ABAI TASBOLATOV, QR PARLAMENT MÄJILISINIŊ DEPUTATY: BOSTANDYQ – BAǦA JETPES BAILYǦYMYZ
– Abai Bölekbaiūly, Keŋes odaǧynyŋ ırgesı setınegennen keiın, är el özınıŋ äskeri qūrylymyn jasaqtau qamyna kırıstı. Osynyŋ basy-qasynda bolǧan sızge būl mındettı oŋtaily ūiymdastyru oŋaiǧa soqpaǧan bolar…
– Sol kezben qazırgını mülde salystyruǧa kelmeidı. On bes odaqtas respublikany «alaqanynda» ūstaǧan ortalyqtyŋ ydyrauy, älı damyp jetılmegen elderge jeŋıl soqpady. Qolda bardy saqtap qalu ısıne bärımız mūqiiat aralastyq. Özge memlekette äskeri boryşyn ötep jürgen örenderımız kerı qaityp, bır ülken özgerıs bastalǧan edı.
Qazaqstan memleketınıŋ aldyna aldymen Qaruly küşterdı qūru mındetı qoiyldy. Osy maqsatta Elbasy Jarlyǧymen 1992 jyly bız joǧaryda atap ötken quatty qūrylym qūryldy. Sodan keiın tehnika jaŋalanyp, ärbır bölım jasaqtaldy. Bastysy, memlekettıŋ qorǧanys şebın zaŋdastyratyn Äskeri doktrinany qabyldap, halyqaralyq deŋgeidegı jiyndarda kelelı mäselelerdı talqyladyq.
– Sız elorda studentterımen kezdesu sätınde, bızdıŋ äskerımız sany basqa elderdegı qūrylymnan bırneşe ese az bolǧanmen, şebımızdı qorǧauǧa jıgıtter boiyndaǧy tabandylyq jetedı dedıŋız. Endeşe, öz aldyna täuelsız el atanǧan elımız Qaruly küşterınıŋ bügıngı jetıstıgı qandai?
– Sūraq oryndy. Adam balasynyŋ boiynda jıgerlılık bolmasa, oilaǧan maqsatyna jete almaidy. Ärine, jattyǧudyŋ orny bölek ekenı sözsız. Sonda da örşıl mınez, talapşyldyq qai qysyltaiaŋ sätten de alyp şyǧady. Al qazırgı bızdıŋ äsker sapyndaǧy sarbazdardyŋ boiynda osy qasietter bar.
Älemdık deŋgeide älı auyzdyqtala qoimaǧan jahandyq daǧdarystyŋ sipatyna qaramastan, elımızdıŋ äskeri qūrylymyn odan ärı jetıldırıp, maŋyzdy şaralardy tūraqty ötkızıp kelemız. Basqany aitpaǧanda, tūŋǧyş ret ūiymdastyrylǧan «Özara ıs-qimyl – 2009» halyqaralyq komandalyq-ştab jattyǧuyna 15 myŋnan asa äsker, 1500 brondy tehnika, jüzdei äskeri ūşaq pen tıkūşaq qatysty. Ekınşıden, osy qūrylym boiynşa otandyq bılım beru jüiesın qalyptastyryp ülgerdık. Ūlttyq qorǧanys universitetı, Radioelektronika jäne bailanys äskeri-injenerlık instituty, Qūrlyq äskerlerınıŋ äskeri instituty, Äue qorǧanysy küşterınıŋ äskeri instituty jäne Äskeri-teŋız instituty – sonyŋ dälelı. Elbasy qasynda jürıp, bıraz närsenı üirendım. Özı basşylyqqa bekıtken «Ūlanda» abyroimen qyzmet atqardym dep oilaimyn. Būl qūramda azamattyq boryşyn ötkeru ekınıŋ bırınıŋ peşenesıne būiyrmaidy. Boiy, oiy kelısken, bılımdı örender ǧana memlekettık maŋyzy bar nysandardy közdıŋ qaraşyǧyndai qorǧap, äskeri jattyǧu synynan ötedı. Olardy el arasynan ırıktep alu ısı de oŋai emes. Öitkenı, joǧaryda atap ötken talap üdesınen köpşılıgı tabyla bermeidı.
– Talap degennen şyǧady. Osy oraida mektepte alǧaşqy äskeri daiyndyq pänın oqytu mäselesı kei öŋırlerde köŋıl könşıtpeidı eken. Bırneşe oqulyq jazyp şyqqan avtor retınde būǧan ne aitasyz?
– Ras, men alǧaşqy äskeri daiyndyqqa qatysty oqulyq jazdym. Älgı derektıŋ qanşalyqty şynaiy ekenın saraptama jürgızgennen keiın aituǧa bolady. Menıŋ bıletınım, biylǧy 23 tamyzda Qazaqstan Respublikasy Ükımetınıŋ №1080 qaulysymen qabyldanǧan «Orta bılım berudıŋ memlekettık jalpyǧa mındettı standartynyŋ» 25-şı tarmaǧynda10-11 synyptarda alǧaşqy äskeri daiyndyqty 25 saǧattyq jyldyq jüktememen oqytu közdelgen. Negızı, būl pänge 140 saǧat bölınuı tiıs. Sondyqtan qūzyrly oryndar būl mäselenı qaita qarastyryp, tez arada şeşım qabyldauy qajet.
