Astananyŋ şet aimaǧyndaǧy 16 tūrǧyn alaptyŋ üşeuı – «İnternasionalnyi», «Michurin» jäne «Küigenjar» Qaraǧandy-Astana tas jolynyŋ oŋtüstıgın ala qatarynan jatyr. Ärqaisysynyŋ tarihy bölek, kezınde qaladan tys jatqan sovhozdar edı. 2001 jyly üşeuı de Astana qalasynyŋ aumaǧyna qosyldy. Äkımdık tarapynan şet aimaqtardy damytuǧa basa köŋıl bölınıp, eldı mekenderdıŋ qordalanǧan problemalary bırtındep şeşımın tauyp kele jatyr. Üş alaptyŋ qazırgı jaǧdaiyn osy massivterge jauapty Almaty audany äkımınıŋ bas inspektory Madiiar Tūqpatov aralap jürıp tanystyrdy.
«Uchhoz» nemese «İnternasionalnyi»
Halyq arasynda «Uchhoz» degen qosalqy atauǧa ie boluyna būl alapta qaladaǧy S.Seifullin atyndaǧy agrarlyq universitetınıŋ bır veterinarlyq fakultetınıŋ, iaǧni «uchebnoe hoziaistvosy» ornalasuy sebep. Tüpkı tarihy 1930-40 jyldardan bastau alatyn alapty kezınde «Koreika» dep ataǧan. Sebebı mūnda jer audarylyp kelgen kärıster men nemıster köp şoǧyrlanǧan. Keiın köp ūltty alap «İnternasionalnyi» dep ataldy, alaida qazır özge ūlttardyŋ köbı köşıp ketıp, 11 myŋnan astam tūrǧynnyŋ basym bölıgın qazaqtar qūraidy.
– Tūrǧyn alapta 1182 jer üi, «Sūŋqar», «Eskendır», «Esıl» degen 3 tūrǧyn üi keşenı bar. Byltyr jeltoqsanda alapqa gaz berılıp, qazır 400-den astam abonent gazǧa qosyldy. Gazǧa halyqty köptep qosuǧa ügıt-nasihat jūmystaryn jürgızıp jatyrmyz. Bırınşı jyl bolǧandyqtan kışkene qiyndyqtar tuyndap tūr. Gaz qūbyrynda azdaǧan kondensat jinalyp, sonyŋ qatyp qalu faktılerı kezdestı, bıraq būl mäselenı «Qaztransgazaimaq» AQ qyzmetkerlerımen bırlese tiıstı jūmystardy atqara otyryp şeşemız, – dep bastady sözın inspektor.
«İnternasionalnyi» tūrǧyn alabynyŋ eŋ basty äleumettık nysandarynyŋ bırıne 50 jyldyq tarihy bar 540 oryndyq №44 eskı mektep jatady. Onyŋ janynan jaŋa 600 oryndyq qosymşa ǧimarat salynyp jatyr. Jospar boiynşa ol 2023 jyldyŋ bırınşı kezeŋınde, iaǧni aqpan-nauryz ailarynda paidalanuǧa berılgen soŋ, barlyǧy 1200 oquşy orny aşylyp, alaptaǧy balalar tolyq qamtylatyn bolady. Massivtegı bır memlekettık balabaqşa osy tūrǧyn alap halqy üşın jetkılıktı körınedı.
Memleket basşysynyŋ Joldauynda bergen tapsyrmalaryna säikes, sportqa qoljetımdılıktı arttyru üşın alapta sport keşenın saluǧa jer telımı qarastyrylyp jatyr. Mūny qala basşylyǧy da qoldap otyr. Qūrylys basqarmasy jobasyn jasap bastasa, keler jyly jaz aiynda konkurs jariialap, 1-2 jylda «FOK» qūrylysy aiaqtalady degen jospar bar
Sonymen qatar şaǧyn därıgerlık punkt jūmys ısteidı, mūndai otbasylyq därıgerlık ambulatoriia är alapta bır-bırden bar. M.Tūqpatovtyŋ aituynşa, halyqtyŋ sūranysymen osy eldı mekende 150 oryndyq emhana salu közdelude. Sebebı qazırgı ambulatoriiaǧa künıne 250 adam qaralady, bıraq būl emdeu mekemesı tarlyq etıp tūr. Biyl jyldyŋ aiaǧyna deiın saraptamadan jaŋa emhana qūrylysynyŋ jobasy şyǧu kerek. Söitıp kelesı jyly konkurs ötkızılıp, merdıger mekeme anyqtalady. Osy jyly mūnda 2 qoǧamdyq keŋıstık, balalarǧa arnalǧan sport alaŋy, balalar oiyn alaŋy jäne «Dostyq» şaǧyn audanynda ülken skver aşyldy.
