Künı keşe el törındegı Ortalyq kommunikasiialar qyzmetınde esep berıp, jurnalister saualyna jauap qaitarǧan Türkıstan oblysynyŋ äkımı Ömırzaq Şökeev äkımder reitingıne kümänmen qaraitynyn bükpesız jaiyp salypty.
Sözbe-söz keltırsek, täjıribelı basşy bylai degen eken: «Kez kelgen reitingke baiyppen qaraimyn, öitkenı kımnıŋ äuenı oinaidy, kım tapsyrys beredı, ol qalai jüzege asady ony jaqsy bılemın. Mūnyŋ bärı belgılı ärı jasandy. Men üşın nätije öte maŋyzdy.
Ömırbaianymdy bärı bıledı. Öz qyzmetımdı atqaryp jürmın. Bastysy, nätije. Kım qalai baǧalaidy, qandai ball qoiady oǧan men män bermeimın. Men tek bır oblysta ǧana äkım bolǧan joqpyn. Būl salada täjıribem bar. Mäselen, Qostanai oblysynyŋ äkımı bolǧan kezde osyndai dünielerge ikemı men qyzyǧuşylyǧy bar azamattar: «Bız sızge reiting jasaiyq, alǧa jyljytaiyq, sız bızge kömektesıŋız» dep keletın. Būl jaǧymsyz äreket. Osyndai jaǧdai bırneşe ret qaitalanǧandyqtan, menıŋ közqarasym da oǧan terıs. Eger äldebıreu soǧan sengısı kelse jäne sol reitingtıŋ basy-qasynda bolǧysy kelse, öz erkınde».
«Strategiia» qoǧamdyq qory jasaǧan äkımder reitingınde onynşy orynǧa jaiǧasqan Ömırzaq Estaiūly osylai deptı. Aşulanyŋqyrap aitypty Ömekeŋ. «Ömırbaianymdy bärı bıledı» deuı de beker emes-au…
İä, Ömekeŋnıŋ ömırbaianyna üŋılsek, ūzyn-sonar reitingtegı oq boiy ozǧan ärıptesterınıŋ köpşılıgı onymen salystyrǧanda tym qoraş körınedı (el Ükımetın basqarǧan Danial Ahmetovtıŋ jönı bölek). Basqarma basqaryp nemese orynbasar bolyp jürıp, ortalyq qūrylymdardan bolmasa deputattyq korpustan äkım oryntaǧyna jaiǧasqandar – būryn ülken ūjym, mekeme basqaryp, täjıribesı tolyspasa da «senıp tapsyrǧan soŋ täuekel etkender» – memlekettık basqaru jüiesınıŋ barlyq buyndarynda mültıksız qyzmet etıp kele jatqan Ömırzaq Estaiūlymen bäsekege tüsıp, reitingke talasyp jatuynyŋ özı äbes siiaqty bız üşın. «Keşe ǧana keŋsede qaǧaz tasyp jür edı, endı bügın äkım boldy» dep halyq ondailardy onşa jarata qoimaidy.
Mäskeude oqu bıtırıp, ekonomist mamandyǧyn alǧan Ö.Şökeev täuelsızdıktıŋ eleŋ-alaŋynan elımızdıŋ memlekettık basqaru jüiesınde qyzmet etıp keledı. Qazaqy qasietı saqtalǧan ortadan şyqqan, obal-sauapty bıletın Ömırzaq Estaiūly bos sözdıŋ emes, ıstıŋ adamy. Alaulatyp-jalaulatqandy ūnatpaityn myqty şaruaqor. Qysqasy, naqty nätijenıŋ, şaruanyŋ adamy. Bır gramota tapsyryp, aqparat qūraldarynda üş kün boiy «qaharmanǧa» ainalatyn qasiet jat ol kısıge. Elımızde äkımdık jüie qūrylǧanda ǧylymnan bilıkke auysyp, Şymkent oblysy äkımdıgınıŋ alǧaşqy basşysy bolǧan akademik Mars Ürkımbaev tūsynda Ömırzaq Estaiūly sol kezdegı astana – Almatydan oŋtüstıkke auysyp, eşkım män-jaiyn tüsıne qoimaǧan aimaqtyq memlekettık menşık mekemesın basqardy. Sol kezden bıledı ekenbız. Köp ūzamai äkım orynbasary, al 31 jasynda Ekonomika ministrı bolyp taǧaiyndaldy. Sodan berı attan tüspei, etıgımen su keşıp elıne qyzmet etıp keledı. Elımızdıŋ bas qalasynan özge Qostanai, Oŋtüstık Qazaqstan, Türkıstan oblystaryn basqardy, qaitadan ministr boldy, sodan Ükımet basşysynyŋ bırınşı orynbasary, eŋ ülken ekonomikalyq qūrylym – «Samūryq-Qazyna» ūlttyq äl-auqat qoryn basqardy, odan keiın taǧy da öŋırge attandy. Ömekeŋ tuǧan jerge qaita kelgende Arys qalasynda äskeri qoima jarylyp, şahar tūrǧyndary edäuır zardap şektı, odan Maqtaaralda qanşama üidı su şaidy, sol tūsta ındet te boi bermei örşıp kettı, kısı ölımı köbeidı. Jūrt şyn qinalǧan, jabyqqan kez edı. Mıne, osy tūsta Ömekeŋ özı bastap bükıl komandasy galstukty şeşıp tastap, etık kiıp, kün-tün demei el ışınde, oqiǧa ortasynda jürdı. Sonymen qatar eŋ basty mındet, tapsyrma – köne şahar – kielı Türkıstandy tületu, jaŋǧyrtu, jainatu, turizm ordasyna ainaldyru jūmystary da bır sätke tolastaǧan joq. Al sızder reiting deisızder…
