Elorda tarihynda 1998 jyl el astanasy atauynyŋ özgeruımen este qaldy. Osy jyldyŋ 6 mamyryndaǧy Jarlyqpen Aqmola Astana bolyp özgerdı. 1992 jyly 6 şıldede būl şahar Selinograd atauynan qūtylyp, ejelgı esımmen qaita qauyşqan bolatyn. Sonymen Esıl boiyndaǧy erke qala elordamyz – Astana. Jaŋa atauǧa ie bolǧan jaŋa astananyŋ halyqaralyq tūsaukeserı de sol jyly jadyraǧan jazda, 10 mausym künı öttı. Iаǧni ejelgı Aqmola – jaŋa Astana älem jūrtşylyǧy aldynda jaŋa statusyn belgıledı.
1998 jyldyŋ küzınde asa jauapty saiasi nauqan – Prezident sailauy qarsaŋynda ministr Altynbek Särsenbaiūlynyŋ būiryǧymen Erjūman Smaiyl el gazetı – «Egemen Qazaqstannyŋ» tızgının ūstady. Men būl kezde ministr tapsyrmasymen Astanadaǧy filial jūmysyn üilestıru, redaksiia ǧimaratyn daiarlau mäselesımen bel şeşe ainalysu üşın jaŋa astanaǧa qonys audaryp jūmys jürgızıp jatqan bolatynmyn. Eraǧa bas redaktor mındetıne kırısken künı men onyŋ bırınşı orynbasary, al «Astana aqşamy» gazetınde basşylyq qyzmet atqaryp jürgen elge belgılı jurnalist Janbolat Aupbaev bas redaktordyŋ orynbasary bolyp taǧaiyndaldy.
Ūzaq jyldar boiy bırınşı orynbasar qyzmetın abyroimen atqarǧan täjıribelı mamannyŋ bas basylym basşylyǧyna keluın jūrtşylyq pen jurnalistık orta «eren eŋbegınıŋ baǧalanǧany» dep dūrys qabyldady. Eraǧamdy ūstazym deimız, ol kısı bızdı üşınşı kursta jürgenımızde jurfaktan şyǧarma jazǧyzyp taŋdap alǧan edı. Jurfakty üzdık bıtırıp, qyzmetın oqytuşylyqtan bastaǧan Eraǧaŋ ol kezde «Leninşıl jasta» bırınşı orynbasar bolatyn. Sol zamandaǧy Seidaǧaŋ jetekşılık etetın «Leninşıl jas» qasaŋ da tūiyq qoǧamǧa jylylyq darytyp, qazaq ruhyna ölmes nūr sebelep tūrǧan ūlt üşın asa qymbat basylym edı. Keiın sol özı taŋdaǧan toptaǧy on şaqty qyz-jıgıtten Nūrtöre Jüsıp, Beibıt Saparaly üşeumız ǧana qaldyq. Jazǧy demalysty №5 jataqhanada gazet jamylyp tünep jürıp «Leninşıl jasta» ötkızetınbız. Tıptı bır aidai Nūrtöre ekeumız korrektor bolǧan jaǧdaiymyz da bar. Eraǧaŋ ünemı tyŋ taqyryptar ūsynyp, maqalalarymyz şyǧyp, keide maqtalyp jatatyn. Eraǧa qanşa küş salsa da, üş jyl bauyr basqan redaksiiaǧa jūmysqa tūra almai Nūrtöre ekeumız de öŋırlerge kettık. 1984 jyly jurfakty bıtırgen soŋ joldamamen oŋtüstık öŋırge bardym. 1990 jyly Şeraǧanyŋ būiryǧymen «SQ»-nyŋ oŋtüstıktegı menşıktı tılşısı qyzmetıne kırıskenımızde, Eraǧaŋ osynda bölım meŋgeruşısı eken. Sonda alty jyldai elge ketıp habar üzgenım bolmasa, jurnalistikadaǧy sanaly ǧūmyrym Eraǧaŋnyŋ janynda ötıptı.
Eraǧaŋnyŋ jüzı sūsty, qatal körıngenımen, ärbır qyzmetkerge de, gazetke şyǧatyn är söilemge de öte talapşyl bolǧanymen, jüregı jūmsaq. Tehnikalyq qyzmetkerler Aqmoladan da tabylady, köşke qosyp qaitemız degen basşylyq tarapynan aitylǧan ūsynysty qabyl almai, maşinistka-operator, korrektor qyzdardyŋ bärın elordaǧa bastap keldı. Köşıp kelgen barşa qyzmetkerlermen bırge olar da päter aldy, ıle-şala tūrmysqa şyqty, üilı-barandy boldy, öz baqytyn jaŋa elordadan tapty. Būǧan tıkelei sebepker bolǧan – Eraǧaŋ. Olar üşın Eraǧaŋ äkesınen de abyroily. Jyly orynnan, tau bökterınen keiın qūla tüzdegı yzǧarly Astanaǧa bauyr basa almai, köŋılı qūlazyp, jüregı mūzdap orta taba almai, dostan, aǧaiynnan alysta qalyp, syrahana jaǧalap ketken jurnalisterge de keşırımmen qarady, qataŋ jazalai berse olardyŋ taǧdyry būzylar edı. Jalpy ol kısı obal men sauap degenge erekşe män beretın.
