Basty aqparatMäsele

Bau-baqşa şaruaşylyǧy: kımder ainalysady?

Astana qalasy bır kezde bau-baqşa şaruaşylyǧy jönınen ­respubikada bırınşı orynda bolǧanyn bıreu bılse, bıreu bılmeuı mümkın. 2012 jylǧy mälımet boiynşa qala tūrǧyndary köktemde egıp, küzde jemısın teretın elorda aumaǧynda 20 myŋnan asa saiajai telımı bolǧan eken. Keiın olardyŋ köbın memleket qajetıne bailanysty ötemaqysyn tölep, Ükımet satyp alǧan.

Eŋbek etseŋ erınbei…

Degenmen şahar syrtynda şaǧyn ǧana bau-baqşa şaruaşylyǧyn döŋgeletıp, otbasynyŋ yrys-däuletın şalqytyp otyrǧan qoly epsektı, ıske pysyq adamdar barşylyq. Solardyŋ bırı – Ermūrat Jäkenūly.

Ermūrattyŋ bır kezde elordadan äuejaiǧa qarai şyǧar tasjoldyŋ boiynda №6 saiajai aumaǧynda 10 sotyq jer telımı bolǧan. Būl äkesınen qalǧan mūrany jas jıgıt otbasymen bırge paidalanyp, jyl saiyn qiiar, qyzanaǧyn, almasy men almūrtyn alyp, qysqy azyq-tülıgın daiyndap otyr­ǧan. Bır künı ol «būl jer äleumettık qajettılıkke bailanysty memleket menşıgıne alynady» degen habarlama alady. Būl 2006 jyl bolatyn. Qalalyq äkımdık oǧan bar-joǧy bes million teŋge ötemaqy ūsynypty.

«Mūndai ūsynysqa men könbedım. Äkımdıktegıler «būdan artyq biudjette qarjy qarastyrylmaǧan» dep menı sotqa berdı. Sonymen dau-damai bırazǧa deiın sozylyp, aqyr soŋynda maǧan basqa jerden jer telımın beretın bolyp kelısıldı. Söitıp men Qorǧaljyn tasjolynyŋ boiyndaǧy Qarajar eldı mekenı aumaǧynan 20 sotyq jer telımın aldym» dep esıne alady ol.

Bügınde Ermūrattyŋ balalary da erjetıp, şaruaǧa jarap qalypty. Ülkenı Arsen men ortanşy ūly Ämıre äkesıne qolǧabys beredı. Qazır ol öz perzentterımen bırge aula ırgesındegı 40 sotyq jerge kartoby men säbızın, oramjapyraǧy men qyzanaq, qiiaryn egıp, otbasy men aǧaiyn-tuysyn tolyq qamtamasyz etıp otyr.

«Qazır balalar da eŋbekke töselıp qaldy. Özderı eŋbek etıp, jemısın özderı köretınıne közı jetken soŋ, erınbei-talmai ter tögedı» deidı otaǧasy.

Būǧan zaiyby Ūltuǧannyŋ da sıŋıretın eŋbegı zor ekenın aitu kerek. Köktemde bazardan dän satyp alyp, köşet otyrǧyzu degennıŋ özı – ülken şarua. Ony baptap-kütuge de ülken täjıribe, bılık kerek ekenın jastar bıle bermeuı mümkın.

Sapaly önım, bıtık şyǧatyn baqşa daqyldarynyŋ negızı osy köşettıŋ jaqsy otyrǧyzylyp, airyqşa kütıp, baptaluynda jatady. Jyl saiyn Ermūrat otbasymen bırge şaǧyn baqşasynan jiyrma qap kartop, üş jüz-tört jüz kelı qiiar men qyzanaq, basqa da daqyldardy terıp alatynyn aitady. Mıne, mūnyŋ bärı erınbei, jalyqpai tökken terdıŋ arqasynda kelıp otyr­ǧan eŋbektıŋ jemısı ekenın tüsınemız.

Arşalydaǧy alma baǧy

Jaz boiy bızdıŋ üidıŋ aulasyna jeŋıl maşinamen alma äkelıp satady. Közdıŋ jauyn alatyn, dämı tıl üiırer almany ünemı satatyn – ekı jıgıt. Jıgıtterdıŋ almasy ūnaǧan soŋ bır künı qyzyǧuşylyǧym oianyp, būl keremet almany qaidan alatynyn sūradym.

– Özımızdıŋ baqta ösıremız, – dedı Aidar esımdı aqsary jıgıt. Qasyndaǧy kömekşısı Beibıt degen ınısı eken. – Osy jerden otyz-qyryq şaqyrym jer – Arşalyda tūramyz. 100 gektardai alma baǧymyz bar. Sodan tüsken önımdı osylai qalaǧa äkelıp satamyz. Dükenderge, supermarketterge ötkızemız. Biyl alma baǧymyz jaqsy önım berdı. Şaruamyz da oidaǧydai jürıp jatyr.

