Basty aqparatİmantarazy

Asylbek BAIŪZAQŪLY:  «Hazretı Äli – bükıl kalligraftyŋ ämırı»

10728752_459004864238605_2044193403_n

Bızdıŋ zamanymyzdan 3800 jyl būryn negızı qalanǧan kalligrafiia önerı aqsüiekterdıŋ süiıktı ısı bolǧan.  Äsırese, İslam elderınde körkem jazatyndar joǧary baǧalanǧan. Al Asylbek Baiūzaqūly – kalligrafiia önerı boiynşa Mysyrda bılım alǧan elımızdegı alǧaşqy maman. Husnihat şeberı Asylbek hattat  Qūrban aitynda Almaty qalasynan Astanaǧa arnaiy at basyn būryp, elorda jūrtşylyǧyna merekelık köŋıl-küi syilaǧan keşte özınıŋ tamaşa tuyndylarymen būqarany täntı etken bolatyn. Merekelık keşten soŋ meşıtımızge kelıp, jamaǧatpen de jüzdesken talant iesımen az-kem didarlasudyŋ sätı tüsken edı.


«Mūsylmandardyŋ qaǧbasy – Mekkede, ılımnıŋ qaǧbasy – Mysyrda» 

10726589_459004824238609_353158958_n

– Asylbek Baiūzaqūly, künı keşe elorda törındegı «Hanşatyr» oiyn-sauyq ortalyǧynda ötken merekelık konsertımızde sızdıŋ önerıŋızge degen eldıŋ yqylasyn baiqaǧan bolarsyz. Äŋgımenıŋ ärıden bastasaq. Būl salaǧa qalai keldıŋız? Önegelı önerdıŋ sızdı tartqan syry nede?

– Asyl dınımızdıŋ jauhar önerıne es bılgelı qyzyqtym desem de bolady. Allaǧa şükır deimın, men ösken üi Almatydaǧy ortalyq meşıttıŋ janynda boldy. Sol meşıttıŋ aulasynda oinap östım. Ol kezde qazırgıdei zäulım ǧimarat joq, kışkene ǧana aǧaştan jasalǧan meşıt edı. Bärı köz aldymda, sol maŋda mektebım de ornalasqan. Keiın meşıttı ülkeittı, ortalyq meşıtke ainaldy, maŋdaişalaryna ülken jazular ılındı, bezendırıldı, osynyŋ bärın körıp eseidım. Ötken-ketken saiyn meşıttıŋ mūnara, kümbezderıne, mihrab, minbardaǧy jazularǧa taŋdana qaraitynmyn. Sol äsem būralǧan jazularǧa qūştar boldym, «mynau qalai būratyla jazylǧan, būny adamdar ädemı dauyspen oqidy, osyny bır adamdar jazǧan-au, kım jazdy, qalai jazdy» degen sūraqtar mazalaityn. Sodan körgen jazularymdy ūmytyp qalmauǧa tyrysyp, üige kelıp, qalam-qaǧazymdy alyp, tüsırem. Osylaişa būǧan yntam oquşy kezden oianǧan edı. Keiınnen mektep bıtırıp, Allanyŋ qalauymen, sol kezde endı aşylǧan «Nūr Mübärak» İslam mädenietı universitetınıŋ «İslamtanu» mamandyǧyna oquǧa tüstım. Mıne, sol jyldary osy tylsym önermen jaqynyraq tanysuym bastaldy. Universitet aşylǧasyn Mysyr elınen bızge Ahmad Ämır degen arab ūstaz kelıp, sabaq berdı. Ol kısı tek hadis pen täpsırden ǧana emes, osy İslam kalligrafiiasynan, husnihattan da därıs jürgızedı eken. Menıŋ alǧaşqy käsıbi ūstazym osy kısı boldy. Alla ol kısıge razy bolsyn. Üiretkenı köp edı ūstazdyŋ. Bızge kalligrafiia pänı 2-kursta engızılıp, ony attai ekı jyl oqydyq. Jäne būl pän jai ǧana bır semestrlık oqu men synaq qana emes, ülken memlekettık emtihan bolyp, ol synaqtan bırımız qūlap, bırımız sürınıp, endı bırımız ılıngen kädımgı kürdelı sabaq boldy. Ahmad Ämır bızge osy pännen ekı jyl sabaq berıp, kelısım-şarttaǧy merzımı tämamdalyp, elıne kettı. Alaida, yntyq bolǧan önerge, husnihat ǧylymyna degen sezımım toiat ala almai qaldy. Oqudy bıtırgen soŋ, bır jyl imamdyq qyzmette bolǧan uaqytta äiteuır bır qolym qalt etıp, retı kelgen kezde qūral-saiman, qalam-qaǧazymdy alyp, husnihatpen ainalysa berdım. Sol kezderı osy salada arnaiy ılım alsam, belgılı bır deŋgeide meŋgersem degen oi mazalap jürdı. Allanyŋ qalauymen bır künı Mysyrǧa, Kair qalasyna jolym tüstı, sol elde aldyn ala baryp 3-4 ai daiyndyq kursynan öttım. Älı esımde, sol uaqytta künıne 14-18 saǧat daiyndalatynmyn. Qalǧan 4-6 saǧaty namaz, ūiqy, as ışuge ketetın. Söitıp, küz keldı, emtihan tapsyrdyq, tarihy 1922 jyldan tarqaityn Halal aǧa degen kalligrafiia institutyna oquǧa qabyldandym. Sol uaqytta Europa, Aziia elderınen osy kalligrafiia salasyna kelgen jalǧyz şäkırt edım. Özımdı sol instituttaǧy baqytty şäkırtterdıŋ qatarynanmyn dep oilaimyn, sebebı, bızge sol kezde kalligrafiia salasynyŋ has şeberlerı, maitalmandary därıs berdı. İndoneziia, Malaiziia, Europa, Aziia elderındegı, Parsy tübegındegı, Arab memleketterınıŋ ülken meşıtterınıŋ, Mekke men Medine qalasyndaǧy meşıtterdıŋ bezendırıluınde öz qoltaŋbalaryn qaldyrǧan maitalman mamandar ūstazdyq ettı. Ahmad Faris, Ahmad Faht, Abdulla İsmail, Hişam Sabir, Abdulla Osman syndy ūlaǧatty ūstazdardyŋ aldyn köru, sol kısılerden därıs alu men üşın ülken qūrmet.

