Keşe elordadaǧy Täuelsızdık saraiynda Astana ekonomikalyq forumy bastaldy.
Ekı künge josparlanǧan forum aiasynda älemge tanymal sarapşylar, saiasatkerler, ırı qarjy qūrylymdarynyŋ jetekşılerı, halyqaralyq ūiymdardyŋ basşylary, Nobel syilyǧynyŋ laureattary jäne ǧalymdar «Jaŋa ekonomikalyq ahual: ärtaraptandyru, innovasiialar jäne bılım ekonomikasy» taqyrybyna säikes özektı mäselelerdı talqylaudy qolǧa aldy.
Biylǧy forum bırneşe taqyrypqa bölıngen sessiia türınde öttı. «Ūly Jıbek joly elderınıŋ forumy: Energiia, resurstar jäne ornyqty damu» sessiiasyn QR Premer-ministrı Kärım Mäsımov aşty. Ol öz sözınde baiyrǧy Jıbek joly tek saudany damytyp qana qoimai, damyǧan elderdıŋ özara täjıribe, jetıstıkter men ozyq ülgılerdı almasuyna mümkındık bergenın atap öttı.
– Būl jol beitbıtşılık pen yntymaqty damytuǧa üles qosqany sözsız. Aziianyŋ soŋǧy on jyldyqtaǧy damu körsetkışterı būl öŋır ışınde däl baǧzy zamandaǧydai tyǧyz bailanystyŋ qajettılıgın körsettı. Būǧan qosa, Aziia aumaǧynyŋ Europa jäne AQŞ-pen yntymaqtastyǧyn sol būrynǧy joldy jaŋǧyrtu arqyly qol jetkızuge bolatyny da aiqyn baiqaldy, – dedı Ükımet basşysy.
Arnaiy keŋes Astanada ötedı
Būdan soŋ ol 2014 jyly Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ jahandyq ösım qarqynynyŋ tömendeuı jäne mūnai baǧasynyŋ arzandauyna negızdelgen jaŋa ekonomikalyq «Nūrly jol» baǧdarlamasyn ūsynǧanyn tılge tiek ettı. Būl baǧdarlamanyŋ maqsaty – Qazaqstan ekonomikasyn jaŋǧyrtudy jalǧastyru jäne ony jahandyq ekonomikanyŋ jaŋa baǧyttaryna beiımdeu bolatyn. Ükımet basşysynyŋ aituynşa, bırneşe kün būryn Armeniiada ötken Euraziialyq ekonomikalyq odaq elderı Ükımet basşylarynyŋ otyrysynda Euraziialyq ekonomikalyq jol baǧdarlamasy men Qytaidyŋ «Bır beldeu, bır jol» jobasyn bır arnaǧa toǧystyryp, damytu joldary basqosu taqyrybyna ainalǧan eken. Endı osy özektı mäseleler aldaǧy aptada Astanada talqylanbaq. Sol üşın de kelesı aptada Astanada Euraziialyq ekonomikalyq odaqqa kıretın memleket basşylarynyŋ arnaiy keŋesın ötkızu josparlanǧan. Būl keŋeste joǧaryda atalǧan ekı ülken baǧdarlamany talqylaudy qorytyndylap, maqūldau közdelıp otyr. Iаǧni şeşuşı keŋeste bızdıŋ müddemızge basymdyqtar berılıp, Ūly Jıbek jolynyŋ igılıgın Qazaqstan da özge alpauyt eldermen teŋ därejede paidalanatyn bolady.
Balama energiianyŋ bolaşaǧy
Jaŋaratyn energiia közderın damytu mäselelerı – älemdık deŋgeide talqylanyp jürgen mäselelerdıŋ bırı. Astana ekonomikalyq forumy da būl özektı mäseleden ainalyp öte almady. «Bolaşaq energiiasy: Jahandyq trendter men tehnologiialar» sessiiasynda AQŞ-tyŋ Qazaqstandaǧy elşısı Djordj Krol osy mäselege keŋırek toqtaldy. Ol jaŋaratyn energiia közderın damytu mäselesınde älemdegı eŋ örşıl saiasatker – N.Nazarbaev ekendıgın airyqşa atap öttı.
Elşınıŋ aituynşa, qazırgı uaqytta köptegen elder ǧalamşardyŋ jalpy bolaşaǧyn aiqyndau üşın jasyl ekonomikaǧa beiımdelu baǧytynda jūmys ıstep jatqan körınedı.
– Arzan energiia közderın paidalanu oŋtaily şeşım emestıgı bügınde anyq baiqaldy. Jaŋaratyn energiiany igeru maŋyzdylyǧyn, onyŋ tiımdılıgın kün ötken saiyn jaqsy tüsıne bastadyq. Jaŋaratyn energiia közderın ızdeuge kırıstık. Osy baǧytta Qazaqstan Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev el nazaryn özıne audaryp jür. Onyŋ batyl ūstanymdaryna öz basym täntımın, – dedı elşı.
Onyŋ aituynşa, Qazaqstan qazba energiia közderıne bai, osyny tiımdı paidalana alsa, Ortalyq Aziianyŋ köşbasşysyna ainaluyna tolyq mümkındık bar. Qazırgı kezde AQŞ-ta kömırtek közderın paidalanu bırşama arta tüsken. Jel energiiasyn öndıru de būrynǧysynan üş ese joǧarylaǧan. Elşı basqa elderdıŋ de bırtındep bolaşaqtyŋ energiiasyna den qoiuy qajettıgıne toqtaldy.
