Qala men Sala

ASTANA: ÖTKEN JYLǦA ÖKPE JOQ

Jaŋa jyl – ötkendı qorytyndylap, aldaǧy uaqytqa jospar jasaityn kezeŋ. Byltyrǧy nauryzdan biylǧy nauryzǧa deiıngı aralyqta elordanyŋ qol jetkızgen jetıstıkterı az emes. Qala ädepkı qarqynynan jaŋylǧan joq. Qai salasy da ekpınmen damyp, alǧa jyljydy. Endeşe, bas şahardyŋ äleumetpen tyǧyz bailanysty salalarynyŋ qanşalyqty damyǧanyn jäne aldaǧy baǧyt-baǧdaryn saralap körelık.

TŪRǦYN ÜI QŪRYLYSY QARQYNDY

Adamnyŋ äleumettık mäselesınıŋ oŋtaily şeşıluı baspanamen tıkelei bailanysty. Äsırese, halqynyŋ sany künnen künge köbeigen Astana üşın tūrǧyn üi özektı bolyp tūr. Resmi mälımetke süiensek,  ötken jyldyŋ qorytyndysy boiynşa elordada päterge mūqtaj azamattardyŋ tızımınde 35 myŋnan astam adam tūr. Osydan jetı jyl būryn būl körsetkış nebary 8 myŋdy ǧana qūraǧan bolatyn. Astanaǧa aǧylǧan jūrtşylyqtyŋ qanşalyqty ekenın osydan-aq baǧamdauǧa bolady. Älbette, osyǧan qaramastan memleket bas şahar tūrǧyndaryn baspanamen qamtamasyz etu maqsatynda jan-jaqty şaralardy qolǧa alyp jatyr. Jyl saiyn qalamyzda bır million şarşy metrge juyq baspana paidalanuǧa berıledı.

Astana qalasy äkımdıgınıŋ saityndaǧy mälımetke jügınsek, qazırgı künı qaladaǧy tūrǧyn üi qūrylysy ekı memlekettık baǧdarlama negızınde jüzege asyryluda. 2008-2010 jyldarǧa arnalǧan baǧdarlamany jüzege asyru aiasynda bügınde jalpy aumaǧy 288,6 şarşy metrdı qūraityn 6 282 päterdıŋ qūrylysy aiaqtaldy.

Al ekınşı – «Qoljetımdı baspana – 2020» baǧdarlamasy aiasynda 140,1 myŋ şarşy metrdı qūraityn 2 778 päter paidalanuǧa berıldı. Būl rette ötken jyly 93,1 myŋ şarşy metr baspana nemese 1 881 päter tapsyrylǧanyn atap ötu qajet.

Qalada şaŋyraqty boludan ümıttenıp jürgenderden basqa, jalǧyz baspanasy apatty jaǧdaiǧa ūşyraǧan otbasylar da barşylyq. Olardyŋ da qamyn oilamasqa bolmaidy. Osyǧan orai qalada apatty üilerdı süru baǧdarlamasyn jüzege asyru da qolǧa alynǧan. Pilottyq joba qolǧa alynǧan ekı jyl ışınde 92 myŋ şarşy metr tūrǧyn üi paidalanuǧa berıldı. Būl – 1 502 päter nemese 6 tūrǧyn üi degen söz. Mūndaǧy jalpy aumaǧy 33 myŋ şarşy metrdı qūraityn 652 päter – 42 apatty üidıŋ tūrǧyndaryna tiesılı.

Biyl da tūrǧyn üi qūrylysyn salu tolastamaidy. Jospar boiynşa, biyl «Qoljetımdı baspana  – 2020» baǧdarlamasy aiasynda jalpy kölemı 82,2 myŋ şarşy metrdı qūraityn 1 428 päter paidalanuǧa berıledı dep kütılude. Atalǧan baǧdarlama boiynşa 65,4 myŋ şarşy metrdı qūraityn 1 181 päterdıŋ qūrylysy jalǧasuda. Olardyŋ paidalanyluǧa berılu merzımı 2016 jyl dep belgılengen.

Al 2015 jyldyŋ alǧaşqy jarty jyldyǧynda 2 507 päter kıltı ielerınıŋ qolyna tiedı.

Joǧaryda atap ötken  apattyq jaǧdaidaǧy jäne eskı üilerdı süru jönındegı pilottyq joba aiasynda biyl jalpy kölemı 123 myŋ şarşy metr bolatyn 2 247 päterdıŋ qūrylysyn aiaqtau közdelıp otyr. Ondaǧy aumaǧy 58 myŋ şarşy metrdı qūraityn 1 086 päterdı apattyq jaǧdaidaǧy üi ielerın köşıru üşın kommunaldyq menşıkke beru josparlanyp otyr.