– Jastarǧa patriottyq tärbie berudı jiı köterıp jürsız. Nätijesı qandai?
– Jüregı elım dep soqqan ūrpaqtyŋ ruhy myqty boluy kerek. Onyŋ dänın boiyna egetın özımız. Naqty aitqanda, otbasy, balabaqşa, bılım ordasy osy mäselege asa ūqyptylyqpen qaraǧany jön. Sız bılesız be, bız jastarǧa patriottyq tärbie beretın baǧdarlamany jyldamdatyp bekıtuımız qajet. Osy ıstıŋ köpten berı tını jalǧanbauy saldarynan kün tärtıbındegı özektı mäselege ainalyp otyr. Al endı men kötergen būl bastamanyŋ nätijesı jaqyn arada şeşımın tabady degen senımdemın.
Jas buyn «Manasty» jatqa bıletın qyrǧyz aǧaiyndar sekıldı öz batyrlarymyzdyŋ esımın jadynda saqtasa, artyqtyq etpes edı. Mäselen, men «Dauylpaz baba-Qojabergen» kıtabyn qūrastyrǧanymda, jastarǧa patriottyq tärbie beru mäselesın közdedım. Jalpy, Qojabergen jyrau batyr ǧana emes, tanymal äskeri basşy jäne aqyn bolǧan. Ol «Jetı jarǧyny» qūrastyruǧa qatysqan. Aldaǧy uaqytta Soltüstık Qazaqstan öŋırınde ömır sürgen jiyrma bır batyr men jetı bi turaly tarihi taǧylymdy eŋbektı baspadan şyǧarudy közdep otyrmyn.
– Äŋgımeŋızden bolaşaqta bıraz jūmystyŋ atqarylatynyn ūǧyndym. Al endı nege köŋılıŋız tolmaidy?
– Biyl Parlament Mäjılısınıŋ ūiymdastyruymen «Iаdrolyq synaqqa tyiym saludan-iadrolyq qarusyz älemge» atty halyqaralyq konferensiia ötkızıldı. Osy jiynǧa kelgen Auǧanstan delegasiiasyn «Bäiterek» monumentımen tanystyru kezınde keleŋsız körınıstı közımız şalyp, ūiatty bolǧanymyz bar. Alaqanyn jaiyp, qaiyr sūraǧan syǧan balasy aldymyzdan jügıre şyqty. Osyndaida tärtıp saqşylarynyŋ olqy ısıne qarnyŋ aşady. Ony aitasyz, «Alma TV» kabeldı telearna jelısı arqyly berıletın «Hit lainer», «Muzzon» muzykalyq baǧdarlamalaryndaǧy «jıgıt jıgıttı qalaidy» nemese «qyz ızdegen jıgıt» degen beiädep habary ūlttyq bolmysymyzǧa syzat tüsırıp jatyr. Mūny tezge tüsıretın qūzırettı oryn qaida qarap otyr sonda?
– Äskerde qyryq ekı jyldan asa uaqyt qyzmet atqarypsyz. Sol merzımde jüzege asyrylǧan jūmystardy oi elegınen ötkızıp körsek…
– Osy jyldar ışınde qolǧa alynǧan negızgı ıstı ǧana atap ötsem deimın. Konev atyndaǧy Almaty joǧary jalpy äskeri komandalyq oqu ornyn on jyl basqarǧan kezımde qazaqtyŋ salt-dästürın oqu baǧdarlamasyna engızgen edım. Alǧaşynda oǧan bölıngen uaqyt alty saǧat boldy. Keiın jetpıs saǧatqa ūlǧaittym. Sol tūsta äskerilerdıŋ dästürımızdı, tarihymyzdy, tılımızdı bıluıne barlyq jaǧdai jasaldy. Tıptı, olar bi önerın de meŋgerıp şyqty. Kadr bılıktılıgın arttyruǧa, sarbazdyŋ şyŋdalyp şyǧuyna da basa män berdım.
– Täuelsız el atanyp, älemdık deŋgeide tanyldyq. Qoǧamda talai närseler özgerdı. Al bolaşaqta nendei jūmys atqarylady?
– Tatulyq pen bırlıktı jaqtaǧan Qazaqstan qaryşty damyp keledı. Halyqaralyq körmeler biurosynyŋ 152-şı Bas Assambleiasynda köp dauys ielengen Astana «EKSPO-2017» halyqaralyq körmesın ötkızu märtebesıne ie boldy. Osynyŋ negızınde jaŋa jobalardyŋ tūsauy kesılıp, bırneşe adam jūmyspen qamtylady.
Astana örkenietke köş tüzegen, älem elderı arasynda ornyqty salmaǧy bar qūtty mekenge ainaldy. Osyǧan deiın elımızge qomaqty investisiia tartylyp, äleuetımız artty. Tobyqtai sözdı qysqa qaiyrǧanda, osy kezeŋge deiın qol jetken jetıstıkterımız täuelsızdıktıŋ arqasynda keldı. Sol ata babalarymyz aŋsaǧan kielı boitūmarymyz – Täuelsızdıktı baǧa jetpes qūndylyqqa balaimyn.
Äŋgımelesken: Ämırhan ALMAǦANBETOV
