(Jalǧasy. Basy gazettıŋ ötken sandarynda: https://astana-akshamy.kz/astana-tauelsizdik-tazhi/)
Sonymen bırge, Elbasy Qazaqstannyŋ damu strategiiasy respublikanyŋ bırneşe aimaqtarynda damu beldeulerın qūrmaiynşa ıske asyrylmaityndyǧyn, al astanany köşıru arqyly bız Qazaqstannyŋ oŋtüstıgı men ortalyǧynda ekı quatty damu ortalyqtaryn jasamaqpyz, söitıp älemnıŋ köptegen elderı şeşımın taba almai jatqan, al bız siiaqty jas täuelsız üşın eŋ basty äleumettık-ekonomikalyq qauıp-qater bolyp tabylatyn mäselenı şeşuge mümkındık alamyz, ol eldıŋ qūrylymdyq äleuetın keŋeiterı sözsız degen senım bıldırdı.
Däl osy künı, 1997 jylǧy 20 qazanda, täuelsız Qazaqstannyŋ Tūŋǧyş Prezidentı Aqmola qalasyn Qazaqstan Respublikasynyŋ astanasy etıp jariialau turaly özınıŋ tarihi Jarlyǧyna qol qoidy. Jarlyqqa säikes sol jyldyŋ 10 jeltoqsanynan bastap Aqmola qalasy Qazaq elınıŋ jaŋa astanasy bolatyn boldy, al onyŋ astana retındegı resmi tūsaukeserı 1998 jyldyŋ 10 mausymyna belgılendı.
Jūmys degen osydan keiın būrynǧydan da beter qyza tüstı. Elbasy 1997 jylǧy 8 qaraşadaǧy memlekettık rämızder men Prezident bairaǧynyŋ etalondaryn Almatydan Aqmolaǧa şyǧaryp salu räsımınde söilegen sözınde «Jas memleket – täuelsız Qazaqstan tūŋǧyş ret özınıŋ qalauymen, halqynyŋ müddesıne säikes öz astanasyn taŋdap aldy. Būl – el tarihyndaǧy, taǧdyryndaǧy maŋyzy men mänı airyqşa zor, teŋdesı joq oqiǧa» dep baǧalady. Arasynda Prezident «Däl bügın myna sızder, sızder arqyly barşa halyq osy ısımnıŋ oŋynan boluynyŋ tıleuın tıleidı, är qazaq, är otbasy yqylasymen aq batasyn beredı, qoldau körsetedı» dep, özınıŋ ışkı tolǧanysyn da jasyra almai, halqyna degen zor qūrmetın körsettı. Elbasy Aqmolaǧa jol tartyp, jaŋa astanada Qazaqstannyŋ Memlekettık Tuyn tıgetındıgın jariialady.
Sol künı Qazaqstan Resp ublikasynyŋ memlekettık rämızderı men Prezident bairaǧynyŋ etal ondaryn Aqmolaǧa tabystau räsımı ötkızıldı. Mitingıde söilegen sözınde Elbasy jaŋa astanaǧa memlekettık bilık nyşandarynyŋ etalondarynyŋ jetkızılgendıgın, mūnda endı memlekettık basqaru organdarynyŋ ıske kırısetındıgın jariialady. Ol sonymen bırge aqmolalyqtarǧa söz arnap, olarǧa memlekettık organdardy qarsy aluǧa qosqan ülesterı üşın rizaşylyǧyn bıldırdı. Endı sızder astanalyq tūrǧyndarsyzdar. Al būl degen – adamǧa erekşe bır özındık jauapkerşılık jükteitın ataq. Bükıl älemde astana tūrǧyndary, qalalardyŋ özderı eldıŋ bet älpetı bolyp keledı degen oiyn jasyrmady.
Qazaqstan Respublikasynyŋ Parlamentı palatalary bırınşı şaqyrylymynyŋ bırlesken otyrysynda «Aqmola qalasyn Qazaqstan Respublikasynyŋ astanasy etıp jariialau turaly» Qazaqstan Respublikasy Prezidentınıŋ Jarlyǧyna bailanysty 1997 jylǧy 20 qazanynda söilegen sözınde Elbasy Astanany köşırudı teŋdesı joq oqiǧa jäne HHI ǧasyr strategiiasy dep baǧalai otyryp, onyŋ tıptı de kezdeisoq qūbylys emes nemese äldebıreudıŋ jeke-dara yqylasy da emestıgın atap öttı. Astananyŋ geografiialyq ortalyqta yŋǧaily ornalasuy memlekettık basqaru jüiesın oŋtailandyruǧa mümkındık tuǧyzyp, ortalyq bilıktıŋ aimaqtyq problemalarǧa jaqyndai tüsuı eldıŋ ışkı problemalaryn memlekettıŋ geosaiasi müddesı tūrǧysynan şeşuge mümkındıkter aşyp berdı. Astanadaǧy qūrylys dümpuı bükıl el ekonomikasynyŋ örısın keŋeite tüstı, Astana ırı tranzit asuyna ainaluǧa mümkındık aldy. Onyŋ Euraziialyq örkeniet ortalyǧynyŋ bırıne ainalatynyna degen senım ūialady, osy zamanǧy ǧylymi jäne mädeni baza qalana bastady. El astanasyn meridian boiynşa joǧary köşıru bolaşaqta eldıŋ etnodemografiialyq ärkelkılıgın eŋserumen bailanysty maŋyzdy ışkı mındetterdı şeşuge mümkındık beretındıgı eskerıldı.