Nūr-Sūltan, Almaty qalasy men Atyrau, Maŋǧystau oblystary ǧana el biudjetıne qomaqty qarjy audaratyn, iaǧni donor öŋırler. 1997 jylǧa deiın osy qatarda Qaraǧandy, Şyǧys Qazaqstan, Pavlodar, Qostanai, Aqtöbe oblystary da bar edı, iaǧni donor öŋırler qatarynda bolatyn. Sol tūsta būlardyŋ bırqatary jerın keŋeitıp, jūrtyn köbeitıp ırılengen soŋ tabys bölındı, kırıs tömendep kettı degen sebep aityluy mümkın. Endı qaita bölıngen soŋ jaǧdai basqaşa sipat alady degen ümıt bar. Al Pavlodar men Aqtöbege ne joryq? Pavlodar öŋırınde eldegı kömırdıŋ 70 paiyzy, elektr energiiasynyŋ 40 paiyzy öndırıledı, jerasty tolǧan qazyna, mūnai öŋdeu zauyty, aliuminii, elektroliz zauyty, Aqsu ferroqorytpa zauyty, «Bogatyr» kömır bırlestıgı siiaqty öndırıs alyptary ornalasqan, 750 myŋdai ǧana halqy bar öŋır respublika biudjetıne telmırıp otyr degenge senesız be? Millionǧa jetpeitın tūrǧyny bar alyp aimaq – Aqtöbe bolsa hrom qorynan TMD elderınde bırınşı, al älemde ekınşı oryn alady eken. Elımızdegı hromnyŋ 100 paiyzy, nikeldıŋ 55 paiyzy, titannyŋ 40 paiyzy, fosforittıŋ 34 paiyzy osy öŋırde öndırıledı, 340 ken orny bar. «Qazhrom», ferroqorytpa zauyty, «Aqtöberentgen» siiaqty öndırıs alyptary şoǧyrlanǧan aimaqtyŋ el biudjetınen qarjy sūrap otyrǧany jarasymdy ma? Osy öŋır basşylary reiting quǧanşa el qazynasyna qarjy qūiatyndar qatarynan tabyluǧa nege ter tökpeidı? Öndırıstı öŋırlerdegı jekeşelenıp ketken alyp käsıporyndar korporativtı salyqty tıkelei respublika biudjetıne audara ma, ol özı şynaiy esepke qūrylǧan ba, älde tabys baz bır araldarda tırkelgen esepşotqa ketıp jatyr ma, «Jaŋa Qazaqstan» Ükımetı şyndap qolǧa alyp, tärtıpke keltıretın özektı mäsele – osy.
Ärine, äkımderdı yntalandyryp, kım alda, kım artta dep qamşylap otyru üşın reiting jüiesı qajet te şyǧar, bıraq onyŋ ölşemderıne de jaŋaşa talap qoiǧan jön siiaqty. Bız joǧaryda söz etken «Strategiia» qory ölşem retınde «Jūrtşylyqtyŋ köŋıl-küiı, aqparattyq aşyqtyq» degen kategoriialardy qosqan körınedı. Bızdıŋ äkımderdıŋ naqty nätije şyqsyn, şyqpasyn äleumettık jelılerde äiteuır bır körınıp qaluǧa, laik jinauǧa ärekettenetını, özı basqaryp otyrǧan öŋırden u-şu şyqpasa dep blogerler «kömegıne» zäru bolatyn tūsy osy eken. Memleket basşysy osy mäselenı Ūlytau törınde beker kötergen joq. «Jauapkerşılıkten jūrdai blogerler men masyldyq piǧylmen aiqai şyǧaratyn adamdar bügıngı künnıŋ batyryna ainaldy. Deputattar men atqaruşy bilık ökılderı solarǧa ǧana basa män beretın boldy. Türlı deŋgeidegı şeneunıkter solardyŋ ǧana talabyn oryndauǧa jügıredı dep» kesıp aituy tegın emes. «Oibai, artyq äŋgıme şyqpasyn, oibai, u-şu bolmasyn, reitingke kerı äser etedı» dep äkım qaralar qazır solardy törge şyǧarady, solarǧa jaǧdai jasaidy. Öŋırdegı mäselelerdı ornymen, baiyppen qozǧap jatqan dästürlı BAQ-tyŋ syndarly, saliqaly pıkırın közge ıle qoimaidy. Zaman sondai bolyp tūr… Qūndylyqtar qūldyraǧan kezeŋ boldy. Äitpese el basşysy öŋır taǧdyryn senıp tapsyrǧan tūlǧaǧa uaqytşa ūpai jinaityn bäseke emes, eldı alǧa süireitın, halqyna kömegı tiıp, alǧysyn arqalaityn şynaiy körsetkış, naqty nätije qajet qoi. Qasym-Jomart Toqaev «Men üşın naqty ıs pen şynaiy özgerıs bärınen maŋyzdy» dep beker aitpasa kerek. Öŋırdegı basşylar osyny tüsındı me?! Tüsınbese, äkımı ozǧan, öŋırı tozǧan aimaqtar azaia qoimas…
