Resmi derekterge süiensek, bügınde elımızdegı tūrǧyndardyŋ 20 paiyzy allergiiadan zardap şegedı eken.
Astanada da būl körsetkış ösıp barady. Tüşkırtıp-pysqyrtyp, kısınıŋ äbden berekesın qaşyratyn osy aurudyŋ, äsırese, mausymdyq türı keŋ etek jaiǧan. Odan saqtanudyŋ, lajy kelse, bırjola qūtyludyŋ qandai joldary baryn bılmek bolyp elordadaǧy Qazaqstan Respublikasy Prezidentınıŋ Is Basqarmasyna qarasty medisinalyq ortalyqqa bas sūqtyq. Bızdıŋ sūraqtarymyzǧa atalmyş mekemenıŋ I sanatty allergolog-därıgerı Aigül Syzdyqova jauap berdı.
Aiaz da – allergen
– Jaz bastalyp, kök şyǧysymen, allergiiasy bar adamdar äurege tüsedı. Osyndai mausymdyq allergiia kezınde bızge jügınetın nauqastardyŋ da sany kürt artady, – dep bastady äŋgımesın keiıpkerımız. – Mysaly, qazırgı uaqytta maǧan künıne 30-dan asa pasient keledı. Jalpy, älem halqynyŋ 10 paiyzy pollinozǧa şaldyqqan. Bızdıŋ öŋırde osy derttıŋ örşitın üş mezgılı bar. Alǧaşqysy säuırdıŋ ortasynan mamyrdyŋ soŋyna deiın sozylady. Būl şaqta qaiyŋ, emen, terek, şaǧan siiaqty aǧaştar tozaŋdanady. Kelesı kezeŋde, iaǧni mausym-şılde ailarynda atqonaq, tarǧaq tärızdı şabyndyq şöpter güldeidı. Al üşınşı aralyq däl qazır ötıp jatyr. Allergikterdıŋ bırazyna jusan iısı jaǧymsyz äser etude.
Aigül Amangeldıqyzynyŋ aituynşa, mausymdyq allergiiany qozdyratyn faktorlar qatary tek ösımdıktermen şektelmeidı. Bıle bılsek, qystyŋ qaqaǧan suyǧy da qauıptı allergender tızımıne jatatyn körınedı.
– Astananyŋ qysy qatal ǧoi. Aua temperaturasy belgılı bır gradusqa deiın tömendegende, ol da terını, tynys joldaryn tıtırkendıredı. Mūndai allergiiamen auyratyndardyŋ köpşılıgı – sozylmaly nauqasqa şaldyqqan, allergiianyŋ basqa da türlerımen auyratyn nemese tūqymynda soǧan beiımı bar kısıler. Sondai-aq terısı näzık ärı sezımtal jandarda da suyqqa allergiia jiı kezdesedı. Statistika boiynşa mūndai dert 70 paiyz jaǧdaida äielderdı töŋırekteidı, – dedı maman.
Sivilizasiiany «süietın» auru
Būdan bölek, allergiianyŋ tūrmystyq, epidermalyq, därılık preparattyq jäne taǧamdyq dep atalatyn türlerı bolady. Tūrmystyq allergiiany tuǧyzuşy närselerdıŋ bırı – üidegı şaŋ-tozaŋ. Onymen auyratyn adamdardyŋ bölmede şaŋ jinaityn jihaz köp bolǧan saiyn mazasy qaşady. Mäselen, olar üşın tösek-oryn, jūmsaq oiynşyq, kılem, betı aşyq kıtap, kiım, jünnen toqylǧan jamylǧy – bärı-bärı qolaisyz äser etuı mümkın. Jinalǧan şaŋnyŋ är gramynda 14 myŋǧa juyq maida kene ömır süredı eken. Al epidermalyq allergikterge üiınde mysyq, it, qoian, tyşqan sekıldı januarlardy asyrauǧa bolmaidy. Eger haiuanattarǧa degen mahabbatyŋyz erık bermei jatsa, su tasbaqasyn baǧyp körıŋız. Ol aldyndaǧylarǧa qaraǧanda äldeqaida qauıpsızdeu. Därılık preparattyq allergenderge antibiotik, tättı sirop, anestetik, analgetik kıredı. Bügınde därıhana sörelerınde qaptap tūrǧan nebır biologiialyq belsendı qospalardyŋ (BAD) qūramynda da allergiia tuǧyzuşy elementter bar. Taǧamdyq allergiia siyr sütı, jūmyrtqa, tauyq, balyq, bidai, qyzyl tüstı jemıs-jidek, sitrustyq jemıs-jidek siiaqty azyq-tülıkke allergiialyq dermatit nemese rinit türınde baiqalady. Bır qyzyǧy, allergiia bır türden ekınşı türge auysuy da mümkın. Mysaly, eger adamnyŋ qaiyŋ tozaŋyna allergiiasy bolsa, onda aǧaş basynda ösetın jemısterge de allergiiasy bılınuı mümkın.
– Sivilizasiia neǧūrlym örkendegen saiyn halyqtyŋ allergiiaǧa şaldyǧu yqtimaldyǧy da soǧūrlym joǧarylaidy. Las aua, ziiandy azyq-tülık, köşedegı qoqys – allergenderdıŋ naǧyz oşaqtary. Onyŋ üstıne, şekten tys sterildı orta da allergiianyŋ paida boluyna äkelıp soǧady, – dedı därıger.
Tözımdılık qalai qalyptasady?
Medisinanyŋ qaryştap damuy qanşama aurudyŋ aldyn orap, tosqauyl qoiuda. Sondai paidaly em-domnyŋ bırı allergikterge arnalǧan. Būl ädıs allergendı-spesifikalyq immundyq terapiia (ASİT) dep atalady.
– Bügınde bızdıŋ ortalyqtaǧy nauqastardy osy täsılmen emdeimız. Iаǧni, allergennıŋ kışkentai mölşerın adamǧa egu arqyly onyŋ aǧzasynda antidenelerdı şyǧaramyz. Ūzaqtyǧy 3 nemese 5 jyldyq emdık kurs aiaqtalǧan soŋ, pasient älgı allergenge edäuır tözımdı qalypqa köşedı. Mäselen, menıŋ täjıribemde mūndai terapiianyŋ arqasynda nauqastardyŋ jartysynan köbı qūlan-taza aiyǧyp şyqty. Allergiiadan qūtylu olarǧa qandai baqyt syilady deseŋızşı! Jaqynda ǧana kışkentai qyz balanyŋ köl-kösır quanyşyna kuä boldyq. Ol büldırşınnıŋ üi januarlaryna allergiiasy bar edı. Sonyŋ kesırınen süiıktı itınıŋ janynda ūzaǧyraq bola almaityn. ASİT-tıŋ arqasynda januarlardyŋ jünıne, sılekeiıne jauap beretın tıtırkendırgışterdı joidyq, – dedı därıger.
ASİT em-domyn qysta jürgızgen tiımdı eken. Ärine, būdan ekpenı saldyryp alsam, jaibaraqat ömır süre beremın degen qate pıkır tumauy kerek. Mamandar terapiia kezınde de allergiia tuǧyzuşy allergennen meilınşe qaşyq jürıp, dūrys tamaqtanyp, salauatty ömır saltyn ūstanuǧa keŋes beredı. Auruǧa dūrys köŋıl bölmeseŋız, onyŋ soŋy qauıptı dertke ūlasuy äbden mümkın.
Botagöz MARATQYZY
