Basty aqparatPrezident pärmenı

Astana – täuelsızdık täjı

(Jalǧasy. Basy gazettıŋ ötken sanynda: https://astana-akshamy.kz/astana-tauelsizdiktin-tazhi/)

Söitıp, el astanasyn köşıru mäselesı Elbasynyŋ ūsynysynan keiın Parlament tarapynan maqūldanyp, zaŋdyq negızge ie bolǧan oqiǧaǧa ainaldy.

1995 jylǧy 15 qyrküiekte N.Ä.Nazarbaev Joǧarǧy Keŋestıŋ osy qaulysyna süiene otyryp jäne özıne berılgen Konstitusiialyq qūzyretın ıske asyru maqsatynda «Qazaqstan Respublikasynyŋ astanasy turaly» zaŋdyq küşke ie Jarlyǧyn qabyldady. Onda Parlament pen Ükımet Aqmolaǧa köşkenge deiın Qazaqstan Respublikasynyŋ astanasy Almaty qalasy bolady, al Respublika Prezidentınıŋ Rezidensiiasynyŋ ornalasqan jerı Aqmola men Almaty qalalary bolyp tabylady dep anyqtaldy.

Elbasynyŋ joǧarydaǧy Jarlyǧy sonymen bırge astanany köşıru prosesınıŋ negızgı ūiymdastyru mäselelerın şeşuge baǧyttaldy. Naqty aitar bolsaq, Aqmola qalasyna joǧarǧy jäne ortalyq memlekettık organdardy qaita ornalastyru jūmysyn ūiymdastyru üşın memlekettık komissiia qūryldy. Sol siiaqty Ükımetke qala qūrylysyna aqşa, qarajat jinaqtau maqsatynda «Novaia stolisa» biudjetten tys qoryn qūrudy jäne Aqmolanyŋ qūrylysy men onyŋ infraqūrylymyn damytuǧa qatysatyn investorlarǧa salyq, kedendık jäne taǧy basqa jeŋıldıkter beru jönınde Prezidenttıŋ atyna ūsynystar engızu tapsyryldy. Prezidenttıŋ Jarlyǧy köp keşıkpei oryndala bastady. 28 qyrküiekte Ükımettıŋ komissiia qūru turaly qaulysy şyǧyp, ol öz jūmysyna kırısıp te kettı. Al jeltoqsannyŋ ortasynda komissiia alǧaşqy kezeŋde Aqmolaǧa köşırıletın joǧarǧy jäne ortalyq memlekettık organdardyŋ tızımın jasaqtady. Alǧaşqylardyŋ bırı bolyp 1996 jyldyŋ qaraşa aiynda Aqmolaǧa Qazaqstan Respublikasynyŋ Kölık jäne kommunikasiia ministrlıgı qonys audardy. Ūly köştıŋ bastaluymen komissiianyŋ jeke qūramy men onyŋ ökılettılıgı Prezident deŋgeiınde, 1996 jylǧy 22 qaraşadaǧy ökımımen bekıtıldı.

Aqmolanyŋ el astanasy boluynda 1997 jyldyŋ alatyn orny erekşe. Öitkenı būl baǧytta bastalyp ketken daiyndyq jūmystary endıgı jerde naqty ıske asyru kezeŋıne auysa bastady. Belgılengen josparlardyŋ oryndalatyn mezetterı kelıp jettı.

Prezident özınıŋ 1997 jylǧy 5 qaŋtardaǧy ortalyq memlekettık organdardy köşıru turaly jazbalarynda şeşılmei jatqan mäselelerdı qarastyrypty. Mäselen, kımnıŋ köşetındıgın anyqtaityn komissiia. Ol bılıktı, reformalauǧa beiımı bar jas mamandar boluy kerek, äsırese qazaq kadrlarynyŋ qajettıgıne köŋıl bölıngen. Memlekettık qyzmetkerlerge tūrǧyn üi berudıŋ şarttary (qaryzǧa, ūzaq merzımdı jalǧa beru) jäne ärbır päterdıŋ kımge berıletındıgın aldyn ala anyqtau qajettıgı, teatr men filarmoniialardy institut pen konservatoriialardyŋ talantty tülekterımen tolyqtyru qajettıgıne de nazar audarylǧan. Sol siiaqty Aqmolada totalitarizm qūrbandaryna obelisk tūrǧyzu, halyqtar Assambleiasy turaly, astanany Aqmolaǧa köşırudıŋ barlyq ıs-şaralaryn qyrküiekke aiaqtau jäne 2020 jylǧa deiıngı damu baǧdarlamasy tärızdı jazbalar kezdesedı. Būl bızge Elbasynyŋ Qazaqstannyŋ täuelsızdıgın nyǧaitudyŋ mazmūndyq jäne ūiymdastyru mäselesın öz qolynda nyq ūstap, ony asqan jüielılıkpen, bırızdılıkpen jäne ülken jauapkerşılıkpen üilestırıp otyrǧandyǧyn körsetse kerek.

Qaŋtar aiynda joǧarǧy jäne ortalyq memlekettık organdardy Aqmola qalasyna köşıru turaly memlekettık komissiia Prezidenttıŋ tapsyrmalarynyŋ sapaly jäne der kezınde oryndaluyn qamtamasyz etu maqsatynda özınıŋ tiıstı qaulylarymen Almaty qalasynda ornalasqan şet elderdıŋ diplomatiialyq ökıldıkterın jäne joǧarǧy organdardy köşıru jūmystaryn üilestıretın jūmys toptaryn jasaqtap, jauapty ıstı ılgerıletudıŋ tiımdı joldaryn ızdestıre bastady. Osy tūsta mysal retınde 1997 jyldyŋ 6 mausymynda Aqmola qalasynda ötken QHA-nyŋ IV sessiiasyn atap ötuge bolady.

