Bügıngı taŋda ekologtar men ekologiialyq bırlestıkter müşelerınıŋ ǧana emes, sonymen qatar tabiǧatty jan-tänımen jaqsy köretın, tuǧan jerınıŋ taza auasy men kök şalǧynyn qadırleitın, qorşaǧan ortany jaqsartudyŋ qamyn oilaityn barşa halyqtyŋ ömırındegı erekşe oqiǧany atap ötudemız.
Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ jyl saiynǧy Joldauynda qorşaǧan ortany qorǧaudy qamtamasyz etu jäne ekologiialyq qauıpsızdıktı halyqaralyq standarttarǧa säikestendıru mäselelerıne basymdyq berılgendıgı barşaǧa mälım. Äsırese, äleumettık salany jetıldırudegı bolaşaqtaǧy negızgı baǧyttardyŋ bırı – osy qorşaǧan ortany kütıp, baptau, lastamau asa maŋyzdy adamzattyq paryz bolyp qala bermek.
2007 jyly halyqaralyq aktılerge, jaŋa standarttarǧa sai bızdıŋ ekologiialyq zaŋnamany üilestırıp, memlekettık baqylau jüiesın jetıldıruge baǧyttalǧan Ekologiialyq kodeks qabyldanǧan edı. Düniejüzılık qorşaǧan ortany qorǧau künı – qorşaǧan ortany qorǧau boiynşa BŪŪ-nyŋ baǧdarlamasynyŋ aiasynda ötkızıletın, halyqaralyq tabiǧatty qorǧau aksiiasy. Jyl saiyn 5 mausym künı älemdık bırlestıkter qorşaǧan ortany qorǧau mäselelerıne erekşe köŋıl audarady jäne jer şarynyŋ är tükpırınde – «Jerdegı ömır üşın» ūranymen jappai ekologiialyq ıs-şaralar ötkızıledı.
Osy tabiǧatty aialau merekesı kezınde ekologiialyq aksiialardy, senbılıkterdı ötkızu dästürge ainalǧan. Olardyŋ da öz aldyna qoiǧan maqsaty men mındetterı bolady. Mysaly, özımızdıŋ elorda şegınde bırqatar tazalyq şaralary josparlanǧan. Mäselen, Esıl özenınıŋ jäne oǧan qūiatyn saǧalardyŋ jaǧalaularyn tūrmystyq jäne öndırıstık qal-dyqtardan tazartu, jastardyŋ jäne qala tūrǧyndarynyŋ ekologiialyq oilau tanymyn qalyptastyru, tabiǧatty aialaudy nasihattau.
Atap ötkenımdei, biylǧy jyly da 5 mausym künı Aqbūlaq pen Sarybūlaq arnalarynyŋ maŋyndaǧy aumaqtardy sanitarlyq tazartu jäne abattandyru boiynşa «Taza jaǧalau» ekologiialyq aksiia-sy jürgızıledı. Ol turaly aqparat qūraldarynda aldyn ala jariialanymdar, habarlamalar jasaldy.
Qalamyzdaǧy eŋ las aumaqtyŋ bırı – qatty tūrmystyq qaldyqtar poligony bolyp tabylady. Osy poligondy jäne «jasyl beldeu» atanǧan qala syrtyndaǧy orman jelekterı bar aumaqtardy qoqys üiındılerınen tazalau ekologiialyq aksiiasyna «Ekologiia» mamandyǧy boiynşa oqityn studentter men kommunaldyq qyzmet jūmysşylaryn jūmyldyru közdelıp otyr. Osy aksiiaǧa Tabiǧi resurstar jäne tabiǧat paidalanudy retteu basqarmasy bastaǧan, Esıl ekologiia departamentı, Almaty men Saryarqa audandarynyŋ äkımdıkterı, L.Gumilev atyndaǧy EŪU jäne S.Seifullin atyndaǧy Qazaq agrotehnikalyq universitetınıŋ studentterı atsalysady.
Mereke künı «Astana kögaldandyru» AQ kömegımen Düniejüzılık qorşaǧan ortany qorǧau künıne orai qalanyŋ belgılengen audandarynda aǧaştar otyrǧyzu josparlanǧan. Sonymen qatar, aǧymdaǧy jyldyŋ 29 mamyry men 2 mausymy aralyǧynda «Öndırıstıŋ ekologiialyq qauıpsızdıgı. Qorşaǧan ortany qorǧau salasyndaǧy innovasiialyq tehnologiialar» taqyrybynda Qazaqstan Respublikasynyŋ ekologtaryna arnalǧan oqytu seminary ötkızıldı. Seminar barysynda ekologtardy tolǧandyratyn maŋyzdy mäseleler talqylanyp, qorşaǧan ortany qorǧau salasyndaǧy özektı taqyryptar köterıldı.
Osy seminarda «Tūraqty damu jäne aimaq ömırınıŋ ekologiialyq taza, zamanaui ortasyn qalyptastyru taqyrybynda leksiia oqydym. Astana qalasynyŋ qaldyqtardy qaita öŋdeu qalalyq keşenın tanystyru jūmystaryn jürgızdım.
«Qorşaǧan ortany qorǧau salasyndaǧy ekologiialyq saraptama jäne rūqsat beru jüielerınıŋ jaŋa joldary» taqyrybynda atalǧan basqarmanyŋ Ekologiialyq saraptama jäne tabiǧat paidalanudy retteu bölımınıŋ bas mamany Jūldyz Sasanova leksiia oqyp, Ekologiialyq kodekske engızılgen özgerıster men tolyqtyrularǧa bailanysty talqylau jürgızdı.
Osy seminardyŋ erekşe qonaǧy Folkmar Assmann «Qorşaǧan ortany (topyraq, su, aua) las-tau komponentterınıŋ deŋgeiın baǧalau ädısterı» jäne «Lastanǧan topyraqty tazartu jäne qalpyna keltıru innovasiialyq tehnologiialary» taqyryptarynda qyzyqty leksiialaryn oqydy.
Tabiǧatty aialau – adamzattyŋ basty paryzy. Tabiǧattyŋ tazalyǧy tek merekelermen ölşenbese kerek-tı. Äsırese, eger ol är adamnyŋ özınıŋ tuǧan qalasy, onyŋ köşelerı men saiabaqtaryn lastamaǧany dūrys. Olarǧa ūqypty qarau, taza ūstau är adamnyŋ özınen bastaluy şart. Osyny eşqaşan ūmytpaǧan jön.
Mūrat IRGEBAEV,
Astana qalasynyŋ Tabiǧi resurstar jäne tabiǧat paidalanudy retteu basqarmasynyŋ bastyǧy,
ekonomika ǧylymynyŋ kandidaty
