Aita ketu kerek, 2006 jyldan bastap Astana künı 10 mausymnan 6 şıldege auystyryldy. Elımızde būl kün memlekettık meiram retınde atalady. Täuelsızdıkke qol jetkızgen jyldar ışınde eldıŋ äl-auqaty ösıp, halyqtyŋ ruhani-mädeni tūrǧyda tolysuymen qatar Astana da ūlt kelbetıne, qazaqtyŋ maqtanyşyna ainalǧan jas qala basqa qalalarymyz boi tüzeitın jasampazdyqtyŋ ülgısıne ainaldy. Elbasynyŋ bız Astananyŋ är kırpışın bırge qaladyq, är talyn bırge otyrǧyzdyq, otanşyl, memleketşıl ärbır azamat osy qalanyŋ örkendeuıne, güldenuıne qolynan kelgenınşe üles qosty, endeşe elordamyzdy bükıl Qazaqstan bolyp tūrǧyzdyq degenı bar.
Astananyŋ 10 jyldyǧy elordamyzdyŋ damuyndaǧy eleulı oqiǧa jäne aituly beles bolǧany sözsız. Kezınde Otanymyzdyŋ jüregı Euraziianyŋ naq ortasynda, Saryarqanyŋ törınde, Esıldıŋ jaǧasynda ornalasqan degenderımız qūr söz emes, şyndyqqa ainaldy. Ol tarihymyzda alǧaş ret tek özımızdıŋ ūlttyq müddemızden şyǧa otyryp qabyldanǧan şeşım jäne täuelsız Qazaqstannyŋ eŋ ırı innovasiialyq jobasy boldy. Astana batys pen şyǧysty jalǧaǧan şaharǧa, täuelsızdıkpen enşıles, egız ūǧymǧa, älemdık saiasatta qadamy qūtty qalaǧa ainaldy. Ol – erkındık pen egemendıktıŋ asqaq simvoly, täuelsızdıktıŋ tūǧyrly täjı deidı Elbasy.
Sonymen bırge Astana ırı öŋırlık ortalyqqa, otandyq qūrylys industriiasy damuynyŋ quatty serıppesıne ainaldy. Avtojoldar, tūtas alǧanda kölık salasy damytuşy äleuetke ie boldy, oblystar arasyndaǧy bailanystar küşeidı. Mädeniet pen önerdı, ǧylym men bılımdı damytuǧa jaǧdai jasaldy. Astanada zamanaui qalalyq säuletşılık-tūrmystyq mädeniet qalyptastyruǧa negız qalandy. Elorda eldıŋ ekonomikasyna da multiplikasiialyq äser etıp, jaŋǧyrtu oblys ortalyqtaryn ǧana emes, qalalar men audandardy da qamtydy. Söitıp, Astananyŋ mysalynda Qazaqstannyŋ özgerıske daiyn ekendıgı jäne jaŋa ömır talabyna sai tuyndaǧan mäselelerdı oi elegınen ötkızıp, saraptap olarǧa jauap beruge qabylettılıgı däleldendı.
Iаǧni Astana arqyly, ıs jüzınde jaŋa memleket qūru bastaldy, Täuelsızdıktıŋ özındıq, qazaqstandyq joly tabyldy jäne qazaqstandyq memlekettılıktı ornatu üderısı tüiındeldı. Ol memlekettık elitany jaŋartuǧa äser etıp, kadrlardyŋ jaŋa tolqyn ūrpaǧyn tärbieleuge negız jasady. Ūzaq merzımdı strategiialyq josparlar da Astanada ıske asyryla bastady. Bizneske mol mümkındık aşyldy, adam resurstaryn damytuǧa oŋdy jaǧdai tudy, adamdarda belsendı ömırlık aiqyndama, bılım men eŋbekqorlyq, otanşyldyq pen tuǧan eldıŋ qamyn oilau nietıne basymdylyq berıldı. El tülep sala berdı, al Astananyŋ özı ömır süruge, jūmys ısteuge barǧan saiyn qolaily, yŋǧaily megapoliske ainalyp, onyŋ halyqaralyq bedelı östı. Ol jaŋa Qazaqstannyŋ küş-quaty jäne qazaqstandyq jaŋa patriotizmnıŋ būlaǧyna, onyŋ köp ūltty halqynyŋ jasampaz energiiasynyŋ közıne ainaldy.
Astanaǧa degen Elbasynyŋ közqarasy erekşe ekendıgı belgılı. Degenmen de Prezidenttıŋ ony salu mäselesıne tek qana taza şaruaşylyq, iaǧni qūrylys nemese abattandyru jūmysy tūrǧysynan qaramaityndyǧyn qazaqstandyqtar jaqsy bıledı, äsırese, sol salalardyŋ mamandary. Elbasy – «ülken saiasatty» naqty ŋätijeler men sapalyq körsetkışter arqyly qol jetkızudıŋ äldeqaida tiımdı bolatyndyǧyn erte tüsıngen jäne sözı men ısınıŋ arasynda alşaqtyq bolmaityn saiasatker. Ony 2000 jylǧy 24 nauryzdaǧy Astanany abattandyru mäselesıne arnalǧan keŋeste N.Ä.Nazarbaevtyŋ «Eldıŋ astanasyn salu degen – bızdıŋ ūlttyq paryzymyz… Jaŋa memleketımızdıŋ jaŋǧyruynyŋ belgısı retınde, osy ölkenı örkendetu retınde, halqymyzdy jaŋa betbūrysqa qarai būru jönındegı, ıstep jatqan qyruar jūmysymyzdyŋ eŋ negızgısı, reformanyŋ da, jaŋalyqtyŋ da barlyǧynyŋ belgısı. Sondyqtan bızdıŋ ükımet müşelerı bolsyn, basşy qyzmette jürgender bolsyn, bizneste jürgen azamattardyŋ barlyǧy özderın osy Astanaǧa üles qosudy ūlttyq mındet dep sanau kerek degen sözderınen aiqyn aŋǧaruǧa bolatyn siiaqty.