N.Ä.Nazarbaev sessiianyŋ Aqmolada ötıp jatqandyǧy jaŋa astananyŋ respublikamyzdyŋ qoǧamdyq-saiasi ömırınıŋ naqty faktoryna ainalyp otyrǧandyǧynyŋ dälelı ekenın aitty. «Bız Aqmolada jiı kezdese bastadyq. Qala salynyp jatyr, bızdıŋ köz aldymyzda taŋqalarlyq özgerıster boluda, sızder onyŋ kuäsı bolyp otyrsyzdar. Ärbır qalanyŋ özındık mınezı, ruhy bolady. Būl qala – euraziialyq mädeniettıŋ qalasy, ol – astana bolady. Sondyqtan Assambleiany jaŋa astanada naqty jūmys ıstei bastaǧan organ dep sanaiyq. Bügın sızder Prezidenttı de, Parlament pen Ükımettı de ozyp şyǧyp, täuelsız Qazaqstannyŋ jaŋa astanasyn qūruǧa alǧaşqy bolyp jol salyp otyrsyzdar» degen edı. Sonymen bırge osy joly Elbasy saiasi quǧyn-sürgın qūrbandary eskertkışınıŋ ırgetasyn qalau räsımın ötkızıp, qazaq halqynyŋ tarihyna qatysty oqiǧalardy mäŋgılık este qaldyru dästürın qalyptastyrudy qolǧa aldy.

Atalǧan sessiia jūmysyna sol kezdegı Qazaqstan Respublikasynyŋ Memlekettık hatşysy Ä.Kekılbaevtyŋ keŋesşısı retınde qatysyp, joǧaryda aitylǧan Elbasy sözderın öz qūlaǧymmen estıgen edım. Aqmolada totalitarizm qūrbandaryna obelisk tūrǧyzu turaly Prezidenttıŋ tapsyrmasyn Memlekettık hatşy öz baqylauynda ūstaǧanyn da aita ketken jön.

1997 jyldyŋ 6 qazanynda Aqmola qalasynda Elbasy memlekettık organdardy Qazaqstan Respublikasynyŋ jaŋa astanasyna köşıru mäselesı boiynşa keŋes ötkızdı. Onyŋ aldynda ol qalany aralap, salynyp jatqan nysandardy körıp şyǧyp, onda jürıp jatqan jūmystardyŋ barysymen tanysty. Sol otyrystyŋ stenogrammasyna säikes, Prezident keŋeske qatysuşylardy qysqa da nūsqa söileuge şaqyrdy. Alǧaşqy bolyp söz alǧan Qazaqstan Respublikasy Prezidentınıŋ Is Basqaruşysy N.V. Ni. Ol Aqmola qalasynda aldyŋǧy kezekte ıske asyryluy kerektı mındetterge köŋıl audaryp, tapsyrmalardyŋ barlyq baptarynyŋ, negızınen, oryndalǧandyǧyn jetkızdı. Aldymen äkımşılık ǧimarattar mäselesıne toqtalǧan ol: jetı qabatty ǧimarat pen Parlament belgılengen merzımderınde – 15-20 qazanda salynyp bıtetındıgın, al Prezident rezidensiiasynyŋ aiaqtaluynyŋ merzımı 24 jeltoqsanǧa josparlanǧanyn baiandady. Elbasy Aqmolany sumen, elektr quatymen jäne taǧy basqa qajettı närselermen qamtamasyz etude eşbır kemşılık bolmau kerektıgın qatty eskerttı. Memleket basşysy «elordany köşırudı osyndai az uaqyttyŋ ışınde daiyndai alatyndyǧymyzǧa eşkım senbegen edı, al bız ony oryndadyq, jūmystar bekıtılgen kestege sai jürgızılıp jatyr» dep sözın qorytyndylady.

20 qazanda Prezident Parlament palatalarynyŋ bırlesken otyrysyna qatysty. Memleket basşysy deputattarǧa eŋ aldymen özınıŋ taŋerteŋ myŋnan artyq almatylyqtarmen kezdesıp, jaǧdaidyŋ bärın tüsındırıp aityp, Almatynyŋ statusyn bekıtkendıgın habarlap, köp mäsele şeşılgennen keiın endı būl sūraqty naqty şeşıp, anau-mynau degen äŋgımenı toqtatyp, basqa jūmysqa köşuımız kerek dedı.

Elbasy öz sözınde astanany Aqmolaǧa köşıru turaly şeşım qabyldadyq, onyŋ sebepterınıŋ barlyǧyn aityp saraptap jatudyŋ qajetı joq şyǧar degendı kesıp aitty. «Şeşıngen sudan taiynbaidy» degendei, osy aidyŋ jiyrma ekısınde dep aitqan edım, köp jūmys jasaldy, jalpy qūrylystyŋ barlyǧy qysqa merzımde bıttı. Aqmolany qaita qūru şeşımı 1996 jyldyŋ qazanynda qabyldandy, jūmystar bolsa kelesı jyldyŋ aqpanynda bastaldy, 1997 jyldyŋ qazanyna qarai tek kommunikasiia men elektr quatyn jürgızu jūmystary qaldy. Degenmen asyǧystyq jasamai, baisaldy oryndaluy üşın jeltoqsannyŋ onynan bastap astanaǧa köşuge şeşım qabyldadym» dedı Prezident.

Japsarbai QUANYŞEV,

Memleket tarihy institutynyŋ bas ǧylymi qyzmetkerı, saiasi ǧylymdar doktory

(Jalǧasy bar)

Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button