Aǧymdaǧy jyldyŋ qaŋtar aiynda jalpy aumaǧy 17 myŋ şarşy metrdı qūraityn 336 päterlı tūrǧyn üi keşenınıŋ qūrylysy aiaqtaldy. Olarǧa apattyq jaǧdaidaǧy üilerdıŋ tūrǧyndary köşırıletın bolady.

MEDİSİNA SALASYNYŊ MEJESI

Ūlt saulyǧy jarqyn bolaşaqtyŋ kepılı ekenı belgılı. Medisina  – qaşan da memlekettıŋ basty köŋıl böletın salasy. Astanada būl salanyŋ damu barysy – köŋıl könşıterlık. Ol eŋ aldymen elordalyq emdeu mekemelerınıŋ materialdyq-tehnikalyq bazasymen tıkelei bailanysty. Būryn kürdelı operasiialardy tek respublikalyq deŋgeidegı klinikalarda ǧana jasalady degen tüsınık bar-tyn. Al qazır qalalyq deŋgeidegı auruhanalar da mūndai operasiialardy jasai beretın boldy. Älemde kürdelı otalardyŋ bırınen sanalatyn aǧza auystyrudy qazır elordanyŋ №1 qalalyq auruhanasy sätımen jüzege asyryp keledı.

Jalpy bas şahardaǧy medisinalyq mekemelerdıŋ zamanaui qondyrǧylarmen jabdyqtaluy, onda engızılgen ozyq täjıribeler elorda medisinasyn edäuır alǧa süiredı. Bır ǧana mysal, ötken jyldyŋ qorytyndysy boiynşa Astananyŋ tuberkulezge qarsy qyzmetı būl auruǧa qarsy şaralardyŋ tabystylyǧy jaǧynan elımız boiynşa bırınşı oryndy ielendı. Qūrt auruyn emdeu­men ainalysatyn respublikadaǧy ūiymdardyŋ deŋgeiı 65 ölşem boiynşa baǧalanǧan. Sonyŋ ışınde Astananyŋ em-domy erek bolyp şyǧyp, alǧaşqy oryndy aldy.

Astananyŋ keŋeiıp, halyq sanynyŋ ösuıne bailanys­ty qalada auruhanalar men emhanaladyŋ qatary arta tüsken.  Soŋǧy üş jylda Mūnda 8 auruhana men emhana ıske qosylǧan eken. Jaŋa medisinalyq nysandar mūnymen şektelmek emes.  Älı talaiy esıgın aiqara aşyp, tūrǧyndarǧa medisinalyq kömek körsetpek. Bügınde Esıldıŋ sol jaǧalauyndaǧy halyqqa №4 qalalyq emhana men «Şipager» otbasylyq densaulyq ortalyǧy qyzmet körsetıp keledı. Bıraq, būl küllı Esıl audany tūrǧyndaryna azdyq etıp tūr. Sondyqtan olarǧa alǧaşqy medisinalyq-sanitarlyq kömek beretın, bır mezgılde 500 adam qabyldai alatyn zamanaui emhanalyq keşen salynyp jatyr. Onyŋ qūrylysy aiaqtaluǧa da jaqyn. Būl medisinalyq mekeme Kerei men Jänıbek handar köşesınde ornalasqan. Paidalanuǧa berılu merzımı 2015 jyldyŋ alǧaşqy jarty jyldyǧynyŋ soŋy dep josparlanyp otyr.

Būdan özge,  bır auysymda 500 adamdy qabyldauǧa mümkındıgı bar ambulatorlyq-emhanalyq keşen jäne «Ürker» tūrǧyn alaby men Dosmūhamedūly köşesınde alǧaşqy medisinalyq-sanitarlyq kömek beru ortalyqtarynyŋ qūrylystary jürgızılude. Sondai-aq, jaqynda Qabanbai batyr daŋǧylynda 250 oryndyq qalalyq balalar jūqpaly aurular auruhanasy ıske qosylmaq. Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa Temırjolşylar kentınde salynyp jatqan Tuberkulezge qarsy dispanser qūrylysy aiaqtalatyn kün de alys emes.

Sapaly medisinalyq kömek mäselesınen qalanyŋ şet aimaqtarynda tūrǧyndar da qaǧys qalmaidy. Densaulyq saqtau basqarmasynyŋ mälımetı boiynşa, «Lesozavod» tūrǧyndary üşın «Dostyq» atty otbasylyq densaulyq ortalyǧy paidalanuǧa berılmek. Būǧan qosa, Astana qalasynyŋ şet aumaqtaryn äleumettık-ekonomikalyq damytudyŋ 2014-2020 jyldarǧa arnalǧan keşendı josparyna orai, «Öndırıs» tūrǧyn alabynda bır mezgılde 150 adamǧa arnalǧan alǧaşqy medisinalyq-sanitarlyq kömek beretın emhana qūrylysyn da salu josparlanǧan.