EKSPO-2017 – elordanyŋ qarjy ortalyǧy
Ekonomikalyq forumda keleşek Astana halyqaralyq qarjy ortalyǧy da nazardan tys qalǧan joq. Älemge äigılı investorlarǧa, bılıktı qarjy mamandaryna EKSPO-2017 körmesı aumaǧyndaǧy bıregei qarjy ortalyǧy da jan-jaqty tanystyryldy. Mūndai mümkındık künde tua bermeitının tüsıngen boluy kerek, QR Qarjy ministrı Baqyt Sūltanov pen Astana halyqaralyq qarjy ortalyǧynyŋ direktory Qairat Kelımbetov aianyp qalmady. Älemdık qarjy naryǧyna endı qadam basqaly otyrǧan ortalyqtyŋ artyqşylyqtaryn, investorlarǧa qauıpsızdıgı men qolailylyǧy jaiynda jerıne jetkıze äŋgımeledı. «Astana Halyqaralyq qarjy ortalyǧyn damytu üşın tetıkter jäne qūraldar» atty sessiiaǧa qatysuşylardy atalmyş ortalyqty damytuǧa üles qosuǧa şaqyrdy.
– Quatty qarjy ortalyǧyn qūru – el ekonomikasynyŋ ärı qarai ösımın qamtamasyz etudıŋ negızgı joldarynyŋ bırı. Sonymen qatar, Ortalyq Aziia öŋırınde jäne Euraziialyq ekonomikalyq odaq aiasynda ekonomikalyq qarym-qatynastardy arttyruǧa jol aşady, – dedı ministr jinalǧandarǧa.
Qarjy ministrı öz sözınde elımızdıŋ geografiialyq ornalasuyn, ekonomikalyq-saiasi tūraqtylyǧyn, salyqqa qatysty jeŋıldıkter qarastyrylǧanyn, memlekettık qorlardyŋ auqymdy kölemı jäne basqa da qolaily jaǧdailar jönınde keŋınen tüsınık berdı. Bylaişa aitqanda, Astana halyqaralyq qarjy ortalyǧyn damytuǧa, ortalyqta batyl qadamdar jasauǧa barlyq mümkındıkter bar. Onyŋ üstıne qarjy ortalyǧy EKSPO-2017 körmesı üşın ozyq tehnologiialarmen salynǧan ǧimarattarda ornalasady. Halyqaralyq körme ötkennen keiın onyŋ barlyq ǧimarattaryn qabyldap alatyn ortalyqty odan ärı jaŋa ideialarmen, aldyŋǧy qatarly innovasiialyq şeşımdermen tolyqtyra tüsu josparlanǧan.
Öz kezegınde Qairat Kelımbetov qarjy ortalyǧynyŋ jūmysyna daryndy adamdardy tartudy közdeitındıkterın jetkızdı. Sol üşın ortalyq janynan arnaiy akademiia aşu qolǧa alynypty.
–Bızdıŋ maqsatymyz qarjy salasyndaǧy üzdık talanttardy jūmysqa tartu. Olar tek äkımışılıkte ǧana otyrmaidy. Sonymen qatar zaŋnama, qarjy, basqa da şaruaşylyq salasyna özderınıŋ qarym-qabıletterın jūmsaidy. Būl – qarjy ortalyǧyna älemdık sapa standartyna köterıluıne mümkındık beredı. Sondyqtan halyqaralyq qarjy ortalyǧynyŋ öz akademiiasyn qūruymyz kerek. Sosyn oǧan qarjy salasyndaǧy bılıktılıgı joǧary mamandardy şaqyramyz. Būl salada öte daryndy adamdar barşylyq. Basqasyn aitpaǧanda, bızdıŋ Nazarbaev universitetınde de bılıktı mamandar jetkılıktı. Bız solardyŋ bılım-bılıgın, qarım-qabıletın tiımdı paidalanuǧa tiıspız, – dedı Qairat Kelımbetov.
Maŋyzdy memorandumdar
Astana ekonomikalyq forumynyŋ alǧaşqy künı asa nätijelı bolǧanyn aita ketken jön. Forum aiasynda «Kaznext Invest» ūlttyq agenttıgı şeteldık kompaniialarmen 6 memorandumǧa qol qoidy. Kelısımder mūnymen bıtken joq. Odan soŋ Qazaqstan men Germaniia jaŋartylatyn quat közderı salasyndaǧy memorandumdy qabyldady. Būl kelısımderdı tüsınıktı tılmen aitsaq, elımızge tartylyp jatqan investisiia dep ūǧuǧa bolady. Elımız investisiiaǧa qolaily klimat qalyptastyru baǧytynda bırşama jetıstıkterge qol jetkızgen. QR İnvestisiialar jäne damu ministrı Äset İsekeşevtıŋ aituynşa, jyl basynan berı «bır tereze» qaǧidasy boiynşa 500 investorǧa qyzmet körsetılgen. İnvestisiialyq ahualdy odan ärı jaqsarta tüsu üşın Premer-ministr janynan arnaiy keŋes te qūrylǧan. Öitkenı, taiaudaǧy 10 jylda taǧy 100 mlrd dollar investisiia tartudy közdep otyrmyz. Ministrdıŋ sözıne qaraǧanda, soŋǧy bes jyldyŋ özınde 4 mlrd dollar investisiia tartqan ekenbız. Sonyŋ nätijesınde jüzdegen joba sätımen jüzege asqan. Soŋǧy uaqytta investorlar elımızdıŋ tabiǧi qazbalaryn öndıruge qyzyǧuşylyq tanyta bastaǧan. Osyndai jaǧdailardy sarapqa sala kele, elımızdıŋ jaqyn jyldarda investisiialyq habqa ainalatynyna senuge bolatyndai.
Meŋdolla ŞAMŪRATOV
