Künı keşe ǧana ortamyzda aqjarqyn qalpymen, baisaldy mınezımen jaidarlana jürgen Nūrǧoja aǧanyŋ orny bız üşın erekşe, bölek edı. Asyl aǧanyŋ dünieden ozǧanyna da mıne, qyryq kün bolyp qalypty. Onyŋ endı joq ekenıne, mäŋgılık saparǧa attanǧanyna sengıŋ kelmeidı. Ainalasyn nūrlandyryp tūratyn jaqsy adamdy, özıŋmen mūŋdas syrlas jaqynyŋdy qimaidy ekensıŋ. Bıraq, ömır bar jerde ölım bar. Taǧdyrǧa ne şara?!
Qym-quyt qaişylyqtarǧa toly myna ömırde qanşama jaqsy-jaisaŋ, jampozdarmen tanysyp, syrlas, dämdes boldyq. Asyldardyŋ sözderın tyŋdap, qūlaqqa qūiyp, tärbie aldyq. Solardyŋ qatarynda qazaqtyŋ daryndy aqyny Nūrǧoja Oraz da bar.
Nūrǧoja aǧamen tanystyǧymyz ötken ǧasyrdyŋ 80-şı jyldary bastaldy. Sol kezde ol qūramyna Selinograd, Torǧai, Qostanai, Kökşetau, Soltüstık Qazaqstan sekıldı bes oblysty qūraityn Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ oblysaralyq bölımşesın basqardy. Jūbaiym Marfuǧa ekeumız Kökşetau oblysynyŋ Zerendı audandyq «Kommunizm taŋy» gazetınde jūmys ısteitınbız. Jaŋa ǧana öleŋder jazyp, baspasöz betınde körınıp jürgen kezımız. Nūraǧaŋ bız turaly estıp, redaksiiaǧa telefon şalyp habarlasty. Marfuǧa ekeumızdıŋ öleŋderımızdı özı qūrastyryp jatqan bes oblys aqyndarynyŋ «Tyŋ tynysy» jinaǧyna sūratyp aldy. Keiın sol jinaq «Jalyn» baspasynda jaryq kördı. Söitıp, aqyndyq jolymyzdy aşty. Jas aqyn-jazuşylardyŋ keŋesıne qatysuǧa joldama berdı.
Taǧy bır qyzyqty oqiǧany aita ketkım keledı. Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ 8-sezın ötkızuge qyzu daiyndyq jasalyp jatty. Sezge jer-jerden delegattar sailau üşın Selinograd qalasyna Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ hatşysy Saiyn Mūratbekov, oblystardan belgılı aqyn-jazuşylar keledı. Jiynda Nūraǧaŋ «Kökşetauda, Zerendıde Marfuǧa Bektemırova degen jas aqyn bar, bolaşaǧynan mol ümıt kütemın, sony sezge delegat etıp sailaiyq» dep ūsynys bıldıredı. Sol jerde köbı qarsy bolady. Bıraz aitys-tartys bolyp, Nūrǧoja aǧanyŋ tabandylyǧy arqasynda aqyrynda Marfuǧany Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ 8-sezıne delegat etıp sailaidy. Būny soŋynan Nūraǧaŋnan estıdık, Marfuǧa onda älı jas, nebärı 26 jas şamasynda. Ardaqty jannyŋ talantty der kezınde tanyp, ädebiet älemıne enuıne däneker bolǧany süisındıredı. Marfuǧa Nūraǧaŋnyŋ eşkımge boi bermei, bärın köndırıp, sendırıp, jazuşylardyŋ ülken bedeldı jiynyna qatysuyna kömekteskenın ünemı eske alatyn. Sol jaqsylyǧyn, qamqorlyǧyn aqtyq demı bıtkenşe aityp jürdı.