– Tarihtan mälım, kalligrafiia İslam älemınde keŋ taraǧan öner. Osy mūsylman elderınıŋ ışınde taŋdauyŋyz nege Mysyr elıne tüstı?

– Sūraǧyŋyz öte oryndy. Arab halqynda bır söz bar. Qazaqşa aitqanda, «saparǧa şyqpas būryn serıgıŋdı taŋda» degen maǧyna beredı. Menıŋ taŋdauymda 22 arab memleketı boldy, osy elderge taldau jasap, tarihyna köz jügırtıp, ensiklopediialardy aqtaryp, bıraz oi sarabynan ötkızdım. Arab elderınde oqyǧan, bılım alǧan imam aǧalarymyzdyŋ aqyl-keŋesıne qūlaq türıp, 22 eldıŋ ışınen taŋdauymda üş el qaldy: Mysyr, Türkiia, Liviia. Türkiia men Liviiany ysyryp qoiyp, Mysyrǧa toqtaǧan sebebım, Egipet – bılımnıŋ oşaǧy. Sebebı, onda barşalaryŋyzǧa mälım  «Äl-Äzhar» islam universitetı bar. Mysyrdyŋ tarihy, örkenietı, ǧylymyna bala kezden qyzyǧatynym da ras edı. Maqsat-mūrattarym osy elge toǧysqasyn, Mysyrǧa attanuǧa bel budym. Jalpy, özderıŋız de bılesızder, Mysyr elın – ılımnıŋ qaqpasy deidı. «Mūsylmandardyŋ qaǧbasy – Mekkede, ılımnıŋ qaǧbasy – Mysyrda» degen jaqsy bır söz bar. Onyŋ üstıne islam tarihynan belgılı, būl jer paiǧambarlar mekenı dep te atalǧan. Sondyqtan, dıni-ruhani, tarihi-mädeni jaǧynan da osy el menı qatty qyzyqtyrdy. Sonymen qatar, būl topyraqta sonau zamandarda Beibarys sūltan, Qaitpai sūltan, Şerniiaz syndy batyr babalarymyz bilegen. Babalar ızı jatqan jer.

– Mysyr elıne attanbas būryn, özımızdıŋ otandyq kalligraf şeberlerın ızdep kördıŋız be? Osy salada oi bölısıp, täjıribe almasu üşın būl salany meŋgergen maman bar ma dep oi jügırtıp, sūrastyryp qaramadyŋyz ba?