Astana arhitekturalyq qala qūrylysynyŋ damuyna da eleulı yqpal jasady. Qala özınıŋ airyqşa säuletımen erekşelenedı. Ol erekşelık dästürımızben sabaqtasqan jaŋaşyldyqta jatyr. Elordada boi kötergen ärbır ǧimarattyŋ, monumentter men eskertkışterdıŋ, mädeniet, dın, sport, medisina jäne bılım beru, sauda, oiyn-sauyq keşenderınıŋ ärqaisysynyŋ özındık orny men missiiasy bar. Olardyŋ bärı Astananyŋ märtebesıne sai jan-jaqty oilastyrylyp, eldıŋ strategiialyq damuynyŋ jäne qala tūrǧyndarynyŋ kündelıktı qajettılıkterın eskere otyryp salynǧan. Astananyŋ aituly ǧimarattaryn jobalap, ony saluǧa älemdık deŋgeidegı belgılı säuletşılerdıŋ tartylǧandyǧyn da ūmytpaǧan abzal.
Mäselen, 2006 jyly aşylǧan Beibıtşılık jäne kelısım saraiyn alaiyq. Būl sarai – Elbasynyŋ ideiasy men bastamasynyŋ jemısı, al ony ıske asyrǧan britandyq ataqty säuletşı Noman Foster. Ol – örkenietter ündestıgınıŋ naqty türde ıske asqan eldık pen yntymaqşyldyqtyŋ saraiy. Būl – älemdık jäne dästürlı dınder basşylarynyŋ sezderın ötkızıp tūruǧa, dınderdıŋ jäne bızdıŋ halqymyzdyŋ bırlıgı men kelısımınıŋ ordasy retınde arnaiy salynǧan sarai. Elbasy älemde bärı de uaqyttan qorqady, bıraq uaqyt piramidalardan qorqady degen köne egipettık maqaldy eske ala otyryp, bızdıŋ Astana da mäŋgılıktıŋ osyndai simvoly degen eken. Täuelsızdık pen Astana Mäŋgılık eldıŋ 7 qūndylyqtarynyŋ bırınşısıne jatqyzylǧany da sondyqtan bolar. Al «Hazıret Sūltan» meşıtı köpsalaly ruhani jäne mädeni-aǧartuşylyq ortalyǧy retınde köpetnosty qazaqstandyqtardyŋ jüregıne iman ūialatu arqyly Qazaqstandy beibıtşılık pen kelısımnıŋ mekenıne ainaldyryp otyr.
2009 jyly boi kötergen «Qazaq elı» monumentı halqymyzdyŋ biık ruhy men keleşegınıŋ belgısıne ainalyp, babalarymyzdyŋ mäŋgılık el ornatu armanynyŋ jarqyn körınısı boldy. 2011 jyly, Täuelsızdıktıŋ 20 jyldyǧyna tūrǧyzylǧan «Mäŋgılık el» saltanatty arqasy, Elbasy atap ötkendei, eldıktıŋ eŋselı esıgı bolmaq.
Al ūly küişı Qūrmanǧazynyŋ eskertkışıne bailanysty N.Ä.Nazarbaev «Bır ǧana Saryarqa küiı – Astanaǧa arnalǧan gimn emes pe?» degenınıŋ özı köp jaitty aŋǧartsa kerek.
2010 jyly aşylǧan «Nazarbaev Universitetı» Elbasynyŋ taǧy bır batyl jäne örşıl bastamasy bolatyn. Ol – bılım berudıŋ älemdık deŋgeidegı ortalyǧy, bäsekege qabılettı adam kapitalynyŋ sapasyn arttyruǧa baǧyttalǧan ūlttyq qazyna jäne bolaşaqqa jol salatyn ırı halyqaralyq joba. Universitettıŋ aldyna Prezidenttıŋ qoiǧan negızgı talaby – ony ūlttyq brendke ainaldyru bolatyn. Sondyqtan Elbasy ol Universitettıŋ Deklarasiiasyn öz qolymen bekıtken. Onyŋ negızıne jetekşılık, patriotizm, derbestık jäne akademiialyq erkındık, adaldyq, innovasiialyq, toleranttylyq siiaqty ūstanymdary alyndy.
El astanasyn Almatydan Aqmolaǧa auystyru mäselesı köterıle salysymen-aq, basynda atap ötkenımızdei, jaŋa elordany mädeni-ruhani, bılım men ǧylymnyŋ ortalyǧyna ainaldyru kün tärtıbındegı özektı mäselelerdıŋ qataryna qosyldy. Älı esımde, būl mäseleler Elbasynyŋ tıkelei tapsyrmasy boiynşa Qazaqstan Respublikasynyŋ Memlekettık hatşysy deŋgeiınde Ükımet basşysynyŋ orynbasary, ministrlıkter men vedomstvolardyŋ basşylary jäne Prezident Äkımşılıgınıŋ jauapty qyzmetkerlerınıŋ qatysuymen ötken keŋesterde talai ret talqylanǧan.
Japsarbai QUANYŞEV,
Memleket tarihy
institutynyŋ bas
ǧylymi qyzmetkerı,
saiasi ǧylymdar doktory
(Jalǧasy bar)