1999 jyldyŋ qazan aiynda menı oblystyq «Qostanai taŋy» gazetıne bas redaktor etıp taǧaiyndaǧanda maǧan quanyp telefon şalyp, qūttyqtady, igı tılekterın bıldırdı. Keiın Qostanaiǧa Aiman apai ekeuı nemeresımen bırge «Sosnovyi bor» sanatoriiıne demaluǧa kelgende redaksiiaǧa soǧyp, Säbit Mūqanov, Ǧabit Müsırepov siiaqty ädebiet alyptarynyŋ ömırınen qyzyqty derekter keltırıp, äŋgıme şertken edı. Sol saparynda Nūraǧaŋmen tılşınıŋ sūhbatyn, öleŋderın jariialadyq. Aqyn elge jetkenşe, aǧaiynmen qauyşqanşa asyǧatyn. Tuǧan jerı –Qostanaidy şyn jüregımen süietın, sonda düniege kelgen Ybyrai, Şoqan sekıldı dara tūlǧalardy maqtan etetın, solar turaly tamaşa öleŋder, dastandar jazdy.
Astanaǧa qonys audaryp, «Dala men qala» gazetınıŋ menşıktı tılşısı qyzmetıne ornalastym. Elordada da Nūraǧaŋmen bailanysymyz üzılgen joq. Bır künı ol menı «Jaŋa Saryarqa» jurnalyna jūmysqa şaqyrdy. Būrynnan tonnyŋ ışkı bauyndai etene aralasyp, syilasyp, aǧaly-ınılı bolyp ketkenbız. Ūsynysyn quana qabyldadym. Söitıp 2006 jyldyŋ 1 şıldesınde bas redaktordyŋ orynbasary retınde ıske kırıstım.
Nūraǧaŋmen ekı jyldai bırge eŋbek ettım. Osy uaqyt ışınde «Jaŋa Saryarqa» jurnaly kıdırıssız, jarqyrap şyqty, Memlekettık tapsyrysqa ılıktık. Ekı aida bır ret şyǧatyn jurnaldyŋ mazmūnyna ol bas redaktor retınde köp köŋıl böletın. Materialdardyŋ sapasyna, jūrtşylyq oqityndai äserlı boluyn, jurnal mūqabasynyŋ äsem, tartymdy bezendırıluın qadaǧalaityn. Jurnal betterınde respublikamyzdyŋ tükpır-tükpırındegı aqyn-jazuşylardyŋ şyǧarmalary, avtorlardyŋ maqalalary jariialandy. Bırqatar qūndy tarihi dünieler oqyrmandar nazaryna ūsynyldy.
Jurnal şyǧaru oŋai ıs emes. Būl qajymas qairatty, talmas ızdenıstı, asqan tözımdılıktı qajet etedı. Osy qasietter Nūraǧaŋnyŋ boiynan tabyldy.
20-ǧasyrdyŋ basynda ūltymyzdyŋ tūŋǧyş jurnalisı Mūhamedjan Seralinnıŋ «Aiqap» jurnaly qazaqty otyryqşylyqqa, öner-bılımge şaqyrdy. Sol sekıldı Nūrǧoja Orazdyŋ «Jaŋa Saryarqa» jurnaly HHI ǧasyrdyŋ basynda halqymyzdy ana tılın qadırlep, saqtauǧa, dınımızdı, salt-dästürlerımızdı jaŋǧyrtyp, nyǧaituǧa, ata-babalarymyz talai ǧasyrlar boiy aŋsaǧan täuelsızdıgımızdı közdıŋ qaraşyǧyndai qorǧauǧa ündedı. «Aiqap» jäne «Jaŋa Saryarqa» jurnaldary tarihi tūrǧydan alǧanda bır-bırımen sabaqtasyp, bailanysyp jatyr. «Aiqap» jurnaly sekıldı «Jaŋa Saryarqa» jurnaly da ūlttyq sanamyzdy qaita oiatyp, ūlttyq ruhymyzdy köterıp damytuǧa igı äserın tigızdı. Būl – jan-jaqty, baiypty türde tereŋ zertteitın özektı taqyryp.