– Almaty – alyp şahar. Arman-mūrattar men taǧdyrlar toǧysatyn qala. Izdestırdım barynşa. «Nūr Mübärak» universitetın oqi jürıp, ekı jyl İslam institutyn da oqydym dep aittym ǧoi, odan keiın İran mädeni ortalyǧynda parsy tılın meŋgerdım. Kalligrafiia ǧylymyna qatysty ädebietter arab, parsy ne türık tılderınde. Sol sebeptı maǧan osy tılderdı meŋgeru qajettılıgı tuyndap, osy tılderge üirenıp bastadym. Sosyn osy kalligrafiia salasynda būryn-soŋdy elımızde mamandar boldy ma dep ızdestırıp kördım. İslamtanu salasynda arab tılın meŋgergen, arab memleketterınde oqyp kelgen imam aǧalarymyz barşylyq, degenmen, arnaiy osy salamen ainalysqan maman tabylmady. Köpşılıgı sol ärıp ainalasynan qaitqan.

– Bız oqyǧan tarihta kalligrafiianyŋ myŋǧa juyq türı bar desedı. Sız sonyŋ 6 türın meŋgerdıŋız. Osy jaiynda aityp ötseŋız…

– Paiǧambarymyzdyŋ zamanynda arab jazuy bolǧan, sol kezdıŋ özınde būl jazudyŋ 300-den asa  türı belgılı edı. Endı, oilai berıŋız, odan berı myŋ jarym jyldai uaqyt öttı, olar bır-bırımen toǧysady, bırıgedı, simbioz bolady, ekı jazu qosylyp üşınşı jazudyŋ türın şyǧarady, bertın kele qanşama jazudyŋ türlerı paida boldy. Naqty sanyn bır Alla bıledı. Al  mūsylman ümmetı bolyp sanalatyn 1,5 million halyqqa keŋ taraǧan 5-6 türı bar. Qanşama türlerı bızge belgısız küide kettı desek te bolady. Mäselen, özımızdıŋ kielı Türkıstan qalasyndaǧy Qoja Ahmet Iаssaui kesenesındegı, qabyrǧa-minbarlaryndaǧy jazu stilı – siaget dep atalady. Būl tek bızdıŋ Orta Aziiaǧa ǧana tän türı. Ökınışke qarai, būl stil bügınde ölı jazuǧa jatady, eşkım ony jaŋǧyrta da almady. Tek tarih bolyp qaldy. Alaida, ümıtım de joq emes. Osy siagat jazuyna den qoiyp, sony qaita tületıp, jaŋǧyrtyp, jaŋa ǧasyrǧa oraltsam ba degen nietım bar.

 

 «Allanyŋ didarynan artyq bailyq ta, baqyt ta joq»

aSHTA 3

– Ilım jolynan oralǧannan soŋ eldegı dın salasyna özındık üles qosyp kelesız. Özıŋızdıŋ qoltaŋbalaryŋyz qalǧan meşıtter jaily, ırı tuyndylaryŋyz turaly aitsaŋyz…

– Osy azdy-köptı uaqytta elımızdıŋ är öŋırındegı oblystyq, audandyq, auyldyq jerdegı meşıtterdı bezendırıp kelemın. Elbasymyz aşylu saltanatyna qatysqan Qaraǧandy ortalyq meşıtınıŋ ışkı-syrtqy bezendırıluın tügel jazyp şyqtym. Arab ämırlıkterımen bırıgıp salynǧan Öskemen ortalyq meşıtın jazdyq. Osy jerde aita ketetın qyzyq jait, Öskemennıŋ ortalyq meşıtı ekı eldıŋ yntymaqtastyǧynyŋ arqasynda salynyp, ol Qazaqstan boiynşa syiymdylyǧy jaǧynan 3-şı qūlşylyq üiı sanaldy. Qazaq elı tarapynan «osy meşıttıŋ bezendırıluın öz elımızdıŋ azamaty salady» degende, Arab ämırlıgınıŋ ökılderı täuelsızdık alǧanyna köp bola qoimaǧan jas el sanap, bırden kelıse qoimady. «Endeşe bız aldymen meşıttıŋ ışkı formasyn, jazu stilın, eskizın körseteiık» dep, ämırlıkke jobany jıberdık. Arab aǧaiyndar bızdıŋ jobaǧa riza bolysyp, ortalyq meşıttıŋ tügel ışkı-syrtqy bezendırıluı öz qolymnan öttı.