– Memleket basşysynyŋ Joldauynda bergen tapsyrmalaryna säikes sportqa qoljetımdılıktı arttyru üşın alapta sport keşenın saluǧa jer telımı qarastyrylyp jatyr. Mūny qala basşylyǧy da qoldap otyr. Qūrylys basqarmasy jobasyn jasap bastasa, keler jyly jaz aiynda konkurs jariialap, 1-2 jylda «FOK» qūrylysy aiaqtalady degen jospar bar, – deidı inspektor.
Alaptaǧy 26 köşenıŋ 14-ıne tas jol töselgen. Biyl qaladaǧy ekınşı ret qoldanuǧa bolatyn eskı asfalttar 9 köşesıne äkep töseldı. Eŋ basty Armandastar köşesınde injenerlık jelıler, qūbyrlar salynyp, kärız jüiesı ortalyqtandyryldy jäne nöserge qarsy kärız jūmys ıstep tūr. Däl osyndai jūmys Mereke köşesınde de atqarylyp, asfaltty-beton jabyndyny 2023 jyly salu josparlanuda. «Dostyq» şaǧyn audanynda Egındı, Aşutas, Kökjide köşelerıne tas jol salyndy. Är alapta bır-bır jyly aialdama bar. Jyldyŋ aiaǧyna deiın taǧy bır jyly aialdama qondyru josparlanǧan.
Qaraǧandy – Astana tas jolyna alaptan şyǧyp bara jatqan tūsta Tölebai qajy meşıtı ornalasqan. Demeuşıler kömegımen meşıt te gazben jylytuǧa köşırılgen. Trassanyŋ arǧy betınde ülken «Magnum» tiıp tūr. Alapty 29, 29a, 9, 80 nömırlı 4 avtobus aralap, qalaǧa jyldam jetkızedı. Qatynau jiılıgı qanaǧattandyrady, degenmen keibır marşruttarǧa qosymşa avtobustar qajettılıgı de joq emes.
Taza auyzsu problemasy – alap tūrǧyndarynyŋ eŋ özektı mäselesı ekenın inspektor jasyrmady. «Astana su arnasy» mekemesınıŋ osyndaǧy mūnarasy, su sorǧy stansasynda süzgılerı, sorǧylary äbden tozǧan. Mūny basşylyq bıledı. Mäselenı şeşu üşın tūrǧyn alap janynan ülken sorǧy süzgıleu stansasy salynyp jatyr. Ony qūrylysy 2023 jyldyŋ 1 kezeŋınde aiaqtalady dep közdelude.
Qala syrtynda bolǧasyn mūnda kölık qozǧalysynyŋ az boluy auasynyŋ tazalyǧyna oŋ yqpal etedı. Sondyqtan bolar, taza auada jer üide tūrudy közdegen tūrǧyndar osyndai alaptarǧa qonys tebedı. Mäselen, qazaqtyŋ tūŋǧyş ǧaryşkerı Toqtar Äubäkırovtıŋ de osy alapta jer üide tūratynyn bıletın edım. 2016 jyldary sūhbat aluǧa kelgende osyndaǧy şaŋyraǧynda qonaq bolǧanymyz da este qalypty.
Kelesı alap – «Michurinde» 2500 adam tūrady. 1969-1972 jyldary ırgesı qalanǧan alap kezınde sovhoz bolǧan. 2020 jyly paidalanuǧa berılgen su jaŋa mektebı bar. Mūnda da gaz qūbyrlary jetkızılıp, 80-nen astam abonent gazǧa qosylyp otyr.
Tūrǧyndardy sözge tartqanda olar qala äkımı Altai Kölgınov pen mäslihat deputattary tūrǧyn alaptarǧa jiı kelıp, mäselelerıne qūlaq türetının jetkızdı. «İnternasionalnyi» alabynyŋ baiyrǧy tūrǧyny Ädılbek Tölekenovtıŋ aituynşa, äkımmen kezdesude tūrǧyndar sumen jabdyqtau, elektr energiiasy, kärız, mektep, emhana qūrylysy, balabaqşany jöndeu mäselelerın köteredı. Sondai-aq joldar, jaryqtandyru, abattandyru, qoǧamdyq keŋıstıkter qūru, internet, avtobus marşruttaryn ıske qosu jäne t.b. mäseleler söz bolady.
– Mūndai kezdesulerde qala äkımı qysqa merzımde qandai mäseleler şeşıletının, sol siiaqty qandai jüielı mäselelerge uaqyt qajet ekenın bırden aitady. Mysaly, äleumettık nysandardy saluǧa köp uaqyt ketedı: ol üşın salynatyn oryndy taŋdau, ony daiyndau, jobalau, ärı qarai qūrylys jürgızu jäne nysandy paidalanuǧa beru kerek. Sumen jabdyqtau mäselesın şeşu üşın ötken jyly sorǧy-süzgı stansasy salyna bastady. Sorǧy-süzu stansasy sumen jabdyqtaudyŋ qazırgı quatyn arttyruǧa mümkındık beredı. Sonymen qatar, biyl eldı mekenderdıŋ kärız jüiesıne qatysty problemany retke keltıretın kärız sorǧy stansiiasynyŋ qūrylysy bastalatynyn aitqan, bärı de retımen jüzege asyrylyp jatyr, – deidı tūrǧyn.