Nūrǧoja Oraz – halqyna, tuǧan Otanyna qaltqysyz qyzmet etken qoǧam qairatkerı, ūltymyzdyŋ betkeūstar asyl perzentı. Ol – aqyn, publisist, jazuşy, tarihşy, sazger. San qyrly, bır syrly talant iesınıŋ eŋbekterın zerttep, jarqyrata aşyp körsetu, onyŋ bai mūralaryn halyq igılıgıne jaratu türlı saladaǧy mamandardyŋ abyroily boryşy dep bılemın.
Nūraǧaŋnan ne üirenuge bolady? Önegelı ǧūmyr keşken azamattan üirenetın närseler az emes. Eŋ aldymen aqynnyŋ eŋbeksüigıştıgı bärımızge ülgı. 75 jastan asqanşa aq ter, kök ter bolyp, tauqymet şegıp, «Jaŋa Saryarqa» jurnalyn şyǧaruynyŋ özı nege tūrady? Basqa bıreu bolsa «Qartaidym, şarşadym, tynyǧaiyn» dep üiınde otyrar edı. Ömırınıŋ aqyryna deiın qolynan qalamyn tastaǧan joq. Aǧaiynǧa qarailasu, talanttarǧa qamqorlyq jasau, qinalǧanǧa qol ūşyn beru, eldıŋ mūŋyn mūŋdap, joǧyn joqtau. Osy asyl qasietterdıŋ bärı Nūraǧaŋa tän bolatyn. Ol adamgerşılıgı mol, peiılı qazaq dalasyndai keŋ, ülken jürektı aiauly aqyn edı, asqar taudai parasatty aǧa edı.
Esengeldı SÜIINOV,
aqyn, Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ müşesı
QAIRATKER QALAMGER
Men Ūly Otan soǧysynyŋ ardagerımın. 1945 jyly soǧys bıtken soŋ Soltüstık Qazaqstandaǧy tuǧan auylym Şaǧalalyǧa oraldym. Auylda jetıjyldyq mektep bolatyn. Mektep direktory Nūrjan Orazov degen azamat edı. Men osy mektepke mūǧalım bolyp ornalasyp, orys tılınen sabaq berdım.
Sol mektep basşymyzdyŋ Nūrlan jäne Nūrǧoja atty bauyrlary boldy. Ol kezde Nūrǧoja altynşy synypta oqityn. Sabaqty jaqsy ülgeretın, elgezek boldy. Men orys tılın meŋgerudı meilınşe üirettım. Özı de ynta qoiyp oqydy. Bala kezınde-aq Nūrǧojanyŋ ädebietke degen qūştarlyǧy baiqalǧan-dy. Mektep kıtaphanasyna keletın gazet-jurnaldardy qyzyǧyp oqyp jüretın edı. Sol kezde osy Nūrǧoja balanyŋ öskende jaqsy qalamger bolatynyn aŋǧarǧan edım.
Ūstazdyq sezımım aldamapty, jyldar ötken saiyn Nūrǧoja Orazovtyŋ esımı el ädebietınde tanyla bastady. Tom-tom kıtap jazdy. Qairatker boldy. Elımızde, onyŋ ışınde bükıl sanaly ǧūmyryn ötkergen keşegı Aqmola, bügıngı Astanada qoǧamdyq, mädeni-ädebi şaralardyŋ bel ortasynda jürdı. Keiıngı jas ädebietşılerge qamqorşy, önege körsettı.
Osydan bırneşe jyl būryn Jeŋıs künı merekesı kezınde Nūrǧojamen kezdesıp, bıraz äŋgımelesken edık. Men de, ol da bır-bırımızge ystyq ıltipatymyzdy bıldırdık. Men bolsam, kezınde özım oqytqan oquşynyŋ körnektı jazuşy, aqyn, qoǧam qairatkerı bolǧanyna quanyp tūrdym.
… Nūrǧoja ömırden öttı degen suyq habardy estıp, qabyrǧam qaiysty, qatty küŋırendım. Jatqan jerı jaily, topyraǧy torqa bolsyn dep tıleuımdı jasadym. Jaratqan artynda qalǧan aǧaiyn, jaqyndaryna bereke, densaulyq, ǧūmyr bergei.
Seiılbek USİN,
Ūly Otan soǧysynyŋ ardagerı