Taǧy bır ülken joba – Kökşetau qalasynda salynyp jatqan ortalyq meşıt. Alla qalasa, taiau uaqytta el igılıgıne berıledı degen senımdemız. Biyl ǧana Astanada, qatelespesem, segızınşı meşıt sanalatyn «Äljan ana» aişyqty qūlşylyq üiınıŋ tolyq ışkı-syrtqy bezendırıluı, minbar, mihrabtaryndaǧy jazulardy jazyp şyqtym. Däl qazırgı uaqytta Pavlodar qalasyndaǧy «Mäşhür Jüsıp» meşıtınıŋ qaita jöndeu jūmystaryna atsalysyp jatqan jaiymyz bar. Būdan bölek, qazırgı uaqytta dıni baspa ısı de jandanyp bır jüiege tüsıp keledı, sol jūmystarǧa mümkındıgımızdıŋ jetken jerıne deiın aralasyp, üles qosyp kelemız.

– Būl öner adamdy ne närsege tärbieleidı?

– Saualyŋyz qisyndy. Būl – adam balasyn tözımdılıkke, sabyrly boluǧa tärbieleidı. Alla Taǧala adam balasyna qandai da bır jaqsylyq bermedı, sabyrlylyq, körkemdıkke qūştarlyq, sūlulyq, tazalyq, jan tazalyǧy, tän tazalyǧy, mahabbat, meiırım… Osynyŋ barlyǧyna bızdıŋ dınımız şaqyrady. Onyŋ ışınde osy husnihat – eŋ äuelı, sūlulyqqa, körkemdıkke jäne sabyrlylyqqa baulidy. Bız bılemız, dınnıŋ jartysy – sabyrlylyq. Dınnıŋ teŋ jartysy – tazalyq. Osy ekı sipat ta kalligrafiiada bar. Adamnyŋ sanasy taza bolmasa, taza, körkem jazu da şyǧuy ekıtalai. Sanaim degen ǧalym aitqan eken,«Eger adamnyŋ nazary taza bolsa, ol tek tazalyqty ǧana köredı» dep. Eger adam balasynyŋ jan-düniesınde bır kırbıŋ bolsa, onda düniedegı tek kem-ketık pen qoqysty köruı mümkın eken. Arab halqynda tamaşa bır maqal bar. «Husnihat – bileuşı ämır adam üşın – kemeldıktıŋ belgısı. Bai-däulettı adamǧa ol bır – sūlulyq. Al paqyr adamǧa būl – mal-mülık» degen. Al hazretı Äli (r.a.) islam tarihyndaǧy eŋ alǧaşqy hattat bolyp sanalady. Öitkenı, sızder bılesızder, ardaqty paiǧambarymyz hat tanymaǧan, oqi almaǧan, jazbaǧan. Paiǧambarymyz uahimen jetken būiryqty aityp, ony janyndaǧy sahabalary hatqa tüsırıp otyrǧan. Al, hazretı Äli – bükıl kalligraftardyŋ ämırı. Sol hazretı Älidıŋ (r.a.) aitqan keremet sözı bar: «Husnihatpen ainalysyŋdar, būl senderge rizyqtyŋ köptegen kıltterınıŋ bırı». Bız bılemız, rizyqtyŋ köptegen türlerı bar. Olar: şükır, sabyr, Allahty zıkır etu. Solardyŋ bırı, osy – kalligrafiia dep atap ketken.

– Kalligrafiia – etek-jeŋımızdı endı jiyp, täuelsız el bolǧan, bolaşaǧynan köp ümıt kütetın qazaq qoǧamy üşın tyŋ sala. Osy salaǧa degen qoǧam tarapynan qyzyǧuşylyq bolyp, ūsynystar tüstı me?

