarlama dispetcherlerdıŋ uaqytyn ünemdep, az mezette köp aqparat aluǧa müm­kın­dık jasaityn körınedı.
Ekrannyŋ betınde är dispet­cher­dıŋ­ aty-jönı körsetılıp, qabyldaǧan habarlamalarynyŋ sany, uaqyty, qysqaşa tüsınıktemesı berılıptı. Är saualdyŋ tūsynda türlı tüs­ter­ge boialǧan belgıler tūr. Niiaz­bek­tıŋ tüsındıruınşe, jasyl bel­gı – kelıp tüsken habarlama boi­yn­­şa ıs-şaralar jasalyp, mä­se­le­ şeşılgenın bıldıredı. Qyzyl-sary tüs – saualdardyŋ älı tiıstı mekemege jete qoimaǧanyn aiǧaq­ta­sa,­ kökşıl tüs – habarlama jıbe­rıl­ge­nın, endı onyŋ oryndaluy baqylauǧa alynǧanyn körsetedı. Būl aqparattyq jüienıŋ jūmys sapasyn jaqsartuǧa da tiımdı kö­rı­nedı.
Baiqaimyn, ekrandaǧy habarla­ma­lardyŋ sany sanauly sekundtar saiyn özgerıp otyrady. Taŋerteŋgı saǧat 9.00-den saǧat 11.06 minutqa deiın tört dispetcher 108 qoŋyrau qabyldap ülgerıptı. Būl dispetcher bölımınıŋ saiabyr tapqan kezı sanalady. Äitpese, bırer saǧattyŋ ışınde myŋdaǧan habarlama­ qabyldaityn kez­der bolady eken.
– Äsırese, jylu beru mausymy bas­talǧan alǧaşqy sätte telefon damyl tappaidy, – deidı dispetcherlerdıŋ jetekşısı Samal Qosmaǧambetova. – Būl mausymnan da öttık. Endı alda köktemgı su tasqyny kezeŋı kele jatyr. Osy mezgılde bır mūrnymyzdan şanşylamyz.
– Jūmystaryŋyz qandai? Bylai qarasaŋyz, telefonǧa jauap berıp qana otyru aitarlyqtai auyr şarua emes sekıldı…
– Ärine, sızge solai körınuı mümkın. Äitpese, halyqpen jūmys ısteu oŋai emes. Ol üşın jüikeŋ temırdei bolu qajet. Keide mä­se­le­nıŋ mänısın tüsın­dıreiın deseŋ, örekpıp, des bermei ketedı. Istıŋ baiybyna barmai jatyp, dauys köterıp, dörekı sözderımen döŋaibat körsetetınder bar. Olar ūrysty eken dep bız aiǧailamaimyz ǧoi. Jüregımızge qanşa auyr tise de, jūmysymyz sondai bolǧandyqtan ünsız könıp otyra beremız. Tıptı bızdı auyzben jūmystan şyǧaryp ta tastap jatady künde, – dep küldı Samal. Söitkenşe bolǧan joq, onyŋ aldyndaǧy telefon şyr ete tüstı. Ar jaqtaǧy dauys:
– Myna adam jüretın jerdegı qardy nege tazalamaisyzdar?
– Aty-jönıŋızdı, bailanys tele­fon­­da­ryŋyzdy aityŋyzşy?
– Jükenova – familiiam. Jetısu köşesı, 10.
– Jaqsy, habarlamaŋyz qabyl­dan­dy. Qazır tiıstı jerge jetkızemız sözıŋızdı.
Samal bırden Saryarqa au­da­ny­ äkım­dı­gınıŋ abattandyru mäse­le­sımen ainalysatyn bölımıne habar­lasyp, män-jaidy eskerttı. Dispetcherdıŋ aituynşa, adamdar keide öz aulalaryndaǧy qardy syrt­qa şyǧaryp tastauǧa erınedı. «Bır köşenıŋ tūrǧyndary üzdık-sozdyq jürmei, bır uaqytta qaryn tazalap tastasa ǧoi. Onda kom­mu­naldyq qyzmetter bır üidıŋ qaryn küreu üşın aldynda tazalaǧan köşenı qai­tad­an tazalap jürmes edı…». Samal­­dyŋ sözın telefon dausy­ böldı. Tūtqanyŋ ar jaǧyndaǧy kış­ke­ne bala­nyŋ dauysy:
– Tüsten keiın sabaq bola ma?
