Baspanaly boludyŋ bır amaly

Astanaǧa at basyn tiregen aǧaiyn aldymen baspananyŋ qamyn oilaidy. Basqa-basqa, elordada üili-jaily boludyŋ joldary jeterlik. İpotekalyq nesieleu – sol mümkindik-terdiŋ biri bolyp tabylady.
İpotekalyq nesie –kepildikke jyljymaityn mülik qoiyp, bankten qarajat alu degen maǧynany beredi. Elimizdegi ekinşi deŋgeili bankterdiŋ barlyǧy ipotekalyq nesieleumen ai­nalysady. Sebebi, būl – klientter üşin de, bank üşin de öte tartymdy  qar­jy­lyq qūraldardyŋ biri. Eger, adam­dar osy arqyly baspanaly bolyp, tūrmys jaǧdaiyn jaqsartsa, bankke  ūzaq merzimdi tūraqty tabystyŋ közi retinde qolaily. Būl – qazirgi naryq­taǧy tūtynuşylar arasynda sūra­nysqa ie bolyp otyrǧan baǧyttardyŋ biri.   Bank beretin nesieniŋ arqasynda baspanaly bolǧysy kelgen azamat neni basşylyqqa aluy kerek? Būl saua­lymyzǧa Qazaqstan Halyq banki Astana öŋirlik filialynyŋ direktory Nūr­lybek Seidahmetov bylai dep jauap berdi: «Neden bastau kerek? Körşisiniŋ de, tanysynyŋ da «myna bank myqty!» degen sözine birden ermei, qaladaǧy bankterdi erinbei aralap şyǧyp, olardyŋ ipotekalyq nesieleu jüie­simen tanysu qajet. Klient üşin asa maŋyzdy närse – paiyzdyq mölşeri men syiaqynyŋ jyldyq  tiimdi  möl­şer­lemesine qarai taŋdau jasaǧan jön. Eger, būl ekeui de köŋilge qonsa ǧana şeşim qabyldaŋyz. Mindetti  tür­de bank qyzmetkerleriniŋ  keŋesine jüginiŋiz. Öziŋizdiŋ kiris-qarajatyŋyzǧa qarai baspana qarastyrasyz. Şartty türde aiyna 200 myŋ teŋge kirisi bar, eki balaly otbasy bankten 60 myŋ dol­lardai qarajat aluyna bolady. Eger, klienttiŋ alǧaşqy jarnasyn qos­qan­da 95-100 myŋ dollarǧa jaqsy bas­pa­na aluǧa bolady. Alǧaşqy jarna – jyljymaityn mülik aluǧa arnalǧan qaryz aluşynyŋ jeke qarajaty. Onyŋ kölemin bank eseptep, bekitedi. Ädet­te, alatyn üiiniŋ 20-30%-yn qūrai­dy. Eger, onyŋ alǧaşqy jarnasynyŋ kölemi az bolsa, onda kepildikke basqa närse ūsynyp, būl mäseleni şeşuge bolady».
Sonymen, satyp alǧaly tūrǧan üiiŋiz qalanyŋ syrtyndaǧy qūlaǧaly tūrǧan, öte eski bolmasa bankten nesie aluǧa bolady. Sol siiaqty, jaŋadan salynyp jatqan üilerden päterge de qol jet­kize alasyz. Ol üşin qūny alǧan aqşa­nyŋ somasyn jabatyn kepildigiŋiz boluy kerek. Būl – uaqytşa närse, öitkeni, üi paidalanuǧa berilip, tiisti qūjatta­ry­ŋyzdy räsimdegennen keiin auystyruǧa bolady. Qūrylysy aiaqtalǧan nemese qoldanystaǧy jyljymaityn mülik­terdi satyp almaq bolsaŋyz, ony täuel­siz baǧalauşylarǧa körsetip, baǧala­tasyz. Banktiŋ baǧalauynan ötkennen keiin baryp klientke qanşa mölşerde qarajat aluǧa bolatyndyǧyn aita alamyz. Sonyŋ kölemine qarai qūjat­tardy räsimdeuge kirisedi. Bankterdiŋ basty şarty – klienttiŋ tūraqty tabysy boluy kerek, nesielik tarihy jaǧymdy boluy şart.