– Täuelsızdık esıgın aşqan jiyrma jyl ışınde bärı bırden qalypqa tüsıp, damyp ketpeidı ärine. Kalligrafiia elımızde kenjelep tūrǧan sala ekenı ras. Ata dınımız ben baba dästürımen qaita qauyşqan qazaq elınde husnihattyŋ da özındık orny bar. İnşaAlla, bärı de retteledı degen ümıttemın. Jäne ümıt etıp qana qoimai, osyǧan äreket etudemız. Ükımet beredı dep otyrmai, sız bolyp, bız bolyp qolǧa alyp, köteruımız kerek. Halyqtyŋ igılıgıne asyp, jaqsylyqqa jarap otyrǧan ıske  memleket tarapynan da qyzyǧuşylyq tuyp, qolǧa alynady dep senemız. Sonyŋ alǧaşqy bastamasy retınde bügınde elımızdegı QMDB-ǧa qarasty toǧyz medresenıŋ oqu baǧdarlamasyna Bılım jäne ǧylym ministrlıgı tarapynan osy kalligrafiia pänı engızılıp, bekıtılse nūr üstıne nūr bolar edı. Sondai-aq, aldaǧy jyly Almaty qalasy İslam mädenietınıŋ astanasy bolǧaly jatyr. 2013 jyly Mädina qalasy İslam mädenietınıŋ astanasy bolsa, biyl körşı Qyrǧyz elınıŋ ortalyǧy Bışkek qalasy ataluda. Alla qalasa, kelesı märtebelı jyl Qazaq elınıŋ enşısınde bolmaq. Būl – elımız üşın abyroily ataq. Osy ülken aituly jylǧa säikes kalligrafiia salasynyŋ damuyna bır ekpın berıp, halyqaralyq konferensiia, konkurs, järmeŋke sekıldı şaralar ūiymdastyrylsa husnihat önerınıŋ tynysy keŋeiır edı dep oilaimyn.

– Bır sözıŋızde hazretı Älidıŋ (r.a.)  husnihat jaiynda aitqan tamaşa sözın eske saldyŋyz. Iаǧni, husnihat köptegen rizyqtyŋ kıltı desek, bügıngı naryq pen bäsekenıŋ zamanynda näpaqanyŋ közı retınde qarai alamyz ba?

– Mysyr, Türkiia elınde bılım alǧanymda köptegen ūstazdardyŋ aldynda boldym. Sol kezde ūstazdarǧa aitatynbyz: «Ūstaz aqy, şäkırt aqy degen bolady. Sızderdıŋ būl eŋbekterıŋızge qanşa töleimın, ne töleimın» dep. Sonda ūstazdarymyzdyŋ aitatyny:«Älemnıŋ är būryşynan keletın sender sekıldı şäkırtterden aqy alar bolsaq, būl kezde millioner bolatyn edık». Eŋ abzaly – Allanyŋ razylyǧy üşın eŋbek etu. Rizyq – Alladan. Alla özı jetkızedı. Hazretı Äli (r.a.) būl sözdı beker aitpady. Alla jaqsyraq bıluşı, al öz basym osy kalligrafiiadan därıs berıp, osydan baiyp ketken adamdy körmedım. İslam kalligrafiiasy – Allanyŋ razylyǧy üşın bolǧan bılım. Şariǧi tūrǧyda aitar bolsaq, Allanyŋ didarynan artyq bailyqty, baqytty joq desem de bolady.

 

Üş taǧannan tūratyn tylsym öner

10585045_459004870905271_1018702033_n

– Taǧylymy mol salaǧa baulyǧan ūstazdaryŋyz jaily aitsaŋyz…

– Äŋgımemızdıŋ basynda ūlaǧatty ūstazdarym jaily aityp öttım. Mysyrdaǧy oquymdy aiaqtaǧannan soŋ elımızge oralyp, bıraz medrese, meşıtterımızge eŋbek etıp, qaita küş-jıgerımdı jinap, Türkiianyŋ Ystambūl qalasyna baryp, Hasan Cheliabi ūstazdyŋ aldynda sabaq aldym. Älı de sol elde bılımımdı jalǧastyrudamyn. Ol kısı ärbır mūsylmannyŋ jüregınde erekşe oryn alatyn qasiettı şaharlar Mekke men Medinedegı meşıtterdıŋ jazularyn jazǧan. Saud Arabiiasy korolınıŋ tıkelei şaqyrtuymen üş jyl tapjylmastan Medinedegı Jūma, Qūba meşıtterın, paiǧambarymyzdyŋ (s.ǧ.s.) meşıtın, Mekkedegı äl-Haram meşıtın jazǧan kısı. Osyndai zor qūrmetke ie ūstazymnyŋ qoltaŋbasy Almatydaǧy Ortalyq meşıtke de tidı. Germaniia, Malaiziia, Londondaǧy, Amerika qūrama ştattaryndaǧy meşıtterdı de husni jazuymen bezendırgen. Biyl ūstazym Allanyŋ bergen ǧūmyry, 85 jasqa aiaq basyp otyr, juyrda mereitoiy bolady. Osy jasyna qaramastan Hasan ūstaz älı de şäkırt tärbielep, ūstazdyq etude. İslamda «Qūran Mekkede tüstı, Kairde tiläuat etıldı, Ystambūlda jazyldy» degen qanatty söz bar. Osy sözderdıŋ astaryna üŋılseŋızder, jauabyn tabasyzdar. Kairde eŋ myqty hafiz-qariler şyǧady, öitkenı onda «äl-Äzhar» sekıldı bedeldı oqu oryndary bar. Al eŋ myqty kalligrafiia ortalyǧy – Ystambūlda. Osy kalligrafiiany jetık meŋgergen ekı ūlt bolsa, sony bırı – türık aǧaiyndarymyz.

