– Erteŋ Astanada «Elımnıŋ bır erkesı men bolamyn!» atty şyǧarmaşylyq keşıŋız ötpekşı. Bärınen būryn osy keşte tosyn syi bolatyny bärımızdı elıktırıp qoiǧany ras…
– Būl resmi türde habarlanyp, keŋ auqymda ötetın Astanadaǧy alǧaşqy keşım bolǧaly otyr. Jaŋalyqtar jeterlık. Būrynǧy keşterımnen özgeşe bolary anyq. «Sazgen sazy» folklorlyq-etnografiialyq ansamblınıŋ süiemeldeuımen än oryndaimyn. Syilas ärıptesterım de keş qonaǧy retınde öner körsetedı. Būryn kökeiımde jürgen köp oidy körermenmen bölısuge ūialatynmyn. Qazır aqyl toqtattym. Sondyqtan eş jerde estılmegen qaǧazǧa tüsırgen oilarymdy da oqimyn…
Älı bolmaǧan ıstı jariia etudı ūnatpaǧandyqtan, keştıŋ bar qūpiiasyn jaimai-aq qoiaiyn. «Sälemnıŋ de sätı bolady» deidı ǧoi. Sätı tüskende barlyǧy da belgılı bolady. Kelgenderdıŋ köŋılınen şyǧady dep ümıttenemın.
– «Būl än būrynǧy ännen özgerek» repertuaryŋyzǧa qalai qosylyp edı?
– Auruhanada mazam qaşyp, qatty qinalyp jatqan kezım bolatyn. Ūiqydan än salyp oiandym. Taŋerteŋ därıger «Sen aqynsyŋ ba, änşısıŋ be? Tünımen «qairan qaiǧysyz, qamsyz künderım, sairan, sauyqty raqat tünderım» dep aiqailap jattyŋ» dedı. Qapelımde kımnıŋ öleŋı ekenı esıme tüspedı. «Aqyndyǧym ūstap, öleŋ şyǧara bastaǧan şyǧarmyn» dep oiladym ıştei. Būl oqiǧadan keiın bıraz uaqyt öttı. Ūmytylyp ta kettı. Bır künı kıtaphanada material jinap otyrsam, Şäkärımnıŋ kıtaby qolyma tüse qaldy. Söitsem, auruhanada jatyp aitqanym – «Būl än būrynǧy ännen özgerek» öleŋınıŋ sözı eken. Sodan keiın, äuenın üirene bastadym. Ony halyqqa taratudan būryn jürek şerımen bölıskım keldı. Jalpy, osy än baǧymdy aşyp, menı öner jolyna äkeldı.
– Bır äŋgımeŋızde «Älemdık deŋgeidegı ärtısterdıŋ hit änderın zerttep jürmın» degensız. Sonymen, olardyŋ hit bolu sebebı ne eken?
– Älemge aian hit änder bar. Qai tılde aitylyp jatqanyn bılmese de, ony kez kelgen tyŋdauşy tüsınıp, köŋılge qondyrady. Nege? Sonşalyqty syry joq eken. Menıŋ ūqqanym, än men tyŋdauşy arasyn bailanystyratyn ortaq dünieler – eŋbektegen bala men eŋkeigen qariiaǧa deiın jattap alatyndai tılge jeŋıl sözı jäne qūlaqqa jaǧymdy äuenı bolu kerek.
Alysqa barmai-aq, mynany aitaiyn. Qazaǧymnyŋ halyq änderı men Şämşı änderı – naǧyz hit qoi. Bır ǧana «Bır bala» änın eske tüsıreiık. Dästürlı mänerde de, estradaǧa salyp aitsaŋ da jarasady. Qarapaiym ǧana halyq änı «Erkem-ai» – tıptı, hittıŋ hitı. Türlı aspappen orkestr oryndasa da – ädemı, muzykasyna säikes bi de qoiuǧa bolady.
Qanşa uaqyt ötse de eskırmeitın, qanşa estıseŋ de jalyqtyrmaityn ömırşeŋ tuyndylar bızde öte köp. Sol qazynamyzdy özımızdıŋ sahna şeŋberınen şyǧaryp, özge elderge keŋınen jetkızsek, älemde de moiyndalyp, öz biıgınen tüspeitını sözsız.
– Qazırgı qazaq estradasyna köŋılıŋız tola ma?
– Barǧa da, joqqa da ünemı şükırşılık etemın. Bügıngı önerdıŋ jai-küiıne köŋılım tolady. Ärine, jastardyŋ qarnym aşatyn kemşıl tūstaryn da köremın. Bıraq, tüsınıstıkpen qarau kerek. Sūranysqa sai talpynys jasap jürgen jas önerpazdardyŋ betınen qaǧu dūrys emes. Bız de sondai boldyq, köre-köre, jüre-jüre tanymymyz keŋeiıp, öz qatemızdı tüzedık. Ortamyzǧa jas änşıler qosylyp jatsa, men qaita quanamyn. Tılekşı bolamyn. Är qazaq än aitsa, artyq emes.