– Ärine, bolady. Kün jyly ǧoi. Taŋerteŋ oqityn balalar da bardy. Samal qanşa jyly söilese de älgı balaǧa sabaqqa baratyny ūnamai qaldy ǧoi deimın:
– Jaraid-d onda, – dedı köŋılsız ünmen. Tomsyraia qalǧany dausynan bılınıp-aq tūr. Dispetcherler aitady: «osy sabaqtyŋ bolatyn-bolmaityny jönınde taŋ atpai saǧat 5-ten bastap habarlasatyndary bar. Al bızge būl jönındegı aqparat taŋǧy saǧat 6-dan keiın kelıp tüse­dı».­ Taǧy telefon şyryl­dady:
– Au, halaiyq, bız gazsyz otyrmyz…
– Qaidan habarlasyp tūrsyz?
– Täuelsızdık daŋǧyly, 24-­üi­den.­
– Jaqsy, şaǧymyŋyz qabyl­dan­dy.­ Bızden jauap kütıŋız. Dispetcher tūtqany qoimai tūryp, bırden gaz qyzmetı «104-ke» telefon soǧyp, habarlamany jetkızdı. Sonda dei­mın­-au, jūrtşylyq nege sol gaz qyz­me­tı­ne özderı habarlasa salmaidy? Bız­dıŋ­şe, qaladaǧy kommunaldyq şa­rua­şylyq käsıporyndardyŋ bar­ly­ǧyn­da halyqtyŋ aryz-şaǧy­myn qabyldaityn bölımder, telefondar bar. Soǧan qaramastan, jūrtşylyq «051 qyzmetıne» ha­bar­lasuǧa qūmar. Mysaly, «Qū­dyq­­tardan su atqylap jatyr», «Ja­­ryq­­syz otyrmyz» degen sau­al­darmen tıkelei ainalysatyn mekemeler bar emes pe? Älde köp sandy qiynsynyp, tegın üş sandy tere salǧandy jön köre me eken?!
… Bırın qoisa, ekınşısı şyryldap jatqan telefondarmen jarysyp,­ bız de öz sūraǧymyzdy qoiyp ül­ge­rıp­ jatyrmyz.
Samaldyŋ osy qyzmetke kelge­nı­ne­ toǧyz aidai bolypty.
– Qyzmetke kırısken alǧaşqy künderı jūmystan tys uaqytta da telefon dauysy qūlaǧymnan ketpei, dyŋyldap jürdı. Keiın üirenıp kettım.
– Baiqaimyn, telefon şaluşylar tym köp eken. Kei­bı­reu­ler­ erıgıp te otyryp habarlasa bere­tın şyǧar?
– Ondailar bar endı. Tıptı ūzaq­-so­nar äŋgıme aityp, telefon jelı­sı­ne­ «mınıp» alatyndar da bar.
– Ondai kezde ne ısteisıŋder?
– Olarǧa özınen basqa da habarlasuşylar bar ekenın sypaiy türde tüsındıruge tyrysamyz.
– Jalǧan aqparlar kelıp tüse­tın­ kezder bola ma?
– Bırde maǧan bıreu habarlasyp, «Bomba» dedı de tūtqany qoia sal­dy. Basqa eşteŋe degen joq. Qor­qyp kettım. Bır auyz sözdıŋ özı qan­şama adamdy dürlıktırgenın kör­se­ŋız­ ǧoi. Abyroi bolǧanda, älgı aqpar jalǧan bolyp şyqty.
«051 qyzmetıne» halyqtyŋ habarlaspaityn mäselesı joq eken: «Jaryq sönıp qaldy», «Qoqys nege tazartylmaidy?», «Qūdyqtan su ketıp jatyr…», «Maşinam om­by­ qarǧa tūryp qaldy…», «Üiım­nıŋ­ töbesınen su aǧyp tūr…», «Pä­te­rım­degı kärız qūbyry bıtelıp qal­dy..», «Üiım salqyn, jylu az berılıp tūr…» , «Köşenıŋ jaryǧy janbai tūr…»,«Liftıde qamalyp qaldyq…», «Esıgım qūlyptalyp qaldy. Aşa almai jatyrmyn…». Ol ol ma, «qaŋǧybas itter jür, nege atpaisyzdar?..», «Jedel jär­dem­ge habarlasa almai jatyrmyn… Qosyp jıberıŋız», «Aialdamada tūrǧanyma bırsypyra uaqyt. Nege avtobus kelmei jatyr?…», «Aialdamanyŋ tūsy nege taiǧaq, qūlap qala jazdadym…». Qyl aiaǧy, Jol polisiiasy aua raiyna bailanysty qalanyŋ syrtyna şyǧatyn joldy jauyp tastasa da «051 qyz­me­tı» onyŋ qaşan aşylatynyn aituy kerek.
