ÄLEUMETTIK QORǦAU – QOǦAM TŪRAQTYLYǦYNYŊ KEPILI
Äleumettık qorǧau jüiesı elımızdıŋ äleumettık-ekonomikalyq saiasatyn jüzege asyratyn basty tetıkterdıŋ bırı bolyp tabylady. Onyŋ mänı qoǧam damuynyŋ basty kepılı äleumettık qauıpsızdık pen halyqtyŋ baquattylyǧyn közdeitınınde bolsa kerek.
Jalpy halyqaralyq qauymdastyqta äleumettık saiasattyŋ mınsız, barşaǧa ortaq ülgısı joq. Alaida, azamattardyŋ jūmysqa jaramsyz bolyp qalǧan jaǧdaiynda, jūmyssyzdyqtyŋ saldarynan tūrmysy naşarlaǧanda nemese jasy ūlǧaiyp, kärılık kelıp jetkende memleket tarapynan körsetıletın qamqorlyq öz nätijesın berude. Būl eŋ aldymen äleumettık qorǧau mekemelerınıŋ mınsız qyzmetınıŋ arqasynda. Järdemaqy men tölemderdıŋ, qyzmetterdıŋ äleumettık jaǧynan az qamtylǧandarǧa baǧyttalyp, mūqtaj azamattarǧa teŋ ärı ädıl bölınıp, jappai qamtyluy būl jüienıŋ jūmysyn jandandyruda. Tabysy tömen otbasylar, mügedekter, jalǧyzılıktı zeinetkerler, jetımder men köpbalaly analarǧa äleumettık qorǧau bırınşı kezekte körsetıledı.
Astana qalasynyŋ Jūmyspen qamtu jäne äleumettik baǧdarlamalar basqarmasy – halyqty äleumettik qorǧau jäne jūmyspen qamtu salasynda uäkiletti organ.
Azamattardyŋ äl-auqatyn, ömır süru deŋgeiın arttyru, kedeişılık, jūmyssyzdyq deŋgeiın tömendetuge baǧyttalǧan şaralardy jüzege asyru atalmyş basqarmanyŋ basty mındetıne kıredı. Būl üşın 2013 jyly 5 299 676,0 myŋ teŋge bölıngen eken. Onyŋ ışınde jūmyspen qamtuǧa 658 503,0 myŋ teŋge, äleumettık tölem men qyzmetterdı körsetuge 2 635 886,0 myŋ teŋge qarastyrylǧan.
Bügıngı künı elordada 18 164 mügedek tūrady. Būl ıske ükımettık emes ūiymdar da köptep tartyluda. Biudjet esebınen «İnvataksi» qyzmetterımen qamtamasyz etuge 22 382,0 myŋ teŋge, arnauly äleumettık qyzmetterdı körsetuge 53 032,0 myŋ teŋge osy ükımettık emes sektorǧa bölıngen.
Vedomstvoǧa qarasty mekemeler qyzmetın qamtamasyz etuge 1 816 431,0 myŋ teŋge jūmsalyp otyr. Onyŋ qatarynda «Astana qalasynyŋ Qarttar men mügedekterge arnalǧan medisinalyq äleumettık mekemesı», «Astana qalasynyŋ Balalar psihonevrologiialyq medisinalyq-äleumettık mekemesı», «Astana qalasynyŋ Psihonevrologiialyk medisinalyq-äleumettık mekemesı», «Astana qalasynyŋ Belgılı tūraǧy joq tūlǧalarǧa arnalǧan äleumettık beiımdelu ortalyǧy», «Astana qalasy äkımdıgınıŋ «Qarttarǧa, mügedekterge jäne mügedek balalarǧa arnalǧan oŋaltu ortalyǧy», «Astana qalasy äkımdıgınıŋ «Zorlyq-zombylyq nemese zorlyq-zombylyq qaupı saldarynan qiyn jaǧdaiǧa tap bolǧan adamdarǧa arnalǧan daǧdarys ortalyǧy-baspanasy» kıredı.
296 929,0 myŋ teŋge bölınıp, atalǧan mekemelerdıŋ şyǧystaryn japqan.
Elordanyŋ eŋbek naryǧynda
Jūmyssyzdyq deŋgeiı 2013 jyldyŋ 3-toqsanynda 5,4 paiyzdy qūrady jäne 2012 jyldyŋ osy kezeŋımen salystyrǧanda (5,6 paiyz) 0,2 paiyzǧa tömendedı.
2013 jyldyŋ 3-toqsanynda elordanyŋ ekonomikalyq tūrǧydan belsendı halyq sany 434,5 myŋ adamdy, jūmyspen qamtylǧandar sany 410,8 myŋ adamdy, jūmyssyzdar 23,7 myŋ adamdy qūrap otyr. Aǧymdaǧy jyldyŋ basynan bastap ekonomikanyŋ ärtürlı salasynan 16484 jaŋa jūmys oryndary aşyldy. Onyŋ ışınde şaǧyn biznes boiynşa 10890 jūmys orny aşylyp, 66,1 paiyzdy qūrap otyr. 2013 jyldyŋ 1 jeltoqsanyna deiın jūmyspen qamtuǧa 11217 adam sūranys jasaǧan. Halyqty äleumettık qorǧaudyŋ belsendı şaralarymen qamtylǧany – 8021 adam (71,5%), onyŋ ışınde: 4134 adam jūmysqa ornalasty, käsıbi daiarlauǧa 1405 adam jıberıldı, qoǧamdyq jūmystarǧa 2264 adam, jastar täjıribesıne 663 adam jäne äleumettık jūmys oryndaryna 328 adam qatysuda.
