KREDİTOMANİIа QANDAI KESEL?
Aqsymbat TÖLEUHANOVA,
psiholog:
Kreditomaniia – kädımgı naşaqūmarlyq, maskünemdık sekıldı auru. Ökınıştısı, qarapaiym halyq mūny älı de jete tüsıngen joq.
Bır ret nesie alyp, ony igılıgıne jūmsaǧan jan mındettı türde ekınşı ret taǧy alady. Jäne bır emes, bırneşeuın qatar aluy da mümkın.
Bızdıŋ kemşılıgımız, nesienı resımdegende «aqşa qolǧa tise boldy» degen oida tūramyz. Al, banktıŋ bır qulyǧy – paiyzdyq körsetkış, üsteme aqy sekıldı mälımetterdı öte ūsaq ärıptermen jazyp qoiady. Kelısımşartta körsetılgen talaptardy ekınşı orynǧa qoiatyndyqtan, mūny köp adam baiqamaidy. Qazaq «Dänıkkennen qūnyqqan jaman» deidı. Adamdardyŋ qūnyqqany sonşalyq, öz atyna nesie alǧanymen qoimai, özgelerdıŋ atynan da resımdep, artynan sazǧa otyrǧyzyp ketetın oqiǧalarǧa kuä bolyp jürmız.
Adam boiyndaǧy kreditomaniia dertınıŋ qarapaiym belgılerı dep men mynany aitar edım: mäselen, kündelıktı ömırde körıngennen 100 teŋge, 50 teŋge sūrap jüretın jandardy jiı kezdestıruge bolady. Būl aqşany özderı qaryz dep sanamaidy. Bıraq, 500 myŋ teŋge al, 5 teŋge al, bärı de şariǧat boiynşa senıŋ moinyŋdaǧy qaryz bolyp esepteledı. Sondyqtan, qaryz aludan, qaryzdy qaitarymsyz qaldyrudan saqtanaiyq.
Jansaia İMANBEKOVA,
«Halyq bankı» AQ-nyŋ aǧa baqylauşy kassirı:
Men qyzmet etetın bank bölımşesınde künıne kem degende 6-7 adam nesie resımdeidı. Olardyŋ nesiege alatyn somalary ärqalai. Al, öte ırı kölemdegı somany aptasyna 7-8 adam, keide odan da köp adam alyp jatady.
Arnaiy qūjattardy toltyru kezınde olardyŋ köbı aqşany özderınıŋ biznes josparlaryn jüzege asyru üşın nemese jihaz, kölık satyp alu üşın qajet ekenın körsetedı. Jasyratyny joq, aqşany tek osy maqsatta jūmsaityndary kem de kem. Özımız kuä bolyp jürgendei, nesiege alǧan aqşasyna toi-tomalaq ötkızedı, qymbat qūndyz ton satyp alady. Bıraq onyŋ aqşany qaida jūmsaǧanyna bank bas auyrtpaidy, tek uaqytyly tölep tūrsa boldy. Sondyqtan, nesienı almas būryn ärbır adam maǧan nesie ne üşın kerek, mäselenı şeşudıŋ būdan özge de joldary bar şyǧar, qaryzymdy jyldar boiy jauyp otyruǧa jalaqym jete me degen mäsele töŋıregınde jaqsylap oilanu kerek. Ökınışke orai, qarapaiym halyq osyny ūmyt qaldyrady. Bank bergen nesiege tegın dünie dep qaraidy. Osyndai sauatsyzdyqtan, jauapsyzdyqtan kelıp kreditomaniia keselı tuyndaidy.
Ras, nesienıŋ arqasynda jeke biznesın aşyp, tūrmysyn tüzep alǧandar da barşylyq. Ol üşın aldyn ala josparyŋyzdy tüzıp, esebıŋızdı qūryp alǧanyŋyz abzal.
