Aigül Qosanova, änşı, «Daryn» memlekettık jastar syilyǧynyŋ laureaty
– Ataqty önerpazdarymyzdyŋ bırazy bügınde Astanaǧa at basyn būruda. Sızdı de bas şaharǧa qonys tebedı degendı ūzynqūlaqtan estıgenımız bar edı…
– Ras, ärıptesterımnıŋ arasynda şyǧarmaşylyǧyn Astanada jalǧastyruǧa asyqqandary köp. Ärine, būl – maqūldaityn-aq ürdıs. Al, men däl osy jyly qonys audarmaq oiym joq. Bıraq, aldaǧy uaqytta tübegeilı taban tıreuım äbden mümkın.
– Şamamen 2012 jyly bolu kerek, belgılı änşı Säule Janpeiısova ekeuıŋızdıŋ araŋyzda täjık änıne bailanysty dau-damaidyŋ oryn alǧany önersüier jūrttyŋ da, jurnalisterdıŋ de esınde. Mūndaǧy sūraiyn degenım, sahnadaǧy ärıptesterıŋızben, onyŋ ışınde dästürlı änşılermen şyǧarmaşylyq bailanysyŋyz, qarym–qatynasyŋyz qalai?
– Säulege qatysty aitarym, būl jerde kinorejisser Talǧat Temenovtıŋ bır filmıne saundtrek retınde aitylǧan täjık änınıŋ qazaqşa nūsqasyna bailanysty arazdasyp edık. Qaidaǧy täjık änıne bola onyŋ sottasyp, ottasatyndai basyna ne kün tuǧanyn bılmeimın. Bıraq, basqa ärıptesterımmen dostyǧymyz da, bırlıgımız de jaqsy, qoian–qoltyq bailanysta jūmys ısteimın.
– Jalpy, dästürlı änşılerdıŋ arasynda baqtalastyq basym ba, tılektestık basym ba?
– Qai önerde de, salada da bäseke boluǧa tiıstı. Äitpese, öner öspek emes. Mūnda aita keterlıgı, bäsekenıŋ de aq peiıldısı bar, qara peiıldısı bar. Eger özıŋızdıŋ üzeŋgıles dosyŋyzǧa, sahnalas qūrbyŋyzǧa dostyq nietpen janaşyr bola alsaŋyz, būl ülken adami qasiet dep oilaimyn. Sondyqtan, äsırese, önerde bäsekeles te bola bılu kerek jäne adami qalpymyzdy da saqtai aluymyz qajet.
– Bıraz jyldardan berı ūstazdyq qyzmette ekenıŋızdı bılemız. Būl sızdıŋ şyǧarmaşylyǧyŋyzǧa kedergı jasamai ma?
– Kedergı jasap jatqan da şyǧar, bıraq özım önerdıŋ qara şaŋyraǧy – Ūlttyq koncervatoriiany tämamdaǧannan keiın, dästürlı än önerınıŋ ırgetasyn qalap, ömırınıŋ ūzaq boluyna eŋbek sıŋırgen Ǧarifolla Qūrmanǧaliev pen Jüsıpbek Elebekov atalarymyzdyŋ öz qoldarymen qalyptasyrǧan mekteptı ärı qarai jalǧastyru – ülken abyroi. Onda 1996 jyldan berı tälım berıp kelemın. Būl – az da, köp te uaqyt emes. Alaida, osy uaqyt ışınde köptegen şäkırt daiyndadym, olardyŋ denı är öŋırde önerdıŋ ılgerıleuıne üles qosyp jür.
Taǧy aitarym, Ǧarekeŋnıŋ bılım ordasynda ūstazdyq etu – maǧan jüktelgen ülken jauapkerşılık jäne airyqşa amanat dep bılemın. Sondyqtan, ūstazdyq qyzmettı ataqqa da, aqşaǧa da aiyrbastap ketuge arym jıbermeidı. Olai etuge dauys mümkındıgım de, än aitu qabıletım de jetetınıne senımım zor. Bıraq, özımnen keiıngı buynǧa bılgenımdı sıŋıru – ömırdegı bırden-bır maqsatym.
– Bır-ekı jyl būrynǧy bır sūhbatyŋyzda: «Dästürlı änşılerdı prodiuser tūrmaq, ükımet te elemeidı. Tek Nauryz merekesınde nemese şeteldıkterge körsetu kezınde ǧana şaqyrady. Naǧyz öner keşterınde, köpşılık merekelerde esterınen şyǧaryp alady» depsız. Osy renışıŋız, ökpeŋız sol küiınde me, älde?..