– Keşegı meiırım merekesınen soŋ, meşıtımızdıŋ jamaǧatymen jüzdestıŋız, barşamyz şyǧarmaşylyǧyŋyzben jaqynyraq tanystyq. Maşaqaty men läzzaty qatar önerdıŋ şyn baǧasyn bılgendeimız. Şyny kerek, būqara halyq bır serpılıp qaldy. Endı, sızdı halyq ızdese qalai tabady? Arnaiy ǧalamtor betınde aşqan resmi saityŋyz bar ma?

10723625_459004847571940_2118195428_n– «El qūlaǧy – elu» ǧoi, bıreuden bıreu estidı, meşıtter köbeiude, ruhani immunitetımız qalyptasyp keledı, sūraǧannyŋ köŋılın jyqpauǧa tyrysamyz. Äleumettık jelılerde tırkelgenmın, tuyndylarymdy jariialap tūramyn. Bıraq arnaiy resmi sait aşqanym joq, degenmen saitpen bırge özge de tyŋ josparlarymyz bar, Qūdai qalasa, uaqyty jetkende sızdermen bölısuge äzırmın. Izdep keluşıler barşylyq, şamamnyŋ kelgenınşe, uaqyt yŋǧaiyna qarai qandai da bır ruhaniiatymyzǧa paidasy mol dünie bolsa, üles qosuǧa küş salamyz.

Jäne de halyqpen jaqyn jüzdesuım osy keşegı ötken «Han Şatyrdaǧy» mädeni-ruhani keşte boldy. Osy keremet keştı ūiymdastyryp, sonau Almatydan menı aldyryp,«osyndai asyl dınımızdıŋ ülken bölşegı bolyp sanalatyn Husnihat önerın halyqqa jaqynyraq körseteiık, nasihattaiyq» dep bastama kötergen «Nūr Astana» ortalyq meşıtınıŋ bas imamy Nauryzbai qajy Taǧanūlyna, barşa elordalyq dın qyzmetkerlerıne alǧysymdy bıldırgım keledı.

Es bılgen baladan eŋkeigen qariialarǧa deiın, aq jaulyqty apalarymyz ben aǧalarymyz kelıp, «Mynau ne maǧyna beredı? Mūnyŋ syry nede? Maǧan esımımdı jazyp berseŋız. Qūran aiatyn, paiǧambar hadisın jazyp berıŋızşı. Dūǧa, tılek jazyp berseŋız» degen halyqtyŋ yqylas-yntasyn körıp qatty quandym. Demek halqymyzdyŋ ruhani immunitetı köterılıp keledı degen söz. Sebebı, būl öner qazaq halqyna jat dünie emes, qanymyzda bar närse. Tarihtan mälım, 1922 jylǧa deiın, Qazan töŋkeresınıŋ aldynda äkelerımızdıŋ äkesı, atalarymyz osy arab jazuymen jazǧan. Qūran men hadis jattaǧan. Şariǧatyn saltyna ainaldyryp ömır sürıp kelgen edı. Arab  jazuy negızgı genetikalyq tegımızde bar, sony qait jaŋǧyrtuymyz kerek. Babalarymyzdan myqty-myqty qari-hafizder de, hattattar da şyqqan öz däuırınde. Tıpten, berısı Orta Aziia elderıne, arysy arab elderıne baryp kalligrafiiadan därıs bergen babalarymyz da bolǧan. Mäselen, Baburşah babamyz osy qazaq topyraǧynan şyǧyp, Ündıstanǧa baryp, Moǧoldar imperiiasynyŋ negızın qalaǧan. Sol kısı özı kalligraf bolǧan. Ony köpşılık bıle bermeuı mümkın. Bıraq, tarihi derekter sözımdı rastaidy. Sol Babur babamyz «Hattu Baburi» degen kalligrafiia türınıŋ negızın qalyptastyrǧan. Alaida, imperiianyŋ qūldyrauymen būl jazu stilı de joǧalyp kettı. Osy sekıldı jaittar aita bersek köp. Älı aşylmaǧan, zerttelmegen dünieler jeterlık būl salada.