Osy oraida aitarym, bızge käsıbi mamandar jinalyp, öleŋ sözıne män berıp, ändı talqyǧa salatyn körkemdık keŋes jetıspeidı. Öner adamynyŋ baspaldaǧy bolady. Keŋes qūrylsa, änşıge sol baspaldaqpen joǧary örleuge septesıp qana qoimai, jönı tüzuı qalyp, än qorjyndaǧy dünieler sūryptalar edı.
– Sızdıŋşe, öner adamyn ne tozdyrady?
– Bolmai jatyp boldym, tolmai jatyp toldym deu – talant otyn söndıredı. Osydan aulaq bolu kerek.
Ärdaiym repertuaryma taǧy ne qossam eken dep oilanyp jüremın. Mirei Matio, Patrisiia Kaas, Selin Dion, Salvatore Adamonyŋ änderın tyŋdaimyn, ızdenemın. Öner adamyn ösıretın de, öşıretın de halyq bolǧandyqtan, bır şyqqanymdy qaitalaǧym kelmeidı. Ärbır toiǧa da zor jauapkerşılıkpen daiyndalamyn. Jergılıktı jūrttyŋ ädet-ǧūrpyn eskerıp, körermen tamsana qaraityndai qoiylymdar jasaimyn. Üş myŋ adamnyŋ aldyna än saluǧa qalai daiyndalsaŋ, üş adamnyŋ aldyna da däl solai şyǧu kerek. Būl ūstanymym özgergen emes.
– Bız – tyŋdauşymyz, sız – oryndauşysyz. Tyŋdauşy ändı jūbanyş, süienış, sezım pernelerın döp basatyn küş retınde baǧalaidy. Mūŋly muzyka tyŋdap, köŋılı bosap, jylap ta alady. Yrǧaqty äuenge jadyrap, bileidı. Al sızge än qalai äser etedı?
– On segız myŋ ǧalam dybys pen qozǧalystan tūrady. Qūdai bergen qabılettı dūrys paidalanyp, şyrqalar ändı jetı notaǧa syiǧyzyp, mınez-qūlqyn bergende ǧana tyŋdauşy özgeşe küige bölenedı…
Sūraǧyŋyzǧa qaita oralsam, sahnaǧa köterılerde süiıktımmen alǧaş kezdeskendei bolamyn. Jüregım auzyma tyǧylyp, qatty tolqimyn. Än arqyly özımdı, jürek tükpırındegı sezımdı, mūŋym men quanyşymdy, ışkı syrymdy jetkızemın, aqtarylyp, janym jeŋıldep qalady. Muzykanyŋ qūdıretı ǧoi – än salǧanda, jauyrynym kädımgıdei terlep ketedı.
– Lirikalyq änderdı keremet jaqsy oryndap, köŋıldı änderdı köŋılsız qylyp aitatyn änşıler bar. Onyŋ mänı nede?
– Köŋıl, şırkın, şartarapqa qūiqyljysa da, artynan erıp ketpei, ändı taŋdai bılu maŋyzdy. Än adamnyŋ köilegı siiaqty. Jasyna sai ärı üilesıp tūru kerek. Adamnyŋ sözıne qarap, özın tanuǧa bolady, änşınıŋ adamilyǧy da än arqyly tanylady. Ännıŋ öz ışkı bolmysyŋmen üilesımı aitylǧan kezde bırden baiqalady. Mysaly, maǧan rok baǧytynda nemese bliuz janrynda än aitu yŋǧaisyz, tabiǧatyma kelmegendıkten, aita almaimyn da.
– Ädette künıŋız neden bastalady, qalai ötedı?
– Atqan künım ünemı bır ıspen bastalady – ūlym Qambarǧa şai berıp, tamaqtandyryp, mektebıne şyǧaryp salamyn. Al, odan keiıngınıŋ bärı oraiyna qarai rettele beredı. Kıtap oqyp, muzyka tyŋdap, keste toqyp, ıs tıgıp, tünımen oiau otyratyn kezderım de jiı bolady. Qūmalaqşy qūmalaqty şaşyp tastaidy emes pe, men de sol siiaqty «Abai jolynyŋ» kez kelgen betın aşyp, jalǧastyryp oqi beremın. Halyq auyz ädebietınıŋ şyǧarmalaryn oqyǧandy da jaqsy köremın.
– Halyqqa ūsynar tosyn syiyŋyz köp bolǧai!
Sūhbattasqan:
Mädina JAQYP