Auyldaǧy qazır būlar näpaqa tauyp otyrǧan alma baǧynyŋ jūmysyn bır kezde marqūm äkesı bastaǧan eken. Eŋbegımen elge tanylǧan Izmaǧambet aqsaqaldy köpşılık «baǧban Izekeŋ» dep syilaityn. Ol osy şaruaşylyqqa janyn salyp, barlyq uaqytyn arnapty. «Jer-ana ter tökseŋ, aş qaldyrmaidy. Men mūnyŋ barlyǧyn senderdıŋ erteŋgı bolaşaqtaryŋ üşın jasap jatyrmyn» deitın jaryqtyq» dep eske alady Aidar äkesı turaly.

Şynynda, ol kezde balalary būl sözge onşa män bermeptı. Endı oilap qarasa, «jaqsy äke – balaǧa qyryq jyl azyq» degen ras eken. Jyl saiyn jaiqalyp ösıp, jemısın tögetın otyz, qyryq alma, almūrt, şie, qaraqat, büldırgen, taǧy da basqa jemıs aǧaşynan otbasynyŋ kırısı artyp, qorjyny tolysyp otyr.

Arnaiy auyl şarua­şylyǧy bılımı bolmasa da, ömırlık täjıribesımen ­bau-baqşa egıp, baǧbandyqpen ainalysyp otyrǧan eŋbek adamdarynyŋ osyndai ısı bügıngıdei naryq ekonomikasy zamanynda köpşılıkke ülgı bolsa kerek.

Ne ekseŋ, sony orasyŋ

– Rasynda da, qazır şaǧyn uchaskelerıne bau-baqşa egıp, qauyny men qarbyzyn, asqabaǧyn özderı öndıretınder ūtyp tūr. Biyl elordada qauyn men qarbyz baǧasy öte qymbat. Naǧyz jemıs-jidek pen baqşa daqyldarynyŋ pısetın kezı. Al qarbyzdyŋ är kelısı – 150-170 teŋge. Būl baryp tūrǧan masqara ǧoi, – deidı elordalyq Nūrym aqsaqal.

Auyldan ­aǧaiyn-tuysy kelıp, bala-şaǧasymen ­qauyn-qarbyz jegısı kelgen ǧoi. Aituyna qaraǧanda, «Şaryn» bazarynan bastap, «Artem», «Şapaǧat», «Äsem», «Älem» – barlyq sauda ortalyǧyn aralap şyqqan. «Qarbyzdyŋ eŋ arzanynyŋ kelısı – 150 teŋge. Bır qarbyz eŋ kemı 6-7 kelı şyqsa, 1000 teŋgege satyp alasyz. On qarbyz alsaŋyz, 10 myŋ teŋgeŋızdı saudagerdıŋ qaltasyna sanap beresız. Mıne, osyny körıp, Qarajar auylynda tūratyn jienıme qatty renjıdım» dedı qariia.

– Nege? – dep sūraimyz äŋgımege tartyp.

– Jekemenşık üiı bar. Esıgınıŋ aldynda alty sotyq jerı bar. Soǧan eşteŋe ekpeidı ǧoi. Masqara erınşek. «Jūmystan qolym timeidı» dep syltau aitady. Aulasynda qūdyǧy bar. Sodan suarsa, ekken daqyldary şyǧar edı. Ötkende barsam, aulasyn aramşöp basyp jatyr. Bıraz ūrysyp, artynan aqylymdy aittym.

– Ainalaiyn-au, mynadai qymbatşylyq ekı büiırden qysyp bara jatqan zamanda aulaŋdaǧy alty sotyq jerıŋe aramşöp ösırıp, saǧan ne körındı? Erınbe, küzde jerdı qazyp, tyŋaitqyş seuıp tas­ta. Köktemde ony kürekpen qopsytsaŋ, jerıŋ jūp-jūmsaq bolyp, topyraǧy bylqyldap jatady. Soǧan jülge-jülge jal jasap, qyzanaq pen tättı būryş, kädı köşetterın otyrǧyzsaŋ, qiiar men qauyn, qarbyzdyŋ dänın topyraqqa tyqsaŋ boldy, jaz ortasynda jemısın terıp, jep otyrasyŋ desem, «oǧan uaqyt qaida?!» dep küidıredı, – dep qariia bıraz şyndyqtyŋ betın aşyp tastady.

Jasyratyny joq, şy­naiy qūlşynysymen şaǧyn ǧana şaruasyn döŋgeletıp otyrǧandardy körıp süisınıp, qolyndaǧy bardy ūqsata almai jatqan bauyrlarymyzǧa janymyz aşitynyn da jasyra almaimyz.

Ne ekseŋ, sony orasyŋ. Būl endı aqiqat. Tek qara jerge maŋdai terdı tögıp, eŋbektene beru kerek. Sonda dastarqanymyz da molaia tüserı sözsız.

Taǧyda

admin

«Astana aqşamy» gazetı

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button