– Būl uaqyttyŋ osyndai bır kezeŋı şyǧar, bır eskererlıgı, aitylǧan ökpe – jalǧyz menıŋ kökeiımdegı söz emes. Qai dästürlı änşınıŋ de şekesı qyzyp tūrǧany şamaly. Ökınıştı, ärine.
– Özıŋızdıŋ zamandasyŋyz, ärıpteseŋız Erlan Rysqalidyŋ «Bes jüz än bılemın, jalaqym otyz-aq myŋ» degenı bar. Būl ahual – barlyq dästürlı änşılerdıŋ basyndaǧy jaǧdai. Al osy jait Mūhittyŋ, Ǧarifollanyŋ ızın jalǧauşylardy joǧaltyp jıberedı dep alaŋdamaisyz ba?
– Bız köp şükırşılık etetın, täubaǧa tez keletın halyqpyz ǧoi. Äiteuır, quanarlyǧy, Ūlttyq konservatoriianyŋ halyq änı kafedrasyna «Ūlt mūrasyn jaŋǧyrtamyn, nasihattaimyn» dep kelıp jatqan jastardyŋ qatary artpasa, kemıgen emes. Bes sausaqtyŋ özı de ärtürlı, oqu ordasyn tämämdaǧan tülekterdıŋ ışınde estrada janryn taŋdap ketıp jatqandary da bar. Dese de, dästürlı än janryn jalǧastyruşylar da joq dep aita almaimyn.
Jer betınde qazaq degen ūlt barda dästürlı öner joiylmaitynyna senemın. Alaida, än mūramyzdyŋ ılgerıleuıne aituşy da, tyŋdauşy da atsalysu kerek. Är otbasynda düniege kelgen säbi ananyŋ äldiımen jetılıp, ūlttyŋ düniesımen susyndasa ǧana osy mındettıŋ üdesınen şyǧa alamyz. Şyryldaǧan on-jiyrma änşınıŋ qosar ülesı az būǧan. Eŋ bastysy, dästürlı önerdıŋ kenjeleuın qoǧamnyŋ dertı dep qabyldasaq, onyŋ örleuı baiqalady.
– Sız körermen men köpşılıkke dästürlı änşı retınde tanyssyz. Qara dombyraŋyzdy arqalap barmaǧan jerıŋız ben baspaǧan tauyŋyz da qalmady. Sondai saparlaryŋyzda öz dombyramyzben özgenı taŋdai qaqtyrǧan kezıŋız bar ma?
– Älı künge deiın şeteldık körermenderdıŋ denı bızdıŋ ūlttyq aspabymyzben oryndalǧan ändı sondai ystyq yqylaspen qabyldaidy. Onyŋ üstıne, būrynǧydai emes, Qazaq memleketın köptegen elder tanyp qaldy. Bıraq, öz sahnamyzdan körmegen qūrmettı özge sahnadan sezıngenıŋe ışımız udai aşidy.
Qazırgı zamandastarymyzdyŋ arasynda, jahandanudyŋ äserınen bolsa kerek, tuǧan ūltymyzdy, mentalitetımızdı ūmytyp ketıp jatqandar bar siiaqty. Menıŋşe, şeteldıkterdı taŋǧaldyru – mūrat emes, önerdıŋ janaşyry öz elımızden tabyluy tiıs.
– Qazır halyqtyŋ közı aşyq, kökıregı oiau. Alaida, töl önerımızdıŋ baiau damyp jatqanyna ne sebep?
– Köpşılıktıŋ sanasyn jeŋıl-jelpı, filosofiialyq tūrǧydan oilandyrmaityn änder jaulap alǧan siiaqty. Bıraq, halyq süzgı sekıldı ǧoi, qajettısın alady, qajetsızın ysyryp tastaidy. Öz önerımızdıŋ asqaqtaityn däuırı tuar. «Ümıtsız şaitan» degen…
– «Dombyranyŋ kiesı baryna senemın» degenıŋız bar. Kie degen ne?
– Tek qazaqqa tän jalǧyz aspap – dombyra bolsa, ol qalai kiesız bolu kerek? Orys, özbek, täjıktıŋ eşqaisysy dombyradan qazaq oinaǧandai dybys şyǧara almaidy. Dombyrany qazaqtai jaqsy köre almaidy.
– Äŋgımeŋızge rahmet!
Sūhbatty jürgızgen: Ashat RAIQŪL
