Aman ASABAEV, Ūlttyq ǧylymi medisina ortalyǧy Hirurgiia bölımınıŋ meŋgeruşısı: DÄRIGERDIŊ DÄREJESIN TÄJIRİBE ÖSIREDI
– Taiauda otandyq basylymdardyŋ bırınen mynadai maqalany közımız şaldy. Avtor atajūrtqa oralǧan qandastar qatarynda elımızdıŋ damuy jolynda ter tögıp jürgen joǧary bılımdı mamandar, bılıktı ǧalymdar, qarymdy qalamgerler az emestıgın aitypty. Sondai jandardyŋ bırı retınde sızdıŋ de esımıŋızdı atap ötken eken. Qazaqstanǧa qai jyly köşıp keldıŋız? Būǧan deiın qaida qyzmet etıp edıŋız?
– Mäskeudegı Petrov atyndaǧy Resei hirurgiia ǧylymi ortalyǧyn estuıŋız bar şyǧar. Būl – aty alysqa taraǧan tanymal medisinalyq mekemelerdıŋ bırı. Keŋes Ökımetı tūsynda odaqtyŋ bırqatar elderınde onyŋ filialdary aşyldy. Sonyŋ bırı Özbekstannyŋ astanasy – Taşkenttegı akademik Vahidov atyndaǧy mamandandyrylǧan Hirurgiia ortalyǧy edı. Men osynda 20 jylǧa juyq uaqyt jūmys ıstedım. 1991 jyly kandidattyq, 2002 jyly doktorlyq dissertasiiamdy qorǧadym. Professor atandym. Bölım meŋgeruşısı boldym. Qysqasy, ol jaqtaǧy jaǧdaiym jaman bolǧan joq. Bıraq, ünemı köŋılımnıŋ tükpırınde atajūrtqa qonys audarsam degen oi jürdı. Sodan 2004 jyly sätı tüsıp, Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ arnaiy şaqyrtuymen Astanaǧa köşıp keldım. Kelgen boida, Ūlttyq ǧylymi medisina ortalyǧyna jūmysqa qabyldandym. Bes aidan soŋ hirurgiia bölımınıŋ jetekşısı bolyp taǧaiyndaldym.
– Ortalyqtyŋ hirurgiia bölımınıŋ mümkındıgı qandai? Qandai kürdelı operasiialar jasalyp jür?
– Maqtanǧanym emes, hirurgiia boiynşa eŋ joǧary, sapaly qyzmet bızdıŋ ortalyqta körsetıledı. Öte kürdelı operasiiany qajet etetın nauqastardyŋ bärın bızge jıberedı. Al, bızdıŋ qolymyzdan kelmeitın jaǧdaida, olardy şetelge jıberuden basqa jol joq. Osyǧan qarap-aq, bızdıŋ bölım äleuetınıŋ qanşalyqty ekenın baǧamdai berıŋız. Jylyna myŋnan astam operasiia jasalady. Bauyr, ökpe, öŋeş operasiialarynyŋ eŋ kürdelı türlerı jasalady. Bır quanatynymyz, onyŋ 99 paiyzy sättı aiaqtalady. Operasiiadan keiın asqynu degen müldem sirek kezdesedı. Hirurgiia bölım äzırge 30 adamǧa laiyqtalǧan. Aldaǧy bır-ekı jyldyŋ kölemınde Ūlttyq ǧylymi medisina ortalyǧynyŋ janynan Transplantologiia ortalyǧy aşylmaqşy. Mūnda tek hirurgiia boiynşa 4-5 bölım jūmys ısteidı dep josparlanuda. Ortalyqty Medisina ǧylymynyŋ doktory, professor Jaqsylyq Dosqaliev basqaratyn bolady.
– Arnaiy ortalyq aşylsa, elımızdegı müşe auystyru operasiialary tek osynda jasalatyn bolar?
– Ony uaqyt körsete jatar. Bıraq, solai bolǧany dūrys. Özge öŋırlerdegı transplantologiialyq ortalyqtar bır ortalyqqa baǧynyp, bır jüiemen, bır taktikamen jūmys ıstegenı dūrys. Operasiiany är klinika öz bılgenınşe jasaǧany dūrys emes. Öitkenı, aǧza auystyru ömırden ötken jandy düniege qaita äkelumen teŋ närse. Jaqynda bızdıŋ bır top därıgerımız Oŋtüstık Koreiaǧa baryp täjıribelerın jetıldırıp qaitty. Jyl soŋyna deiın taǧy da bırneşe därıger baryp kelmekşı. Şeteldıŋ aldyŋǧy qatarly klinikalarymen ünemı täjıribe almasyp otyramyz.
– Al, Özbekstandaǧy eskı ärıptesterıŋızben qarym-qatynasyŋyz qalai? Jiı habarlasyp tūrasyz ba?
– Ärine. Jalpy därıgerler qauymy täjıribe almasu, pıkır bölısuge kelgende öte belsendı bolady. Osydan ekı jyl būryn ortalyqtyŋ 10 jyldyq mereitoiyn toilaǧanbyz. Sol kezde Özbekstannan bır top eskı ärıptesım arnaiy keldı. Men basqaratyn Hirurgiia bölımıne bas sūǧyp, därıgerlermen tanysty, täjıribelerımen bölıstı.
– Qanşama jyl syrt elde jürseŋız de ana tılıŋızde taza söileidı ekensız. Özbekstanda jürgende köbıne qai tılde söileuşı edıŋız?
– Şynyn aitu kerek, jūmysta köbınese özbek tılınde söilesuıme tura keletın. Tıptı, studentterge özbek tılınde därıs oqyǧanym bar. Bıraq, üide mındettı türde qazaqşa söilesuge tyrysatynmyn.
– Al, mūndaǧy ärıptesterıŋızben qai tılde äŋgımelesken sız üşın yŋǧaily?
– Tılımız orysşaǧa ketıp qala beretını bar. Ortaŋa qarai beiımdeledı ekensıŋ ǧoi…
– Alǧa qoiǧan maqsatyŋyzdy qanşalyqty baǧyndyra aldym dep oilaisyz?
– Qyzmetıme qatysty aitar bolsam, maqsat-mındetterımnıŋ jartysynan köbın oryndaǧan şyǧarmyn. 30 jylǧa juyq eŋbek täjıribemde 5 myŋǧa juyq operasiia jasappyn. Jarty saǧattyq jeŋıl-jelpı operasiialardan bastap 8 saǧatqa sozylǧan eŋ kürdelı degen operasiialardy sättı ötkerdık. Endı osy ortalyqta transplantasiia jasau operasiiasy sättı jüzege asyrylsa deimın.
– Gippokrat antyna qanşalyqty adal bola bıldıŋız?
– Qatelespeitın därıger joq. Qatelıkterge aiaq astynan, mülde oilamaǧan jerden boi aldyrasyŋ keide. Bılıp tūrǧan närseŋnen jaŋylasyŋ. Degenmen, asa ülken qatelıkke boi aldyrmaǧan siiaqtymyn. Bıraq kım bılsın…
– Qaita mamandyq taŋdauǧa mümkındık tusa, qai salany taŋdar edıŋız?
– Mındettı türde medisinany.
Äŋgımelesken Şynar DOSAN