«Jūmyspen qamtu 2020 jol kartasy» boiyna baǧdarlamaǧa qatysuǧa jyl boiynşa 938 adam ötınış berdı, 928 adam äleumettık kelısımşartqa qol qoidy. Eseptı kezeŋde käsıbi daiarlauǧa 387 adam joldama aldy, jastar täjıribesıne oqu oryndarynyŋ 374 tülegı jäne äleumettık jūmys oryndaryna 143 adam jūmysqa ornalasypty.
2013 jyly alǧaşqy ret Baǧdarlamamen jartylai jūmyspen qamtylǧan jaldamaly qyzmetkerlerdı käsıptık qaita daiarlau jäne bılıktılıgın arttyru qarastyrylǧandyǧyn atap ötu qajet.
Jyl basynan berı jūmyssyzdardy, onyŋ ışınde jastardy jūmysqa ornalastyru mümkındıkterın keŋeitu maqsatynda 12 bos oryn järmeŋkesı öttı. Bos oryndar järmeŋkesı jūmyssyzdarǧa laiyqty jūmys tabuǧa, al jūmys beruşılerge – jūmys oryndaryn jasaqtauǧa mümkındık beredı. Sonymen qatar, järmeŋke aiasynda «Nūr Otan» partiiasymen bırge «Dūrys taŋdau jasa» aksiiasy ūiymdastyryldy.
Kömegı köpke demeu
Jyl basynan berı 63 myŋnan astam adamǧa äleumettık kömek körsetılgen. Kedeilık şegınen tömen tabysy bar 938 azamatqa 19,1 million
teŋge somasyna memlekettık atauly äleumettık kömek taǧaiyndaldy. Tabysy tömen otbasylardyŋ 18 jasqa deiıngı balalaryna 25,2 million teŋge somasyna memlekettık järdemaqy taǧaiyndaldy.
Kommunaldyq qyzmetterdı töleuge jäne tūrǧyn üidı ūstauǧa ketetın şyǧyndary otbasynyŋ ortaşa ailyq jiyntyq tabysynyŋ 8 paiyzynan asyp ketse, tūrǧyn üi järdemaqysy taǧaiyndalady. Osy sanattaǧy 1913 otbasyǧa 52,2 million teŋge somasynda osyndai kömek körsetıldı. Būdan bölek, mügedekterdı äleumettık oŋaltu boiynşa atqarylǧan jūmystar auqymy aitarlyqtai. Şipajailyq-kurorttyq emdeluge joldama berılıp, mügedekterdı käsıptık daiarlau jäne qaita daiarlauǧa kömek körsetılgen. Zaǧiptardy ertıp jüru, üide oqytylatyn mügedek balalary bar otbasylaryn qoldau da biudjettıŋ esebınen qarastyrylǧan. Mümkındıgı şekteulı jandardy mūqtajyna qarai tehnikalyq qūrylǧylarmen qamtamsyz etu ünemı jüzege asyrylyp otyrylady.
Astanalyqtarǧa körsetıletın äleumettık kömektıŋ türlerıne toqtalyp ötken jön. Ambulatorlyq emdelude därı-därmekpen qamtamasyz etu, qalalyq baǧyttaǧy jolauşylar kölıgınde tegın jüru mümkındıgımen qosa, merzımdı baspasöz basylymdaryna jazyp, tuberkulezben auyratyndarǧa azyq-tülık jiyntyǧy bölınedı. Merekelık jäne aituly künderge bırjolǧy aqşalai tölemder berılıp otyr. Atap aitqanda, mügedekter künı qarsaŋynda 15154 adamǧa jalpy somasy 45 million teŋge järdemaqy, Otan qorǧauşylar künıne orai 7065 adamǧa, onyŋ ışınde Ūly Otan soǧysynyŋ ardagerlerıne, 131,1 million teŋge, Qarttar künınde 21 019 adamǧa (70 jasqa jetken jäne odan asqan mūqtaj zeinetkerler) 63,0 million teŋge somasynda qarajat berıldı. Būl syidan Auǧanstan soǧysy ardagerlerı men Chernobyl apat aimaǧyna qatysuşylary da şet qalǧan emes.
Arnaiy memlekettık järdemaqy aluşylar sanatyndaǧy äleumettık kömek körsetıletın azamattar bar. Ūly Otan soǧysynyŋ ardagerlerıne 20000 teŋgeden, olarǧa teŋestırılgen tūlǧalarǧa 10000 teŋgeden, tyl eŋbekkerlerıne 10000 teŋgeden, qaitys bolǧan äskeri qyzmetşılerdıŋ otbasy müşelerıne 10000 teŋgeden qarajat bölıngen.
Aigül UAISOVA