– Kalligrafiia salasyn damytyp, husnihatty meŋgeru üşın qajettı alǧyşarttardy atasaŋyz…

– Qandai dünie bolmasyn, taza niet, ystyq yqylassyz ıske aspaidy ǧoi. Osyǧan qosarym, kalligrafiia sabyrlylyqty qatty qajet etedı. Maǧan bırde Mysyrǧa oquǧa jürgelı otyrǧan bır bala kelıp osyny meŋgersem degen nietın aitty. «Sız jaily estıp qalamyn, jūmystaryŋyzben tanys edım. Oquymmen qatar kalligrafiiany alyp jürsem, osyǧan qandai aqyl-keŋes beresız?» dep sūrady. Älgı jıgıtten: «Balyq aulaudy ūnatasyŋ ba?» dep sūradym. «Joq» dedı. «Onda sen kalligrafiiamen şūǧyldanbai-aq qoiǧanyŋ dūrys bolar. Balyq aulau üşın de tözımdılık kerek. Balyq qaşan qarpidy dep qaltqyǧa qalǧymai-mülgımei qarap, kütıp otyrudyŋ özı küş-jıger qajet etedı. Al husnihat balyq aulaudan ötken tözımdı talap etedı» dedım.

Alǧaş Mysyr elınde oquda jürgende täulıgıne 18 saǧatqa deiın ainalysatynmyn. Tapjylmai ūzaq otyrǧandyqtan aiaq ısıp, qan jürmei qalatyn da jaǧdailar bolady. Dıttegen aiat-hadistı kemelıne keltırıp jazbaiynşa eşbır jyljymastan jūmys ıstep, ıstı aiaǧyna jetkızıp, sol jerde ūiqyǧa bas qoiamyn. Sol sebeptı älgı balaǧa «sen öz salaŋ boiynşa qūranyŋdy oqyp, bılımıŋdı şyŋda, täpsır meŋger. Ol da ülken märtebe, däreje» dep şyǧaryp saldym.

Ekınşı mäsele, būl salany igerem degen adam üşın bılıktı ūstazdyŋ orny airyqşa. Tek qabyrǧaǧa qarap, nemese kıtaptan qarap, köşırıp jazyp meŋgerıp ketu mümkın emes. Hazretı Älidıŋ taǧy bır ǧibratty sözı bar. «Husnihat jasyrylǧan, qūpiialanǧan ūstazdyŋ taǧylymynda» deidı. Eger oǧan baǧyt-baǧdar körsetıp, tälım-tärbie beretın myqty maman, ūstaz bolmasa kalligraf bolyp ketuı neǧaibyl. Sol sözdıŋ aiaǧynda bylai deidı:«Husnihat – islam dını qai jerge deiın jetedı, sol jerge deiın barady». Al bız bılemız, islam dını – qiiamet künıne deiın jasaityn dın. Iаǧni, kalligrafiianyŋ da ǧūmyry ūzaq, inşaAlla, bolaşaǧy zor. Men oǧan senımdımın. Qazırdıŋ özınde nebır daryndy ını-qaryndastarymyz şyǧyp kele jatyr. Qoryta aitar bolsam, kalligrafiia – ülken sabyrlylyq, jaqsy ūstaz, ystyq yqylasty talap etedı. Osy üş taǧannan tūrady dep esepteimın.

– Asylbek Baiūzaqūly, saliqaly sūhbatyŋyzǧa, altyn uaqytyŋyzdy qiyp, Astanaǧa at terletıp kelıp, köpşılıktı quantyp, bızge tamaşa köŋıl-küi syilaǧanyŋyzǧa köpten köp rahmet. Alla sızge razy bolsyn!

 

Sūhbattasqan Jaiyq NAǦYMAŞ

Taǧyda

admin

«Astana aqşamy» gazetı

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button