Jüregı jyly Eraǧaŋnyŋ batyldyǧy, täuekelşıldılıgı, bırbetkeilıgı, ūltjandylyǧy bas redaktor kezınde baiqaldy, ünemı orynbasar bolyp jürgen soŋ basşymdy arandatpaiyn dep özın tūsaulap, şıderlep kelgen be dep oilaimyn. Jazam degen jurnalistke erkındık berdı, qorǧady, baǧalady, ai saiynǧy «etjeŋdını» orynbasarlaryna kezekpen şyǧartyp, taqyryptarǧa özı aralaspaityn, jūmsartpaityn. Erjūman Smaiyl tızgının ūstaǧan kezde bas basylym – «Egemen Qazaqstan» är senbı saiyn kışı formatpen erkındeu, ötkır ūlt mäselesın qozǧap şyǧyp jürdı.
1999-2000 jyldary Eraǧaŋnyŋ janynda jürıp Janbolat Aupbaev ekeumız kezektese otyryp osyndai ūlt üşın qajet, kelelı, ötkır taqyryptardy köteruge üles qosqanymdy ülken bır mektep sanaimyn. Ministr Altynbek Särsenbaiūly tūsynda Erjūman Smaiyldyŋ erekşe erkın, batyl redaktorlyq qoltaŋbasy ǧalymdar tarapynan zerttelıp, özınıŋ ädıl baǧasyn alady degen senımdemın. Redaktor qandai bolsa, gazet sondai. Basylymnyŋ baǧyt-baǧdary, taqyryby, ūstanymy bas redaktordyŋ bıtım-bolmysyn aiqyn körsetedı. Oqyrmannan, halyqtan eşteŋe jasyra almaisyŋ. Ertelı-keş baǧasyn beredı.
Sonymen ūly köş Arqaǧa jol tartqan 1998 jyly bızdıŋ ministrlık alǧaşqylar qatarynda Arqa tösıne qonys audaryp, Beibıtşılık köşesındegı būrynǧy saiasi aǧartu üiınıŋ kelıstı ǧimaratyn ielenıp ülgergen bolatyn. Sondyqtan da bas gazettıŋ jaŋa basşylyǧynyŋ mındetı Alatau bauraiyna jarty ǧasyrdan astam bauyr basqan ülken ūjymdy jaŋa astanaǧa – Esıl jaǧasyna köşıru bolatyn. Būl özı redaksiiada ǧana emes, el ışınde jyly ornymyzdy suytyp, äsem Almatyny tastap, qaqaǧan suyq jel ötındegı aǧaşy joq jalaŋaş şaǧyn şaharǧa qonys audarudyŋ ne qajetı bar edı ekonomikalyq daǧdarys kezeŋınde degen äŋgıme-pıkırdıŋ örıs alyp tūrǧan kezeŋı edı. «Öletın bala molaǧa qarai (Aqmola) jügıredı» degen qanatty söz de şyqqan osy kezde. Arqaǧa jol tartqan ūly köştıŋ ideologiialyq kuratorynyŋ bırı – ministr A.Särsenbaiūly ūjymymen Aqmolada otyrǧan soŋ osy sala mekemelerı de köşu josparyn jasai bastady. Aldy qozǧaldy. Jaryq körgenıne 80 jyl tolǧan, sonyŋ 70 jylyn Alatau bauraiynda ötkergen qara şaŋyraq ūjymdy tau etegınde tuǧan Erjūman Smaiyl bastap Saryarqaǧa jol tartty. 1999 jyldyŋ 19 aqpanynda ärıptester men ziialy qauym ökılderı bas basylym ūjymyn II Almaty vokzalynda qimai şyǧaryp saldy. Qar joq, yzǧar bılınbeidı. Erteŋıne, iaǧni 20 aqpan künı basylymnyŋ ardager qyzmetkerı Şerhan Mūrtaza bastaǧan ūjymdy Aqmola vokzalynda jūrtşylyq saltanatty räsımmen qarsy aldy. Arqanyŋ aiazy buyp tūrǧan bolatyn. Halyq aqyny Qonysbai Äbılov dombyrasymen arnau aitty. Aqpannyŋ aiazynda kım kösıle qoisyn, äkımdık pen ziialy qauym ökılderı qonys qūtty bolsyn degen tılektı qysqaşa qaiyrdy. Jergılıktı ölketanuşy Klara Ämırqyzy apai redaksiianyŋ jaŋa ǧimaratyna kırgende şaşu şaşty. Būl ekıqabatty eskı ǧimaratty Aqmola oblysynyŋ Selinograd audany äkımdıgı bas gazet ūjymyna bosatyp berdı. Sodan jöndeu jürgızıp, syrlap-ärlep qonystandyq. Lomonosov köşesındegı №45 üi jaŋa, qūtty mekenjaiymyzǧa ainaldy. Eskı ortalyqtaǧy osy ǧimaratqa qol jetkızgenımızge basylym basşysy bolǧan Uälihan Qalijanūly zor eŋbek sıŋırgenın atap aitu kerek.