BILIM – BİIKTIK BELGISI

Jan-jaqty bılımdı, zamanyna sai oilana alatyn ūrpaq tärbielep ösırude elorda özgelerge ülgı boluy qajet. Būl jaǧynan elordalyqtardyŋ deŋgeiı osal emes. Oquşylardyŋ halyqaralyq, respublikalyq olimpiadalary men ǧylymi jobalardaǧy jeŋısterınıŋ özı – sonyŋ kuäsı.  Astana qalasynyŋ olimpiadalyq komandasy 8 jyl boiy üzdık atanyp, respublika boiynşa jalpykomandalyq esepte 1-oryn alyp kelgenın aitsaq  ta jetkılıktı. Jalpy, qala boiynşa oquşylardyŋ bılım sapasy 56,2-den 57,6 paiyzǧa deiın artqanyn köruge bolady.

 Ärine, elordanyŋ bılım salasy bır ornynda tūrmaidy. Alǧa jyljyp, dami tüsedı.  Astananyŋ bılımı aqsamas üşın aldymen ondaǧy tüitkıldı mäselelerdı şeşıp alu qajet. Halyq sanynyŋ artuyna bailanysty mūnda da qordalanǧan mäsele az emes. Onyŋ bırı – oryn jetıspeuşılıgı.  Bügınde jalpy bılım beretın mektepterdegı oquşylar ornynyŋ tapşylyǧy 1 864-tı qūraidy. Älbette, mūndai özektı mäselelerdı şeşude qam jasalmai jatqan joq. Aitalyq, biyl 5 075 oryndyq 5 jaŋa mektep pen 1 050 oryndyq ekı qosymşa ǧimarat tapsyrylady dep kütılude. Sondai-aq, üstımızdegı jyly 2 440 oryndyq 10 balabaqşa men balabaqşaǧa qosymşa 60 oryndyq ǧimaratty paidalanuǧa beru közdelgen. Ärı 2015 jyly 1200 oryndyq 5 balabaqşanyŋ jäne 4800 oryndyq 5 jalpy bılım beru mektebınıŋ qūrylysy bastalady dep josparlanyp otyr.

JOL – ŞAHARDYŊ DAMU KÖRSETKIŞI

«Joldyŋ özı – saiasat». El ekonomikasynan habar beretın būl sala  – qalanyŋ küretamyry. Şahardyŋ qanşalyqty damyp jatqany aldymen jolynan baiqalady. Astana tūrǧyndarynyŋ arasynda äleumettık saualnama jürgızgende, oǧan qatysuşylar elordadaǧy özektı mäsele retınde joldyŋ jaǧdaiyn atap körsetken. Būl salanyŋ jaǧdaiy da qala ekonomikasynyŋ damuymen tyǧyz bailanysty ekenı belgılı. Oǧan erekşe köŋıl bölınetını de sondyqtan.

Qala äkımdıgınıŋ saityndaǧy mälımetke süiensek, bügınde Astanada ūzyndyǧy bır myŋ şaqyrymnan asatyn 950 köşe bar. Būl rette jalpy är üşınşı jäne oŋ jaǧalaudaǧy är ekınşı jol tiıstı talaptarǧa sai emes. Ol joldar kedır-būdyr jäne şūŋqyrlarǧa toly. Olardyŋ kölıkterdı ötkızu mümkındıgı asa şekteulı. Al qaladaǧy avtomobilder sany 290 myŋnan asty.

Qalada ünemı keptelıster bolyp tūratyn 18 jol bölıgı bar. Būl mäsele barşa astanalyqtardy alaŋdatady. Sondyqtan jaǧdaidy uşyqtyrmas üşın äkımdık biylǧy atqarar  şarualar legıne jol jöndeudı de qosyp otyr. Josparǧa sai, biyl 108 şaqyrym joldy salu men qaita jaŋǧyrtu qajet. Olardyŋ qatarynda 30 köşe men 11 tūrǧyn üi alabyndaǧy 24 şaqyrym jol bar. Būǧan qosa,  21 şaqyrym joldy jöndeu mındetı tūr.

Köşelerdegı kölık aǧynyn azaitu üşın aǧymdaǧy jyly kışı ainalma jol aiasynda Ş.Beisekova köşesınıŋ qūrylysy jalǧastyrylady, Sondai-aq, Qorǧaljyn trassasy  jäne özge de bırqatar joldar men köşeler qaita jaŋǧyrtylmaq. Eger būl joldar paidalanuǧa berılse, keptelıs äjeptäuır azaiady ärı köşeler körıktene tüspek.

Baǧamdap tūrsaq, biyl da qalada atqarylar şarua az emes. Qoi jyly Astana üşın tabysty bolyp, älı de köptegen tyŋ ideialar men jobalardy jüzege asyrar jyl bolsyn deimız.

Qymbat TOQTAMŪRAT

Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button