Bıraq būl sättıŋ bızdıŋ elımız ben halqymyz üşın tarihi maŋyzdylyǧyn eskere otyryp, osy Jarlyq deputattardyŋ şeşımımen maqūldanuy üşın Elbasy ekı palatanyŋ deputattarynyŋ basyn qosady. Ol halyq pen memlekettıŋ tarihyndaǧy osynau abyroily ıske Prezidenttıŋ ǧana emes, Parlamenttıŋ de, Ükımettıŋ de tarihi qatystylyǧy boluyn qajet dep tapty.
Jeltoqsannyŋ 4-ı künı N.Ä.Nazarbaev jurnalistermen kezdesıp, olardyŋ Aqmolaǧa qatysty sūraqtaryna jauap beru barysynda, 10 jeltoqsanda jaŋa astana Aqmolada tüpkılıktı jūmysqa kırısetının, bükıl apparattyŋ köşkendıgın, al özınıŋ onda 9-da bırjolata attanatynyn jinalǧandarǧa habardar ettı. Būdan bylai ekı ortada ärlı-berlı sendeludıŋ bolmaitynyn eskerttı.
1997 jyldyŋ 10 jeltoqsanynda Qazaqstan Parlamentınıŋ qos palatasynyŋ tarihi otyrysynda Elbasy astanany Aqmolaǧa köşıru turaly şeşım qabyldanǧan kezde kümändanǧan adamdar az bolmaǧandyǧyn eske sala otyryp, bügın, mıneki, Aqmolaǧa, qasiettı Saryarqa öŋırıne, Esıldıŋ jaǧasyna bärımız kelıp otyrmyz dep, quanyşyn jasyrmady. Prezident Qazaqstan halqyna Ündeuınde: «Bügın bız, Qazaqstan Respublikasynyŋ joǧary ökımet organdary, Aqmola qalasynyŋ 1997 jylǧy jeltoqsannyŋ 10-ynan bastap memleketımızdıŋ astanasy bolyp tabylatyny jönınde saltanatty türde mälımdeimız. Būdan bylai jäne ǧasyrdan-ǧasyrǧa osynda, ūlan-baitaq eldıŋ kındıgınde halyq taǧdyry üşın ömırlık maŋyzy bar şeşımder qabyldanatyn bolady. Otanymyzdyŋ jüregı endı osy jerde soǧady. Osy jerden Qazaqstan üşınşı myŋjyldyqtyŋ tabaldyryǧynda özınıŋ tarihi taǧdyryn aiqyndaityn bolady» delıngen.
Ündeu Elbasynyŋ: «Būl taŋdau astarynda elımızdıŋ qazırgı basşylyǧynyŋ ūstanymy ǧana tūrǧan joq. Būl taŋdauda Täukenıŋ köregendıgı men Abylaidyŋ ūlylyǧy, esımderı aŋyzǧa ainalǧan bilerdıŋ danalyǧy men 1986 jyldyŋ jeltoqsanynda ūlttyq qadır-qasiet degennıŋ ne ekenın küllı älemge paş etken sol bır jas jürekterdıŋ qaharmandyǧy toǧysyp jatyr. Būl taŋdauda öz taǧdyrynyŋ qojasy bolu qūqy üşın ömırın qiǧan milliondaǧan qandastarymyzdyŋ erık-jıgerı bar. Osy taŋdauǧa läiım laiyqty bolaiyq!» degen sözderımen aiaqtalady.
Osy Ündeu jariialanǧan künı gazetterge Ä.R.Jaqsybekovtı Aqmola qalasynyŋ äkımı etıp taǧaiyndau turaly Prezidenttıŋ tiıstı Jarlyǧy şyqty. 1997 jylǧy 13 jeltoqsanynda täuelsızdık künın toilau tūŋǧyş ret jaŋa astana – Aqmolada öttı. Egemen Qazaqstannyŋ tarihyna jaŋa bet jazyldy. Būl taŋdau Qazaqstan täuelsızdıgınıŋ strategiiasy edı.
Aita ketu kerek, sol kezdegı oblystyŋ ortalyǧy bolǧan aimaqtyq qalanyŋ astanalyq statusyn qysqa merzımde qalyptastyryp, kelbetın özgertudıŋ özı oŋai şarua emes edı. Tyŋ igeruşılerdıŋ estelıkterı boiynşa Aqmola qaladan görı ülken seloǧa köbırek ūqsaityn. Ol tyŋ astanasy, sodan keiın jetekşı oblys ortalyǧyna ainaldy. Alda būl jerde astanalyq infraqūrylymdy jasaqtau jäne ony tübegeilı qaita qūru talaby tūrdy. Almatydan qonys audaryp kelgen memlekettık organdarǧa laiyqtap jaŋa ǧimarattar salu, tūrǧyn üi qoryn köbeitu jäne jaŋa ūlttyq nyşandardy tūrǧyzu qajet boldy.
Osy jerde joǧarǧy jäne ortalyq memlekettık organdardy Aqmola qalasyna köşıru jönındegı Elbasy qūrǧan Memlekettık komissiianyŋ atqarǧan rölı turaly aitpai ketkenımız jön bolmas. Prezidenttıŋ oǧan bergen baǧ asyn 1997 jylǧy 31 jelt oqsandaǧy osy komissiiany taratu turaly Elbasy Jarlyǧyndaǧy komissiianyŋ astanany Almatydan Aqmolaǧa köşıru kezınde memlekettık basqarudy qamtamasyz etudegı negızgı mındetterdı oryndaǧanyna bailanysty taratylsyn degen negızdemeden-aq köruge bolady.
Japsarbai QUANYŞEV,
Memleket tarihy institutynyŋ bas ǧylymi qyzmetkerı,
saiasi ǧylymdar doktory
(Jalǧasy bar)