Dispetcherler damylsyz kelıp jat­qan sūraqtardyŋ eşqaisysyn jau­ap­syz qaldyrǧan joq. Dereu tiıstı mekemelerdı habardar etıp jatyr. Kem-ketıktıŋ sebep-saldaryn anyq­tap­ alǧannan keiın qaitadan älgı şa­ǧym­ tü­sır­gen azamattarmen tıldesıp, mäse­le­nıŋ sebep-saldaryn tüsındıredı.
Qalanyŋ jaryq, jelılerı men su qūbyrlarynda älsın-älsın jos­par­ly­­ jöndeu jūmystary jürgızılıp tū­ra­­tyny belgılı. Mūndai aqparat jūrt­­şy­lyq­qa aldyn ala habarlanady. «051 qyzmetıne» de aqparat bır kün būryn kelıp tüsedı. Osy jöndeu jūmystary kezınde jaryq nemese su beru uaqytşa toqtatylatyny tüsınıktı. Osy az mezetke şydamai, «051 qyzmetıne» äldeneşe ret telefon soǧyp ülgeretınder bar eken.
«Halyq älı künge deiın «051 qyz­metın» apattyq jaǧdaidy retke keltıretın mekeme dep tüsınedı, – deidı dispetcherler. – «Neǧyp otyrsyzdar, sızder älı jöndeuge şyqpaǧansyzdar ma? Oqiǧa ornyna qaşan barasyzdar?» dep bızdı jerden alyp jerge salatyndar bar.­ Şyntuaitynda, bız apatty jön­de­meimız, sol turaly aqparatty tiıs­tı orynǧa jetkızemız», –deidı osy qyzmette jürgenıne alty jyl­ bol­ǧan­ dispetcher Gülnär Asqarbekova.
Bız barǧan künı bır täulık ışınde 502 habarlama kelıp tüstı. Olardyŋ basym köpşılıgı şeşılıp, tek 144-ı kelesı auysymnyŋ baqylauyna qal­dy­ryldy.
Al biylǧy jyldyŋ qaŋtar aiynda ­«051 qyzmetıne» kommunaldyq-tūrmystyq sipattaǧy – 1 788, al­ aq­pa­rat­tyq-anyqtamalyq baǧytyn­da­ǧy 19 029 saual kelıp tüsken.

Eşqandai sūraq eskerusız qalmaidy

Dispetcherlık-kezekşılık bölım­ge­ ke­lıp­ tüsetın sūraqtardyŋ bır­sypy­ra­sy şeşımın tapqanşa, baqylauǧa alynatynyn joǧaryda aityp öttık. Osy mäselelermen tereŋdep ainalysyp, tübıne jetkızetın – «051 qyzmetınıŋ» aqparattyq-taldau bölımı.
Osynda bölım meŋgeruşısı Niiazbek­ Hamzinnen basqa tört sarapşy maman­ jūmys ısteidı. Barlyǧy jastar.­ Ärqaisysynyŋ özıne jüktelgen mın­detı bar. Arai­lym degen qyzmetker jylu mä­se­le­le­rıne qatysty kelıp tüsken aryz-şaǧymmen ainalyssa, Qarlyǧaş aşyq qalǧan qūdyqtar turaly sau­al­dar­dy öŋdeuge den qoiady. Al Mūhtar – lift şaruaşylyǧy jö­nın­­de­gı, Äigerım qoqys, qar tazalau jönındegı sūraqtardy tiıstı jerge jetkızıp, şeşıluın qadaǧalaidy. Eŋ bastysy, bırde-bır sūraq eskerusız, aiaqsyz qalmaidy.
– Bız kommunaldyq şaruaşylyq mäselelerıne bai­la­nysty kelıp tüs­ken­ saualdardyŋ barlyǧyn süzgıden ötkızıp, bırneşe sanatqa bölemız. Sodan keiın ärqaisysymyz özımızge tiesılı mäselelerge jauap beretın me­ke­melerge şyǧyp, mäselenıŋ qa­lai bolyp jatqanyn, qaşan şe­şı­le­tının qadaǧalaimyz, – deidı Niiazbek Ükımetūly.
Aqparattyq-taldau bölımı kelıp tüsken küllı sūraq­tardy jıktep-jılıktep, qai köşege, qandai tūrǧyn üige, qai salaǧa köbırek köŋıl audaru kerektıgıne monitoring jasap, audan äkımdıkterıne aqparat berıp otyrady. Olar özderı jasaǧan tūjyrymdarymen qosyp, tiıstı şaralardy jasaidy.
Jūmystaryn ünemı jetıldırıp otyrudy jön köretın mamandar qandai jaǧdaida da şalt qimyldap, tiıstı mekemelerge jedel aqparat beruge ärqaşan daiyn otyrady.

Qymbat TOQTAMŪRAT

Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button