«Küigenjardyŋ» küiı qandai?
«Küigenjar» degen qazaqy tarihi ataudy alǧan tūrǧyn alapta 2500 halyq tūrady. Būl alapta – adamdar köp köşe bermeidı, osynda sıŋısıp ketken baiyrǧy tūrǧylyqty halyq. Sondyqtan bır-bırın jaqsy tanidy, salt-dästürdı de berık ūstanady. 220-dai jer üi bar. Auyldyŋ basty äleumettık nysany jaŋadan aşylǧan 600 oryndyq mektepke tek küigenjarlyqtar ǧana emes, körşı jatqan Aqmola oblysyna qarasty №41 beketten, Jıbek joly auylynan kelıp oqityn oquşylar köp. Şaǧyn alapta 8 köşe bar. 2012 jyldary köşe joldary jöndeldı.
– Mūnda da injenerlık jelıler salyndy, bıraq magistralge qosylmaǧan, sol problema bolyp tūr. Kärız jüiesı jäne sumen jabdyqtau – aşyq küiınde qalyp otyrǧan mäsele. Saraptama nätijesın kütıp otyrmyz. Oŋ ūiǧarym şyqqan boida konkurs jariialaudy bastap ketemız. Üş alaptyŋ elektrmen qamtamasyz etu qyzmetı – būrynan «Aqmola REK» AQ qaramaǧynda. Halyqtyŋ basty sūranysynyŋ bırı «Aqmola REK» AQ tarifın «Astanaenergosbyt» mekemesıne auystyru edı. Sonymen bıraz jūmystar jürgızıp, tariftı qalaǧa auystyrdyq, söitıp būryn mūndaǧy tūrǧyndar elektr qyzmetı üşın kvt-na 19,86 teŋgeden tölese, qazır ol 12,96 teŋgege tüstı. Üş alaptyŋ da elektrmen jabdyqtau qyzmetı qala tarifıne auysty. Köpten jaŋartylmaǧan elektr jelılerıne jöndeu jürgızılıp, eskı transformator qosalqy stansalary jaŋasyna auys tyryldy, – deidı inspektor.
Äkımdık gazdandyru jūmystaryn belsendı jürgızıp jatqanyna qaramastan, gaz qūbyryn tūtynuşylardyŋ üiıne deiın tıkelei tartu mäselesı özektı bolyp qalyp otyr. Būl – tek «Küigenjar» tūrǧyndarynyŋ ǧana emes, basqa da tūrǧyn alaptardyŋ problemasy. «Küigenjarda» 220 otbasynyŋ tek 90-y ǧana gazǧa qosylǧan. Köbı qarajat jetıspeuşılıgınen qosa almaidy, bırqatarynda qorqynyş bar. Būl mäselenı şeşu üşın audan äkımınıŋ jäne «QazTransGaz Aimaq» AQ ökılderınıŋ qatysuymen jinalys ötkızıp, osy kompaniianyŋ merdıger ūiymdary ügıt-nasihat jūmystaryna tartyluda. Bır üidıŋ gazǧa qosylu şyǧyny 600 myŋnan 1 mln teŋge aralyqtaǧy somany qūraidy. Osyǧan orai äkımdıktıŋ halyqtyŋ äleumettık osal toptaryna, zeinetkerlerge arnalǧan 413 000 teŋgedei qarjylai kömegı bar.
Tūrǧyn alaptardyŋ üşeuınıŋ de köşelerı jaryq diodty jaryqtandyru jüiesımen jabdyqtalǧan. Sondyqtan qaraŋǧy tüsse de mūnda köşeler jarqyrap tūrady. Madiiar inspektor būl jūmysyna byltyr tamyzda ǧana kırısken, soǧan qaramastan osy alaptardaǧy halyqtyŋ jai-küiın jatqa bıledı. Sebebı üş auyldyŋ vatsap jelısındegı chattaryna kelıp tüsetın ötınış-şaǧymdardyŋ bärın körıp, bılıp otyrady, sol boiynşa tynym tappai jūmys ısteidı. Özınıŋ ūialy telefony 24/7 saǧat boiyna qosuly. Apatty jaǧdai bolsa, basqa da keleŋsızdıkter tuyndasa, tūrǧyndar bırden Madiiarǧa telefon soǧuǧa äbden üirenıp alǧan.