«O, qadırlı Astana! Būl gazet senıŋ tabaldyryǧyŋdy attaǧaly tūrǧanda jasy seksenge aiaq basty. Törıŋe şyǧar qadırmendı qariiaŋdy! Bälkım, onymen bırge qoinyŋa Qydyr qonǧan şyǧar. Qūrmette ony» degen edı Eraǧamen bırge «Egemennıŋ» köşın elordaǧa bastap kelgen qairan Şeraǧa.
Gazet Arqa tösıne ornyqty, bauyr basty, tamyryn tereŋdettı, qūlaşyn keŋge jaidy. Keiınnen eskı ǧimarat syrylyp, ornyna 8 qabatty ǧimarat pen japsarlasa ekı jataqhana salyndy. Ülken ūjym osy eskı baraktar qonystanǧan aimaqtyŋ örkendeuıne de özındık üles qosa bastady. Keiınnen Lomonosov köşesı «Egemen Qazaqstan» bolyp özgerdı. Osynyŋ bärınde Eraǧaŋnyŋ qoltaŋbasy bar.
Ökınışke qarai, ūzaq jylǧy orynbasarlyq qyzmetınde Eraǧaŋ köp közge tüsken joq, gazettıŋ qara jūmysyn nardai özı köterıp, üilestıruşı, tıptı maketşı, teh. redaktor, audarmaşy mındetterın de özı qosyp atqaryp ıŋırge deiın jüretın, bar uaqyty men densaulyǧyn sarp ettı, ärı subordinasiia şeŋberınen şyǧudy da jön körmegen siiaqty. Qarapaiymdylyǧy ǧoi, jetpıs jyldyǧynda «Astana aqşamy» sūhbat alǧanda, redaktorlyq kezeŋın emes, özınıŋ basşylaryn kötermelep äŋgıme etıptı.
Basşylar degennen şyǧady, qara şaŋyraq basylymdaǧy 27 jyl ǧūmyrymda men de talai basşyǧa orynbasar bolyp ülgerdım. Ärqaisysy özınşe älem, ärqily. Alaida Eraǧaŋ olardyŋ eşqaisysyna ūqsamaidy, ömırlık ūstanymy men jūmys stilı özıne ǧana tän, qaitalanbas. Eraǧaŋ osynysymen erekşe.
Bas basylymǧa bır emes, ekı ret basşy bolǧan erekşe qarapaiym Eraǧaŋ galstuk taǧyp, ülken kabinetterdı jaǧalaǧan, aǧa saǧalaǧan, hatşy jūmsaǧan, qysqasy, bilık buyna eltıp, odan läzzat alǧan kısı emes. Ünemı bırtoǧa, bırsydyrǧy küiınen özgergen joq. Bırşama uaqyt qyzmetten şettetılıp, qarapaiym jūmysta jürgende de syr bermedı.
Qazaqstan Prezidentınıŋ būqaralyq aqparat qūraldary salasyndaǧy syilyǧynyŋ tūŋǧyş laureaty, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı, «Egemen Qazaqstandy» bas redaktor jäne prezident (basqarma töraǧasy) retınde basqarǧan jalǧyz tūlǧa Erjūman Smaiyl toqsanynşy jyldardyŋ soŋynda özı tuyp-ösken körkem Alataudy qimai, yzǧarly Saryarqaǧa aiaǧy baspai, köŋılı tartpai otyrǧanda taǧdyr oǧan bas gazettıŋ tızgının ūstatty, söitıp, köştı özı bastady. Arqa tösındegı şaharǧa bauyr basty. Jaqan tätei ekeuı nemerelerın osynda ösırıp, tärbieledı, tıptı, zeinetke şyqqan jetı jyl ışınde de äsem Alatauyna qaituǧa asyqqan joq edı. Taǧdyr ony osydan bes jyl būryn bır-aq künde özı tuǧan tau bauraiyna jaiǧastyrdy.
Erkın QYDYR,
Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı,
Qazaqstan Prezidentı syilyǧynyŋ laureaty
